Είναι τελικά η Λιβύη έτοιμη για ειρήνη; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι τελικά η Λιβύη έτοιμη για ειρήνη;

Η Σύνοδος του Παλέρμο και η αισιόδοξη εκδοχή

Λυπηθείτε τους Λίβυους για την επιδεικτικότητα των διεθνών συνόδων κορυφής τους [2]. Με τα χρόνια, σε παλάτια, θέρετρα και ξενοδοχεία σε διάφορες ηπείρους, οι ηγέτες της χώρας συναντήθηκαν, καθοδηγούμενοι από σοβαροφανείς Δυτικούς υπουργούς και αρχηγούς κρατών. Σχέδια δράσης σχεδιάζονται και καθορίζονται προθεσμίες. Οι συμμετέχοντες εμφανίζονται με προφορικές υποσχέσεις για συναίνεση, βγάζουν μια φωτογραφία, μερικές φορές ακόμη και αγκαλιάζονται. Εν τω μεταξύ, πίσω στην Λιβύη οι πολίτες μαραζώνουν υπό τις μαχόμενες πολιτοφυλακές, την οικονομική δυστυχία και τις αποστασιοποιημένες ελίτ. Πάντα, μετά από κάθε σύνοδο κορυφής, όρκοι που έγιναν σε απομακρυσμένους τόπους αποσυντίθενται στην επαφή τους με αυτές τις πιο κοντινές πραγματικότητες.

Στις 12-13 Νοεμβρίου, η λαϊκιστική κυβέρνηση της Ιταλίας φιλοξένησε το τελευταίο τέτοιο γεγονός, αυτή την φορά στην πόλη του Παλέρμο της Σικελίας. Η συνάντηση έγινε στην σκιά της έντονης ιταλικής αντιπαλότητας με την Γαλλία για την Λιβύη. Τον περασμένο Μάιο, σε μια σε μεγάλο βαθμό μονομερή διάσκεψη κορυφής στο Παρίσι, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, είχε λάβει από τους τέσσερις ηγέτες της Λιβύης μια προφορική δέσμευση [3] να πραγματοποιήσουν γενικές εκλογές μέχρι τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους -μια προθεσμία που ο ΟΗΕ σιωπηρά θεώρησε [4] νωρίτερα τον Νοέμβριο ως αστήρικτη. Το Παλέρμο θεωρήθηκε ως μια ιταλική εκδίκηση. Με το να σφυρηλατήσει μια νέα τοπική και διεθνή συναίνεση για την Λιβύη, μια επιτυχημένη διάσκεψη κορυφής θα ενίσχυε την απαίτηση της Ιταλίας να είναι ο πιο σχετικός και αξιόπιστος μεσολαβητής της Δύσης στην βορειοαφρικανική χώρα.

06122018-1.jpg

Ο απεσταλμένος του ΟΗΕ στην Λιβύη, Ghassan Salame (αριστερά), και ο Ιταλός πρωθυπουργός, Giuseppe Conte, στο Παλέρμο, τον Νοέμβριο του 2018. GIUGLIELMO MANGIAPANE / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Αυτό δεν συνέβη, καθώς δεν προέκυψε σαφές μήνυμα από το Παλέρμο. Οι Λίβυοι συμμετέχοντες –πρωταρχικά ο πρωθυπουργός Fayez al-Serraj, ο οποίος είναι επικεφαλής της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord, GNA) στην Τρίπολη˙ και ο αντίπαλός του, ο στρατιωτικός ηγέτης αρχιστράτηγος Khalifa Haftar, ο οποίος κυβερνά την λεγόμενη κυβέρνηση του Tobruk στην ανατολική χώρα -αναδύθηκαν με μια ακόμα υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ υπόσχεση [5] να διεξαγάγουν εκλογές, που πλέον σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2019 [ 6]. Οι εκπρόσωποι της Λιβύης μετείχαν σε ομάδες εργασίας για την ασφάλεια και την οικονομία. Αλλά πέρα από αυτό, η σύνοδος κορυφής δεν έδωσε καμία σημαντική συμφωνία.

Αυτό που παρήγαγε το Παλέρμο ήταν ένας κάπως αφηρημένος οδικός χάρτης [7] για να οδηγηθεί η Λιβύη σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Ακόμα και αν οι εκλογές είναι επιτυχείς, δεν θα αρκούν για την παραγωγή ενότητας ή διαρκούς σταθερότητας -παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα, για παράδειγμα, το πώς μπορεί να επιβληθεί ειρηνικά το αποτέλεσμα σε μια χώρα που είναι διχασμένη μεταξύ αντίπαλων κυβερνήσεων. Ο ΟΗΕ φαίνεται να βασίζεται σε μια φιλόδοξη Εθνική Διάσκεψη για την επίλυση όλων αυτών των ζητημάτων τον Ιανουάριο, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των αντίθετων ομάδων της Λιβύης καθώς και δήμαρχοι, φυλετικοί ηγέτες, η κοινωνία των πολιτών και απλοί πολίτες. Παρόλο που η διάσκεψη μπορεί πράγματι να βοηθήσει, θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει περαιτέρω αντιπαραθέσεις και να καθυστερήσει εκ νέου τις εκλογές. Και η ενοποίηση των οικονομικών ιδρυμάτων και των θεσμών ασφαλείας της Λιβύης, που επί του παρόντος χωρίζονται μεταξύ Ανατολής και Δύσης, θα απαιτήσει επίπονη και δύσκολη δουλειά.

Παρά τα εμπόδια αυτά, υπήρξαν ενθαρρυντικές εξελίξεις στην Λιβύη τους τελευταίους μήνες. Αυτές περιλαμβάνουν την πρόοδο που σημειώθηκε στις πολιτοφυλακές της Τρίπολης, τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις από την GNA και την αποδυνάμωση της εθνικής θέσης του Haftar. Συνολικά, αυτές οι εξελίξεις προσφέρουν, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, λόγο για μια συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον της Λιβύης. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτή την δυναμική, περιορίζοντας παράλληλα έναν αριθμό επικείμενων κινδύνων.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΛΙΒΥΗ

Η διάσκεψη του Παλέρμο έλαβε χώρα κάτω από την παρατεταμένη σκιά των έντονων μαχών των πολιτοφυλακών στην Τρίπολη, οι οποίες άφησαν 115 νεκρούς [8] το καλοκαίρι. Οι συγκρούσεις ήταν προβλέψιμες. Μια κλίκα πολιτοφυλακών της Τρίπολης είχε καταλάβει κρατικά ιδρύματα και οικονομικούς πόρους, χρησιμοποιώντας την σύνδεσή τους με την GNA για την εξασφάλιση δόλιων πιστώσεων (letters of credit) [9] από την Κεντρική Τράπεζα. Αυτό τους επέτρεψε να ανταλλάξουν λιβυκά δηνάρια με δολάρια στην επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία και έπειτα να πουλήσουν τα δολάρια στη μαύρη αγορά, εκμεταλλευόμενοι ταυτόχρονα την έλλειψη χαρτονομισμάτων για [να προσποριστούν] κέρδος. Τον Αύγουστο, οι πολιτοφυλακές που έδρευαν στην περιφέρεια της πρωτεύουσας, οι οποίες αισθάνθηκαν ότι έμειναν έξω από την απάτη, χρησιμοποίησαν βία για να διαταράξουν το status quo. Οι συγκρούσεις το φετινό καλοκαίρι ήταν μόνο το τελευταίο παράδειγμα ενός μοτίβο που επανήλθε από την εποχή της πτώσης της Τρίπολης στους αντι-Κανταφικούς αντάρτες το 2011: Οι πολιτοφυλακές ανταγωνίζονται για τα περιουσιακά στοιχεία της πρωτεύουσας, συμπεριλαμβανομένων των αεροδρομίων, των τραπεζών, των λιμένων και των δικτύων λαθρεμπορίου καυσίμων. Αυτό παράγει νικητές και ηττημένους στην Τρίπολη και σε δύο ισχυρές γειτονικές πόλεις, την Zintan και τη Misrata. Από καιρό σε καιρό, οι ηττημένοι σε αυτόν τον αγώνα εξαπολύουν επιθέσεις για να μετατοπίσουν την ισορροπία εξουσίας.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου, μια μεσολαβηθείσα από τον ΟΗΕ κατάπαυση του πυρός σταμάτησε τον τελευταίο γύρο των μαχών, αναγκάζοντας τους κύριους ένοπλους δρώντες στην ευρύτερη περιοχή της Τρίπολης να συμφωνήσουν σε νέες ρυθμίσεις ασφάλειας [10], υπό την εποπτεία ενός «κοινού επιχειρησιακού κέντρου» που είχε στόχο να προστατέψει τους πολίτες και τις περιουσίες τους και να ανοίξει τον δρόμο για την αντικατάσταση των πολιτοφυλακών από την τακτική αστυνομία. (Το μοντέλο επρόκειτο να αναπαραχθεί σε άλλες πόλεις της Λιβύης αλλά αντιμετωπίζει τεράστια εμπόδια -οι προηγούμενοι μηχανισμοί «συντονισμού» των πολιτοφυλακών κατέληξαν να εδραιώνουν την δύναμη των πολιτοφυλακών). Για να βοηθήσει στην υλοποίηση αυτών των ρυθμίσεων, η GNA διόρισε νέο υπουργό Εσωτερικών, τον επιχειρηματία από τη Μισράτα, Fathi Bashagha.

Παρά το γεγονός ότι υποστήριξε μια επίθεση Μισρατινών στην Τρίπολη το 2014, γνωστή ως η «Λιβυκή Αυγή», ο Bashagha έχει μια φήμη για ρεαλισμό και αποτελεσματικότητα. Είναι επίσης μια γνωστή ποσότητα στις Δυτικές κυβερνήσεις, ειδικά σε στρατιωτικά και αντιτρομοκρατικά θέματα: Διασυνδέθηκε με τους Δυτικούς συμβούλους επί τόπου κατά την διάρκεια της επανάστασης του 2011 [11] και πάλι το 2016, κατά την διάρκεια της υπό την ηγεσία της Misrata εκστρατείας κατά του Ισλαμικού Κράτους [12] (ή ISIS) στην Σίρτη. Έχει επίσης αποδειχθεί πιο επιρρεπής σε σχέση με άλλες ελίτ της Μισράτα για συμβιβασμό με την ανατολική Λιβύη και τους ξένους υποστηρικτές της, όπως η Αίγυπτος, με αξιωματούχους των οποίων διεξήγαγε ειρηνευτικές συνομιλίες τον Ιούλιο του 2017 [13].

Μόνος ο Bashagha δεν μπορεί να εγγυηθεί την διαρκή ειρήνη στην Τρίπολη, αλλά από την αρχή της θητείας του υπήρξαν κάποιες θετικές ενδείξεις. Αποστασιοποιούμενος από την τυπική πρακτική των παρεοκρατών, έκανε τους νέους διορισμούς του στον τομέα της ασφαλείας [14] χωρίς ευνοϊκούς όρους προς τους συναδέλφους του Μισρατινούς. Δημιούργησε επίσης τμήμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Υπουργείο Εσωτερικών˙ ζήτησε την απόσυρση των βαρέων όπλων εκτός Τρίπολης˙ και υπογράμμισε την ανάγκη για αξιολόγηση και εκπαίδευση των τακτικών αστυνομικών δυνάμεων κατά την διάλυση των πολιτοφυλακών. Η εμμονή των εδραιωμένων συμφερόντων των πολιτοφυλακών με την πρωτεύουσα -όπως είναι προφανές από τις μάχες στα μέσα Νοεμβρίου [15]- θα μπορούσε να συντρίψει τις καλύτερες προσδοκίες του, αλλά τουλάχιστον οι Δυτικές χώρες έχουν τώρα έναν αξιόπιστο εταίρο για την εκπαίδευση και την παροχή βοήθειας στην αστυνομία της Λιβύης.

Η GNA έχει επίσης σημειώσει κάποια πρόοδο στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες, αν είχαν εφαρμοστεί νωρίτερα, θα μπορούσαν να έχουν απομακρύνει τις μάχες από την Τρίπολη. Υπό τις πιέσεις του ΟΗΕ, η GNA και ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας συμφώνησαν για τη μεταρρύθμιση των συναλλαγματικών ισοτιμιών (για να συμπεριληφθεί ένα τέλος 183% [16] στη μετατροπή του δηναρίου σε δολάριο), μεγαλύτερη πρόσβαση σε σκληρό νόμισμα για τους πολίτες, και κάποιες μικρές μειώσεις στις επιδοτήσεις επί των καυσίμων. Αυτές οι ενέργειες έχουν ελαφρώς περιορίσει την ικανότητα των πολιτοφυλακών να κλέβουν το δημόσιο ταμείο, ιδίως με δόλιες πιστωτικές επιστολές (letters of credit).

Πιο σημαντικό είναι ότι τα μέτρα αυτά μετριάζουν τον ανθρωπιστικό πόνο: Η τιμή των βασικών προϊόντων έχει μειωθεί καθώς το δηνάριο έχει ενισχυθεί έναντι του δολαρίου. Με το να κάνει το δηνάριο επισήμως φθηνότερο και με το να διασφαλίσει μεγαλύτερη προσφορά δολαρίων σε αυτή τη νέα τιμή, η GNA ουσιαστικά προκάλεσε την ανατίμηση του δηναρίου στη μαύρη αγορά. Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν πολλά πρόσθετα μέτρα [17], συμπεριλαμβανομένης μιας πλήρους υποτίμησης του δηναρίου˙ έναν ανεξάρτητο έλεγχο τόσο της Κεντρικής Τράπεζας στην Τρίπολη όσο και του αμφισβητία της στην Bayda˙ ένα απτό σχέδιο αποπολιτικοποίησης και ενοποίησης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της Λιβύης˙ και την αποκέντρωση αυτών των τελευταίων, ώστε να καταστεί δυνατή η δίκαιη κατανομή του πετρελαϊκού πλούτου της Λιβύης στους δήμους. Ο ΟΗΕ πρέπει επίσης να βοηθήσει τη μετάβαση της Λιβύης σε ένα σύστημα ηλεκτρονικής τραπεζικής.

Η πολιτική και οικονομική πρόοδος στα δυτικά εγείρει ένα άλλο από τα αιώνια ερωτήματα της Λιβύης: Αυτό του Haftar και των φιλοδοξιών του για την εθνική εξουσία. Με το να αλλάξει την γνώμη του αρκετές φορές για το αν θα παρευρεθεί στο Παλέρμο, ο Haftar κατόρθωσε να αναβιβάσει τον εαυτό του ως έναν απαραίτητο μεσίτη εξουσίας, αν όχι έναν σωτήρα της χώρας του. Ωστόσο, τα όρια της στρατιωτικής και πολιτικής επιρροής του έχουν γίνει ολοένα και πιο εμφανή καθώς οι συνθήκες επί τόπου έχουν αλλάξει.

06122018-2.jpg

Ο Conte (αριστερά) και ο αρχιστράτηγος Khalifa Haftar στο Παλέρμο, τον Νοέμβριο του 2018. GIUGLIELMO MANGIAPANE / REUTERS
-----------------------------------------------------------

Επί χρόνια, ο Haftar διεξήγαγε στρατιωτικές εκστρατείες εναντίον ισλαμιστών μαχητών στα ανατολικά -στην Βεγγάζη από το 2014 έως το 2017 και στην συνέχεια στην Derna νωρίτερα αυτό το φθινόπωρο. Αλλά αυτές οι εκστρατείες έχουν τελειώσει, αφήνοντας τον Haftar χωρίς μια νέα «μάχη» για να ενισχύσει την ταυτότητά του ως μια προσωπικότητα ασφαλείας και για να ενοποιήσει τον όλο και πιο κατακερματισμένο συνασπισμό φυλών, πόλεων, οικονομικών συμφερόντων και σαλαφιστών που τον υποστηρίζουν. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, ο Haftar ανακατέλαβε τις κεντρικές εγκαταστάσεις πετρελαίου της Λιβύης από τον ηγέτη πολιτοφυλακής Ibrahim Jadhran, και έπειτα εμπόδισε τις εξαγωγές από την διεθνώς αναγνωρισμένη Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (National Oil Company) ενώ απαιτούσε να έχει την δυνατότητα να πωλεί απευθείας στην διεθνή αγορά από την βάση του στα ανατολικά. Γρήγορα υποχώρησε [2] αφότου η Ουάσιγκτον εξέφρασε την αποδοκιμασία της. Πιο πρόσφατα, έχει τοποθετήσει τον εαυτό του ως ότι καταπολεμά την αυξανόμενη αναρχία στη νοτιοδυτική Λιβύη, αλλά αυτό παραμένει ένα στρατιωτικά και επιμελητειακά δύσκολο έργο.

Συνολικά, τα γεγονότα του περασμένου εξαμήνου έχουν υποβαθμίσει σταθερά κάθε ιδέα ότι ο Haftar είναι ο μοναδικός ηγέτης που είναι αρκετά ισχυρός για να ενοποιήσει την χώρα [18]. Στο Παλέρμο, ο υπερεβδομηκοντούτης στρατηγός έδειχνε να το αναγνωρίζει όταν εξέφρασε [19] το ενδιαφέρον του να δει τον Serraj να παραμένει στην θέση του μέχρι τις εκλογές. Πράγματι, αν η GNA ανανεωθεί ως μια πιο λιτή μεταβατική κυβέρνηση με έναν νέο πρωθυπουργό στο τιμόνι -και καταφέρει να είναι πιο λειτουργική και λιγότερο διεφθαρμένη- ο Haftar θα μπορούσε να χάσει την τελευταία του ελπίδα να γίνει εθνικός ηγέτης. Παραδόξως, η βιασύνη για πρόωρες εκλογές το επόμενο έτος, πριν αναπτυχθούν πλήρως οι βάσεις για την επιτυχία, μπορεί να είναι η καλύτερη ευκαιρία του στρατιωτικού διοικητή για την πραγματοποίηση των εθνικών του φιλοδοξιών.

ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΠΑΛΕΡΜΟ

Παρά τις περιοδικές συγκρούσεις και τον εμβαθυνόμενο de facto διαχωρισμό της Λιβύης, οι παραπάνω εξελίξεις αποκαλύπτουν μια χώρα που έχει γίνει πιο σταθερή και πιο δύσκολο να την διαταράξουν οι καταστροφείς. Προκειμένου να επωφεληθούν από αυτή την εύθραυστη τάση και να συμβάλουν στην προώθηση της διαρκούς ειρήνης στην Λιβύη, οι διάφορες ξένες δυνάμεις που επηρεάζουν την χώρα πρέπει να επιδείξουν συλλογικό ρεαλισμό τώρα, πριν επιδεινωθεί η κατάσταση.

Δυστυχώς, πολλές χώρες στο Παλέρμο φάνηκαν αδιάφορες για μια τέτοια πορεία, και παρέμειναν κολλημένες στα ένστικτα αποκλεισμού των λιβυκών φατριών της προτίμησής τους. Τούτο, επέτρεψε σε αυτούς τους αντίπαλους Λίβυους δρώντες να συνεχίσουν να επιδιώκουν τη μέγιστη νίκη, χωρίς να φοβούνται ότι θα περιοριστούν από τους εξωτερικούς υποστηρικτές τους. Λέγοντάς το διαφορετικά, ένα μέρος των διχασμών που τροφοδοτούν την σύγκρουση στην Λιβύη έχει τις ρίζες του στο εξωτερικό. Ο ιστορικός ανταγωνισμός μεταξύ του Παρισιού και της Ρώμης έναντι της Λιβύης –η Γαλλία έχει υποστηρίξει τον Haftar ενώ η Ιταλία έχει υποστηρίξει την GNA- ενισχύθηκε πρόσφατα από το χάσμα φιλελεύθερων-εναντίον-λαϊκιστών εντός της ΕΕ, το οποίο αντιτάσσει τον Macron απέναντι στην δεξιά κυβέρνηση της Ιταλίας. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το πικρό ρήγμα μεταξύ του υπέρ της GNA συνασπισμού μεταξύ της Τουρκίας και του Κατάρ, αφενός, και της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που υποστηρίζουν τον Haftar, αφετέρου (αν και τα ΗΑΕ δεσμεύονται όλο και περισσότερο με προσωπικότητες στην Τρίπολη που είναι υπέρ της GNA).

Αυτές οι εξωγενείς δυναμικές πρόσθεσαν θόρυβο στην σύνοδο κορυφής και εξέτρεψαν την προσοχή από ευρύτερα διαρθρωτικά προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν στην Λιβύη, μεταξύ των οποίων και το θέμα της διεξαγωγής ελεύθερων και δίκαιων εθνικών εκλογών στις οποίες ούτε οι υποψήφιοι ούτε οι ψηφοφόροι θα αισθάνονται ότι κινδυνεύουν. Η ανακοίνωση στο Παλέρμο ότι οι γενικές εκλογές πρέπει να πραγματοποιηθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2019 υποδηλώνει ότι το γαλλικό σχέδιο του Μαΐου ήταν ακόμα σε εξέλιξη, απλώς με καθυστερήσεις λίγων μηνών. Ωστόσο, η πίεση του Παρισιού για ταχείες εκλογές συνάντησε αντίσταση εξ’ αρχής, και τα εμπόδια παραμένουν. Συγκεκριμένα, οι ανατολικές φατρίες της Λιβύης παραμένουν αποφασισμένες να χειραγωγήσουν κάθε προσπάθεια υιοθέτησης ενός συντάγματος πριν από τις εθνικές εκλογές. Η μόνη ευκαιρία για επίλυση αυτού του αδιεξόδου είναι η Εθνική Διάσκεψη του ΟΗΕ στις αρχές του επόμενου έτους.

Εν τω μεταξύ, εξακολουθεί να υπάρχει ο κίνδυνος να επαναληφθεί η βία που κατέστρεψε την Τρίπολη τις τελευταίες εβδομάδες του καλοκαιριού [20]. Ο ΟΗΕ, η Γαλλία και η Ιταλία συμβούλεψαν αρκετούς ηγέτες ενόπλων ομάδων κατά την διάρκεια της εκδήλωσης στο Παλέρμο αλλά δεν έφεραν τους πιο πολωμένους αντιπάλους γύρω από ένα τραπέζι. Την επόμενη μέρα μετά την διάσκεψη για την ειρήνη, δύο πολιτοφυλακές που ήταν πίσω από μεγάλο μέρος της βίας τον Αύγουστο, κατέλαβαν το διεθνές αεροδρόμιο στη νότια Τρίπολη δια της βίας. Το περιστατικό ήταν μια υπενθύμιση ότι οι ηγέτες των ένοπλων ομάδων, οι οποίοι ασκούν πολύ περισσότερη εξουσία απ’ ό, τι οι πολιτικές ελίτ, πρέπει να συμμετέχουν στην διαπραγματευτική διαδικασία [21], χωρίς να θυσιαστούν η λογοδοσία και η δικαιοσύνη.

Έχουν υπάρξει κάποιες θετικές διεθνείς προσπάθειες για την ανοικοδόμηση του στρατού και των δομών ασφαλείας της Λιβύης. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ιταλία και αρκετά άλλα κράτη προσέφεραν προγράμματα εκπαίδευσης για τις δυνάμεις ασφαλείας στις Αρχές της Τρίπολης. Για να επιτύχουν όμως αυτά τα προγράμματα, οι Λίβυοι πρέπει να φθάσουν σε μια πολιτική συναίνεση όσον αφορά την τελική δομή του τομέα ασφάλειας της χώρας και τα βήματα που θα είναι απαραίτητα για την οικοδόμησή του. Η εξωτερική βοήθεια πρέπει να επικεντρωθεί σε ευρύτερες δομικές μεταρρυθμίσεις [22], όχι μόνο στην κατάρτιση στρατιωτών και μικρών μονάδων. Πέρυσι, η Αίγυπτος ξεκίνησε μια «από πάνω προς τα κάτω» προσπάθεια για την επανένωση των διασκορπισμένων στρατιωτικών δομών της Λιβύης με το να μεσολαβήσει για μια συμφωνία μεταξύ του συνασπισμού που βασίζεται κυρίως στην Ανατολή και άλλων ομάδων που είχαν επικεφαλής επαγγελματίες στρατιωτικούς, ορισμένοι από τους οποίους ευθυγραμμίζονται με την GNA. Η προσπάθεια σταμάτησε την άνοιξη, και όταν το Κάιρο προσπάθησε να την αναβιώσει τον Οκτώβριο, ορισμένοι αξιωματικοί που εδρεύουν στα δυτικά αντιτάχθηκαν βασιζόμενοι στη μεροληψία της Αιγύπτου ως προς τον Haftar. Ο ΟΗΕ θα μπορούσε να εισάγει περισσότερη ουδετερότητα -και επομένως δυναμική- σε αυτό το σχέδιο, αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο σε αυτό.

06122018-3.jpg

Δυνάμεις ευθυγραμμισμένες με την GNA στην Τρίπολη, τον Σεπτέμβριο του 2018. HANI AMARA / REUTERS
---------------------------------------------------------

ΕΝΑ ΑΝΟΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ

Η σύνοδος του Παλέρμο σίγουρα δεν ήταν η ομαλή επιτυχία που είχε στο μυαλό του ο Ιταλός πρωθυπουργός, Giuseppe Conte. Ωστόσο, οι συστάσεις που παρήγαγε δεν είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Για πρώτη φορά από το 2011, σημειώνεται πρόοδος σε τρεις παράλληλες και αμοιβαία ενισχυτικές κατευθύνσεις: Οικονομική, ασφαλείας και πολιτική. Για τον σκοπό αυτό, η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών, η επίσημη εντολή της οποίας ήταν κυρίως πολιτική, καθοδηγεί πιο ενεργά την οικονομική μεταρρύθμιση της Λιβύης και είναι ιδιαίτερα παρούσα στον τομέα της ασφάλειας. Πιο εμφανώς απ’ ό, τι πριν, επιδιώκει να απομονώσει τους απορριπτικούς ένοπλους δρώντες -κυρίως τον επικεφαλής της πολιτοφυλακής της Μισράτα, Salah Badi, ο οποίος ήταν ο στόχος των πρόσφατων κυρώσεων των Ηνωμένων Εθνών [23]- ενόσω εμπλέκονται με πιο μετριοπαθείς και ρεαλιστικές ομάδες. Καθώς ο ΟΗΕ αναλαμβάνει αυτόν τον νέο, φιλόδοξο ρόλο του αρχιτέκτονα ασφαλείας, τα κράτη-μέλη πρέπει να τον βοηθήσουν να πετύχει, ενώ θα σταματούν την δική τους μονομερή προσέγγιση σε ένοπλες ομάδες.

Επειδή οι αντιπαραθέσεις της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής συνεχίζουν να τροφοδοτούν την κρίση της Λιβύης, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο να διαδραματίσουν πιο θεληματικό ρόλο. Ρεαλιστικά, η Ουάσιγκτον είναι ο μόνος παράγοντας που μπορεί να αποτρέψει εξωτερικές παρεμβολές. Η σταθερή, δημόσια εμπλοκή ενός αξιωματούχου υπουργικού επιπέδου, όπως ο υπουργός Εξωτερικών, Mike Pompeo, ή ο υπουργός Άμυνας, Jim Mattis, θα μπορούσε να προχωρήσει πολύ προς την κατεύθυνση μιας περιφερειακής συναίνεσης, ιδίως μεταξύ της Αιγύπτου, των κρατών του Κόλπου και της Τουρκίας. Ειδικότερα, το Πεντάγωνο μπορεί να κάνει την διαφορά, με το να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στις συνομιλίες για την ενοποίηση του στρατού της Λιβύης και στην παροχή βοήθειας, ιδίως σε μεταρρυθμίσεις και κατάρτιση σε επίπεδο υπουργών, μόλις επιτευχθεί μια πολιτική συμφωνία.

Η δέσμευση στην Λιβύη θα εξυπηρετούσε έναν σημαντικό στόχο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ: Η προώθηση μιας μόνιμης πολιτικής ενότητας στην Λιβύη θα βοηθούσε πολύ για την πρόληψη της αναζωπύρωσης του ISIS. Αν και απομακρύνθηκε από τις εδαφικές βάσεις του στην Λιβύη το 2016 και το 2017, η ομάδα πραγματοποίησε πάνω από δώδεκα επιθέσεις στην Λιβύη [24] φέτος, μερικές ενάντια σε ιδρύματα ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη της χώρας, όπως η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία και η εκλογική επιτροπή. Και το ISIS φαίνεται επίσης να ανασυντάσσει και να συγκεντρώνει τους μαχητές του -υπολογιζόμενους μεταξύ 400 και 750 ατόμων [25], σύμφωνα με την Αφρικανική Διοίκηση των Ηνωμένων Πολιτειών- σε πιο ικανούς πυρήνες. Οι αεροπορικές επιθέσεις και η βοήθεια προς τις αντιτρομοκρατικές δυνάμεις της Λιβύης (στην πραγματικότητα φιλικές λιβυκές πολιτοφυλακές) μπορούν να βοηθήσουν, αλλά δεν αρκούν. Ο πιο μόνιμος και διαρκής τρόπος άρνησης χώρου στον ISIS στην Λιβύη, είναι η οικοδόμηση συμμετοχικών κρατικών θεσμών της Λιβύης, η τόνωση της οικονομίας και, πάνω απ’ όλα, ο τερματισμός του ενδημικού πολιτικού διχασμού της χώρας.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2018-11-30/libya-finally-r...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Burning-Shores-Inside-Battle-Libya-ebook/dp/B072B...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2018-10-31/how-france-and...
[3] https://www.aljazeera.com/news/2018/05/libya-peace-talks-180529203515378...
[4] https://www.reuters.com/article/us-libya-security-exclusive/exclusive-u-...
[5] https://www.libyaherald.com/2018/11/14/palermo-libya-conference-makes-no...
[6] https://www.reuters.com/article/us-libya-security-election-exclusive/exc...
[7] http://www.governo.it/sites/governo.it/files/conference_for_libia_conclu...
[8] https://www.reuters.com/article/us-libya-security/tripoli-clashes-leave-...
[9] https://www.lawfareblog.com/libyas-monetary-crisis
[10] http://www.xinhuanet.com/english/2018-10/24/c_137553336.htm
[11] https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR676.html
[12] https://www.newyorker.com/news/news-desk/the-grinding-fight-to-root-out-...
[13] https://madamasr.com/en/2017/07/17/feature/politics/looking-for-friends-...
[14] https://almarsad.co/2018/11/05/%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A7-%D8%A2%D8%BA%D8%...
[15] https://english.alarabiya.net/en/News/north-africa/2018/11/15/Armed-clas...
[16] https://www.reuters.com/article/us-libya-currency/libya-imposes-fee-on-h...
[17] https://www.chathamhouse.org/expert/comment/libya-s-new-economic-measure...
[18] http://carnegieendowment.org/sada/76372
[19] https://www.aljazeera.com/news/2018/11/haftar-won-topple-libyan-pm-serra...
[20] https://www.washingtonpost.com/world/surge-in-fighting-among-libyas-supe...
[21] https://www.swp-berlin.org/fileadmin/contents/products/comments/2018C39_...
[22] https://carnegieendowment.org/2013/08/06/building-libya-s-security-secto...
[23] https://www.un.org/sc/suborg/en/sanctions/1970/materials/summaries/indiv...
[24] https://www.pbs.org/newshour/show/isis-regroups-to-attack-a-fragmented-l...
[25] https://www.wsj.com/articles/islamic-states-deadly-return-in-libya-imper...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition