Η αφρικανική πολιτική του Trump είναι προορισμένη να αποτύχει

Την περασμένη εβδομάδα, σε μια ομιλία του [1] στο Heritage Foundation, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, John Bolton, ανακοίνωσε μια νέα στρατηγική των ΗΠΑ για την Αφρική. Ο Μπόλτον θέλει να προωθήσει το εμπόριο και τις επενδύσεις των ΗΠΑ, να καταστείλει την τρομοκρατία και τις συγκρούσεις, και να εξασφαλίσει ότι η αμερικανική βοήθεια δαπανάται καλά. Στο επίκεντρό της, όμως, η στρατηγική αφορά την αντιστάθμιση της Κίνας. Ο Μπόλτον επιτέθηκε στο Πεκίνο για τις «αρπακτικές» πρακτικές του στην Αφρική και ορκίστηκε για μια αποφασιστική απάντηση.

Κινέζοι και Νιγηριανοί εργάτες σε ένα εργοτάξιο στο Niamey του Νίγηρα, τον Φεβρουάριο του 2016. JOE PENNEY / REUTERS
--------------------------------------------------------------------------

Η διοίκηση έχει δίκιο να ανησυχεί για την επιθετική διπλωματία του Πεκίνου στην Αφρική και η ομιλία του Μπόλτον έδωσε ένα ευπρόσδεκτο όραμα μετά από δύο χρόνια αδιάφορης πολιτικής των ΗΠΑ ως προς την ήπειρο. Αλλά η νέα στρατηγική είναι άστοχη. Ενώ η διοίκηση Trump επικεντρώνεται στην εμπορική απειλή από την Κίνα, το Πεκίνο επενδύει σε μακροπρόθεσμες σχέσεις, όχι μόνο στο εμπόριο και τις υποδομές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προσφέρουν στις αφρικανικές χώρες μια συναρπαστική εναλλακτική λύση εάν πρόκειται να αντισταθμίσουν την Κίνα.

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δίκιο να ανησυχούν για τις κινεζικές επενδύσεις στην Αφρική. Σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων McKinsey, περισσότερες από 10.000 κινεζικές εταιρείες δραστηριοποιούνται τώρα στην ήπειρο, κερδίζοντας περίπου 180 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να έχουν περισσότερα αποθέματα άμεσων ξένων επενδύσεων στην Αφρική, οι κινεζικές επενδύσεις στην περιοχή αναπτύσσονται γρήγορα. Υπερδιπλασιάστηκαν το 2016 και μόνο. Το 2009, η Κίνα ξεπέρασε τις Ηνωμένες Πολιτείες για να γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής.

Όπως επισήμανε ο Μπόλτον, μέρος της στρατηγικής του Πεκίνου ήταν να προσφέρει μεγάλα δάνεια με αδιαφανείς όρους στις αφρικανικές χώρες, κάτι που προσέδωσε στην Κίνα μόχλευση έναντι των εθνικών κυβερνήσεων. Ωστόσο, η διοίκηση του Trump κάνει λάθος με το να απορρίψει την κινεζική εμπορική δραστηριότητα ως τελείως κακή: Σε πολλές περιπτώσεις, οι κινεζικές επενδύσεις παρακινούν την ανάπτυξη παρέχοντας κεφάλαια και απαιτούμενες υποδομές. Σύμφωνα με την Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, τα αφρικανικά κράτη πρέπει να επενδύουν ετησίως από 68 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι 108 δισεκατομμύρια δολάρια σε υποδομές για την τόνωση της ανάπτυξης και έχουν ανάγκη να δημιουργήσουν αρκετές θέσεις εργασίας για τον αναπτυσσόμενο πληθυσμό τους. Είναι επομένως κατανοητό ότι οι ηγέτες της Αφρικής χαιρετίζουν το ενδιαφέρον και τις βαθιές τσέπες του Πεκίνου.

Από τη μεριά της, η διοίκηση Τραμπ ήταν εν πολλοίς ανερμάτιστη όσον αφορά την πολιτική της Αφρικής. Έχει ασχοληθεί ελάχιστα με τους ηγέτες της Αφρικής. Ήταν αργή στο να διορίσει ανθρώπους σε θέσεις που σχετίζονται με την Αφρική. Και οι προϋπολογισμοί του Λευκού Οίκου έχουν επιδιώξει σημαντικές περικοπές στους οργανισμούς που ασκούν την αμερικανική πολιτική στην ήπειρο. Παρ’ όλα αυτά, το φάντασμα των κινεζικών επενδύσεων να παραγκωνίζουν τις αμερικανικές επιχειρήσεις είχε αποτέλεσμα. Τον Οκτώβριο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, υπέγραψε διακομματική νομοθεσία, δημιουργώντας μια νέα υπηρεσία αναπτυξιακής χρηματοδότησης με 60 δισεκατομμύρια δολάρια για την υποστήριξη των αμερικανικών εταιρειών στην Αφρική και αλλού. Αυτή η νέα υπηρεσία είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει μια από τις μεγαλύτερες κληρονομιές της διοίκησης του Trump.

Όσο σημαντικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες κι αν είναι να επενδύσουν στην Αφρική, [άλλο τόσο] η Ουάσινγκτον δεν πρέπει να βλέπει την δραστηριότητα της Κίνας ως απλώς οικονομική. Το Πεκίνο εμβαθύνει επίσης τους πολιτικούς, πολιτιστικούς και στρατιωτικούς δεσμούς με τις αφρικανικές χώρες. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα πραγματοποιεί τακτικές ανταλλαγές με πολυάριθμα αφρικανικά πολιτικά κόμματα. Η Κίνα φιλοξενεί πλέον περισσότερους φοιτητές [2] από την Αφρική από ό, τι οι Ηνωμένες Πολιτείες, λειτουργεί περίπου 50 ινστιτούτα [3] για να διδάσκει τον κινεζικό πολιτισμό στην Αφρική και επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια για την επέκταση των κρατικών κινεζικών ειδησεογραφικών μέσων στις αφρικανικές αγορές. Η Κίνα επίσης πωλεί περισσότερα όπλα στις αφρικανικές χώρες από ό, τι συνήθιζε, συνεργάζεται στενότερα με τις αφρικανικές κυβερνήσεις για στρατιωτική εκπαίδευση και ασκήσεις, και συμβάλλει περισσότερο στις ειρηνευτικές αποστολές. Ο Μπόλτον έδωσε έμφαση στη νέα στρατιωτική βάση της Κίνας στο Τζιμπουτί, η οποία βρίσκεται λίγα μίλια από την σημαντικότερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στην Αφρική, αλλά αγνοεί την ευρύτερη στρατηγική της Κίνας για την οικοδόμηση των σχέσεων -και την επιρροή που τις συνοδεύει.

Επειδή έχει αντιληφθεί τόσο στενά τις σχέσεις ΗΠΑ-Αφρικής, η διοίκηση του Trump απέτυχε να προσφέρει μια συναρπαστική εναλλακτική λύση στην Κίνα. Η διοίκηση έχει καταστήσει σαφές ότι αντιτίθεται στην τρομοκρατία, στις αναποτελεσματικές αποστολές βοήθειας και διατήρησης της ειρήνης, και στην επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας. Αυτές είναι λογικές θέσεις, αλλά προστίθενται σε ένα κοντόφθαλμο και αντιδραστικό όραμα, ανάρμοστο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αφού αποφάσισε σε τι είναι αντίθετη, η διοίκηση του Trump πρέπει να αποφασίσει σε τι είναι υπέρ.

Οι προηγούμενες διοικήσεις και των δύο κομμάτων υπερέβησαν το στενό συμφέρον τους όσον αφορά την Αφρική με το να επιδιώκουν την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών, την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την καταπολέμηση των ασθενειών και την υποστήριξη ελπιδοφόρων νέων ηγετών. Αλλά αυτή την φορά, ακόμη και οι θετικές πτυχές της νέας στρατηγικής του Μπόλτον, όπως η δέσμευση για την εμβάθυνση των εμπορικών και επενδυτικών δεσμών, είναι σαφώς το μέσο για έναν στόχο: Τον ανταγωνισμό με την Κίνα.

Η τοποθέτηση των σχέσεων με την Αφρική σε ένα πλαίσιο «Ηνωμένων Πολιτειών εναντίον Κίνας» είναι λάθος. Θα αποξενώσει το αφρικανικό κοινό με το να υπονοήσει ότι αποτελούν απλά πιόνια σε μια αντιπαλότητα μεγάλων δυνάμεων. Αυτή η αντίληψη έχει μαστίσει τις σχέσεις της Δύσης με την Αφρική εδώ και δεκαετίες˙ η ενσωμάτωσή της στην πολιτική των ΗΠΑ θα ήταν καταστροφική. Αν και οι ισχυρισμοί της Κίνας για αμοιβαίο σεβασμό, συνεργασία τύπου «win-win» είναι τετριμμένοι και συχνά λανθασμένοι, θα αντηχήσουν περισσότερο από το μήνυμα της διοίκησης του Trump: «Νοιαζόμαστε για εσάς γιατί μισούμε το Πεκίνο».

Ακόμα χειρότερα, φαίνεται ότι υπάρχει ελάχιστη ουσία πίσω από την ρητορική της διοίκησης. Η επίτευξη ακόμη και των περιορισμένων στόχων της διοίκησης Trump θα απαιτήσει περισσότερα από όσα η διοίκηση φαίνεται να είναι διατεθειμένη να προσφέρει, τα οποία περιορίζονται σε δυνητικές εμπορικές συμφωνίες και σε μια εκκολαπτόμενη πρωτοβουλία για την υποστήριξη των επενδύσεων των ΗΠΑ στην Αφρική. Είναι επίσης δύσκολο να ληφθεί σοβαρά υπόψη η διοίκηση του Trump, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής έχει φτωχές επιδόσεις στην Αφρική. Για να αναφερθούμε μόνο σε λίγα λάθη, ο Trump ανέβαλε ένα εμβληματικό πρόγραμμα ανταλλαγής για νέους Αφρικανούς ηγέτες, σύμφωνα με πληροφορίες αναφέρθηκε στα αφρικανικά έθνη ως χώρες «shithole», απείλησε με μαζικές περικοπές για προγράμματα αφορώντα την υγεία και άλλα προγράμματα βοήθειας, και άφησε χωρίς στελέχωση πρεσβείες-κλειδιά. Παρόλο που το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Κίνας για την Αφρική προηγείται κατά πολύ αυτής της διοίκησης, οι πολιτικές της διοίκησης Trump έχουν υποσκάψει τους δεσμούς των ΗΠΑ και έχουν παραχωρήσει χώρο για μεγαλύτερη κινεζική (και ρωσική) εμπλοκή. Η νέα στρατηγική των ΗΠΑ για την Αφρική δεν έχει καμία ελπίδα επιτυχίας εκτός εάν η Ουάσιγκτον διορθώσει την βλάβη που έχει ήδη κάνει.

ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΑ ΟΝΕΙΡΑ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να παρακινηθούν να εμπλακούν με τα αφρικανικά κράτη για τον ίδιο λόγο που το κάνει η Κίνα: Η οικονομική και πολιτική επιρροή της Αφρικής αναπτύσσεται γρήγορα. Η ήπειρος μπορεί να υπερηφανεύεται για έναν νεαρό πληθυσμό, ο οποίος, μέχρι το 2050, θα αποτελέσει το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού και εργατικού δυναμικού. Στηριγμένες από κάποιες από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου, οι ετήσιες καταναλωτικές και επιχειρηματικές δαπάνες της Αφρικής αναμένεται να ανέλθουν σε 6,7 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2030. Μακροπρόθεσμα, η οικονομική ανταγωνιστικότητα των ΗΠΑ θα εξαρτάται όλο και περισσότερο από την ικανότητα των αμερικανικών επιχειρήσεων να πετυχαίνουν στην Αφρική, και στους Αφρικανούς καταναλωτές να ενδιαφέρονται να αγοράσουν αμερικανικά αγαθά και υπηρεσίες.

Τα αφρικανικά κράτη είναι επίσης πολύτιμοι πολιτικοί εταίροι. Μπορούν να βοηθήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να διακόψουν τις ροές μετρητών σε τρομοκρατικές ομάδες, να σταματήσουν την διάδοση των πυρηνικών όπλων και να επιβάλουν κυρώσεις κατά της Βόρειας Κορέας, η οποία διατηρεί οικονομικούς δεσμούς με περίπου 25 αφρικανικά κράτη. Η Κίνα χρησιμοποιεί ήδη τους δεσμούς της με τις αφρικανικές κυβερνήσεις για να υποστηρίξει τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της, συμπεριλαμβανομένης της απομόνωσης της Ταϊβάν και της καταψήφισης ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών που επικρίνουν τις επιδόσεις του Πεκίνου στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η νέα υπηρεσία αναπτυξιακής χρηματοδότησης είναι μια εξαιρετική πρώτη κίνηση, αλλά η Ουάσιγκτον ποτέ δεν θα νικήσει το Πεκίνο στο δικό του παιχνίδι: Μια ολομέτωπη εμπορική, πολιτική και πολιτιστική εκστρατεία που καθοδηγείται από το κράτος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να διαφοροποιηθούν από την Κίνα, παραμένοντας αληθινές στα θεμελιώδη ιδεώδη τους. Μόνο υποστηρίζοντας την δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την οικονομική ελευθερία, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να υπερκεράσουν την Κίνα και να πείσουν τα αφρικανικά κοινά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο καλύτερος σύμμαχος. Όχι μόνο αξίζει να προστατεύονται αυτές οι αξίες αφ’ εαυτές˙ έχουν σημασία και για τον οικονομικό ανταγωνισμό, καθώς ο τρόπος με τον οποίο κυβερνώνται οι χώρες διαμορφώνει τις οικονομίες τους -και η Κίνα εργάζεται να χειραγωγήσει το σύστημα. Το σταμάτημα της ανόδου της Κίνας στην Αφρική θα χρειαστεί μια πολύ πιο φιλόδοξη αμερικανική στρατηγική των ΗΠΑ από αυτής που προσέφερε η διοίκηση Trump.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2018-12-21/trumps-africa-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.heritage.org/event/webcast-only-the-trump-administrations-ne...
[2] https://qz.com/africa/1017926/china-has-overtaken-the-us-and-uk-as-the-t...
[3] https://qz.com/africa/1351749/chinas-confucius-institutes-in-africa-spre...
[4] https://www.nytimes.com/2012/08/17/world/africa/chinas-news-media-make-i...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition