Είναι τελικά η Λιβύη έτοιμη για ειρήνη; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι τελικά η Λιβύη έτοιμη για ειρήνη;

Η Σύνοδος του Παλέρμο και η αισιόδοξη εκδοχή
Περίληψη: 

Στην Λιβύη, οι πολίτες μαραζώνουν υπό τις μαχόμενες πολιτοφυλακές, την οικονομική δυστυχία και τις αποστασιοποιημένες ελίτ. Πάντα, μετά από κάθε σύνοδο κορυφής, όρκοι που έγιναν σε απομακρυσμένους τόπους αποσυντίθενται στην επαφή τους με αυτές τις πιο κοντινές πραγματικότητες.

Ο FREDERIC WEHREY είναι ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Burning Shores: Inside the Battle for the New Libya [1] (Farrar, Straus & Giroux, 2018).
Ο JALEL HARCHAOUI είναι διαλέκτης στην Γεωπολιτική στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών Saint-Quentin-en-Yvelines, στην Γαλλία.

Λυπηθείτε τους Λίβυους για την επιδεικτικότητα των διεθνών συνόδων κορυφής τους [2]. Με τα χρόνια, σε παλάτια, θέρετρα και ξενοδοχεία σε διάφορες ηπείρους, οι ηγέτες της χώρας συναντήθηκαν, καθοδηγούμενοι από σοβαροφανείς Δυτικούς υπουργούς και αρχηγούς κρατών. Σχέδια δράσης σχεδιάζονται και καθορίζονται προθεσμίες. Οι συμμετέχοντες εμφανίζονται με προφορικές υποσχέσεις για συναίνεση, βγάζουν μια φωτογραφία, μερικές φορές ακόμη και αγκαλιάζονται. Εν τω μεταξύ, πίσω στην Λιβύη οι πολίτες μαραζώνουν υπό τις μαχόμενες πολιτοφυλακές, την οικονομική δυστυχία και τις αποστασιοποιημένες ελίτ. Πάντα, μετά από κάθε σύνοδο κορυφής, όρκοι που έγιναν σε απομακρυσμένους τόπους αποσυντίθενται στην επαφή τους με αυτές τις πιο κοντινές πραγματικότητες.

Στις 12-13 Νοεμβρίου, η λαϊκιστική κυβέρνηση της Ιταλίας φιλοξένησε το τελευταίο τέτοιο γεγονός, αυτή την φορά στην πόλη του Παλέρμο της Σικελίας. Η συνάντηση έγινε στην σκιά της έντονης ιταλικής αντιπαλότητας με την Γαλλία για την Λιβύη. Τον περασμένο Μάιο, σε μια σε μεγάλο βαθμό μονομερή διάσκεψη κορυφής στο Παρίσι, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, είχε λάβει από τους τέσσερις ηγέτες της Λιβύης μια προφορική δέσμευση [3] να πραγματοποιήσουν γενικές εκλογές μέχρι τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους -μια προθεσμία που ο ΟΗΕ σιωπηρά θεώρησε [4] νωρίτερα τον Νοέμβριο ως αστήρικτη. Το Παλέρμο θεωρήθηκε ως μια ιταλική εκδίκηση. Με το να σφυρηλατήσει μια νέα τοπική και διεθνή συναίνεση για την Λιβύη, μια επιτυχημένη διάσκεψη κορυφής θα ενίσχυε την απαίτηση της Ιταλίας να είναι ο πιο σχετικός και αξιόπιστος μεσολαβητής της Δύσης στην βορειοαφρικανική χώρα.

06122018-1.jpg

Ο απεσταλμένος του ΟΗΕ στην Λιβύη, Ghassan Salame (αριστερά), και ο Ιταλός πρωθυπουργός, Giuseppe Conte, στο Παλέρμο, τον Νοέμβριο του 2018. GIUGLIELMO MANGIAPANE / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Αυτό δεν συνέβη, καθώς δεν προέκυψε σαφές μήνυμα από το Παλέρμο. Οι Λίβυοι συμμετέχοντες –πρωταρχικά ο πρωθυπουργός Fayez al-Serraj, ο οποίος είναι επικεφαλής της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord, GNA) στην Τρίπολη˙ και ο αντίπαλός του, ο στρατιωτικός ηγέτης αρχιστράτηγος Khalifa Haftar, ο οποίος κυβερνά την λεγόμενη κυβέρνηση του Tobruk στην ανατολική χώρα -αναδύθηκαν με μια ακόμα υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ υπόσχεση [5] να διεξαγάγουν εκλογές, που πλέον σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2019 [ 6]. Οι εκπρόσωποι της Λιβύης μετείχαν σε ομάδες εργασίας για την ασφάλεια και την οικονομία. Αλλά πέρα από αυτό, η σύνοδος κορυφής δεν έδωσε καμία σημαντική συμφωνία.

Αυτό που παρήγαγε το Παλέρμο ήταν ένας κάπως αφηρημένος οδικός χάρτης [7] για να οδηγηθεί η Λιβύη σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Ακόμα και αν οι εκλογές είναι επιτυχείς, δεν θα αρκούν για την παραγωγή ενότητας ή διαρκούς σταθερότητας -παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα, για παράδειγμα, το πώς μπορεί να επιβληθεί ειρηνικά το αποτέλεσμα σε μια χώρα που είναι διχασμένη μεταξύ αντίπαλων κυβερνήσεων. Ο ΟΗΕ φαίνεται να βασίζεται σε μια φιλόδοξη Εθνική Διάσκεψη για την επίλυση όλων αυτών των ζητημάτων τον Ιανουάριο, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των αντίθετων ομάδων της Λιβύης καθώς και δήμαρχοι, φυλετικοί ηγέτες, η κοινωνία των πολιτών και απλοί πολίτες. Παρόλο που η διάσκεψη μπορεί πράγματι να βοηθήσει, θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει περαιτέρω αντιπαραθέσεις και να καθυστερήσει εκ νέου τις εκλογές. Και η ενοποίηση των οικονομικών ιδρυμάτων και των θεσμών ασφαλείας της Λιβύης, που επί του παρόντος χωρίζονται μεταξύ Ανατολής και Δύσης, θα απαιτήσει επίπονη και δύσκολη δουλειά.

Παρά τα εμπόδια αυτά, υπήρξαν ενθαρρυντικές εξελίξεις στην Λιβύη τους τελευταίους μήνες. Αυτές περιλαμβάνουν την πρόοδο που σημειώθηκε στις πολιτοφυλακές της Τρίπολης, τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις από την GNA και την αποδυνάμωση της εθνικής θέσης του Haftar. Συνολικά, αυτές οι εξελίξεις προσφέρουν, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, λόγο για μια συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον της Λιβύης. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτή την δυναμική, περιορίζοντας παράλληλα έναν αριθμό επικείμενων κινδύνων.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΛΙΒΥΗ

Η διάσκεψη του Παλέρμο έλαβε χώρα κάτω από την παρατεταμένη σκιά των έντονων μαχών των πολιτοφυλακών στην Τρίπολη, οι οποίες άφησαν 115 νεκρούς [8] το καλοκαίρι. Οι συγκρούσεις ήταν προβλέψιμες. Μια κλίκα πολιτοφυλακών της Τρίπολης είχε καταλάβει κρατικά ιδρύματα και οικονομικούς πόρους, χρησιμοποιώντας την σύνδεσή τους με την GNA για την εξασφάλιση δόλιων πιστώσεων (letters of credit) [9] από την Κεντρική Τράπεζα. Αυτό τους επέτρεψε να ανταλλάξουν λιβυκά δηνάρια με δολάρια στην επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία και έπειτα να πουλήσουν τα δολάρια στη μαύρη αγορά, εκμεταλλευόμενοι ταυτόχρονα την έλλειψη χαρτονομισμάτων για [να προσποριστούν] κέρδος. Τον Αύγουστο, οι πολιτοφυλακές που έδρευαν στην περιφέρεια της πρωτεύουσας, οι οποίες αισθάνθηκαν ότι έμειναν έξω από την απάτη, χρησιμοποίησαν βία για να διαταράξουν το status quo. Οι συγκρούσεις το φετινό καλοκαίρι ήταν μόνο το τελευταίο παράδειγμα ενός μοτίβο που επανήλθε από την εποχή της πτώσης της Τρίπολης στους αντι-Κανταφικούς αντάρτες το 2011: Οι πολιτοφυλακές ανταγωνίζονται για τα περιουσιακά στοιχεία της πρωτεύουσας, συμπεριλαμβανομένων των αεροδρομίων, των τραπεζών, των λιμένων και των δικτύων λαθρεμπορίου καυσίμων. Αυτό παράγει νικητές και ηττημένους στην Τρίπολη και σε δύο ισχυρές γειτονικές πόλεις, την Zintan και τη Misrata. Από καιρό σε καιρό, οι ηττημένοι σε αυτόν τον αγώνα εξαπολύουν επιθέσεις για να μετατοπίσουν την ισορροπία εξουσίας.