Η αποχώρηση από την Συρία αφήνει ένα κενό που καλυφθεί από το Ιράν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αποχώρηση από την Συρία αφήνει ένα κενό που καλυφθεί από το Ιράν

Οι σιιτικές πολιτοφυλακές βρίσκονται στην περιοχή για να μείνουν
Περίληψη: 

Η απόφαση του προέδρου Trump να αποσύρει αμερικανικά στρατεύματα από την Συρία αναμφισβήτητα αποσκοπούσε στην απομάκρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών από τον βάλτο της Μέσης Ανατολής και στο να προσδώσει την ευελιξία στην Ουάσινγκτον να εστιάσει τους πόρους της στην σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων αλλά ίσως και με το Ιράν.

Ο COLIN P. CLARKE είναι ανώτερος συνεργάτης του Soufan Center και βοηθός ανώτερος Πολιτικός Επιστήμονας στην μη κερδοσκοπική, μη κομματική RAND Corporation.
Η ARIANE M. TABATABAI είναι συνεργαζόμενη Πολιτική Επιστήμονας στην μη κερδοσκοπική, μη κομματική RAND Corporation.

Μια από τις τελευταίες αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής του προέδρου Trump μέσα στο 2018 ήταν επίσης μεταξύ των πλέον αμφιλεγόμενων: Η απόσυρση των υπόλοιπων 2.000 στρατιωτών των ΗΠΑ από την Συρία. Η εντολή ήταν μια εκπληκτική αντιστροφή της αμερικανικής πολιτικής και δημιούργησε ανησυχίες μεταξύ των επαγγελματιών της εθνικής ασφάλειας της Ουάσιγκτον ότι οι Κούρδοι -που έχουν υπηρετήσει ως σύμμαχοι των ΗΠΑ στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους, ή ISIS- θα υποστούν απώλειες ενώ το καθεστώς Assad , η Ρωσία και η Τουρκία κερδίζουν. Αυτό το Σαββατοκύριακο, ο σύμβουλος του προέδρου για την Εθνική Ασφάλεια, John Bolton, φαινομενικά άλλαξε και πάλι πορεία [2], ανακοινώνοντας ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ θα παραμείνουν στην Συρία έως ότου το ISIS ηττηθεί και οι Τούρκοι παράσχουν εγγυήσεις ότι δεν θα χτυπήσουν τους Κούρδους.

09012019-1.jpg

Φιλο-ιρανικές πολιτοφυλακές στα σύνορα Ιράκ-Συρίας, τον Νοέμβριο του 2018. ALAA AL-MARJANI/REUTERS
--------------------------------------------------------

Ο δρων που μπορεί να επωφεληθεί περισσότερο από όλους τους άλλους [3] από τα «μπρος-πίσω» της διοίκησης στην Συρία, είναι το Ιράν. Μια αμερικανική απόσυρση θα παράσχει στους Ιρανούς τον επιχειρησιακό χώρο να επεκτείνουν το αναπτυσσόμενο δίκτυό τους [4] των Σιιτών ξένων μαχητών, οι οποίοι μπορούν να κινητοποιηθούν και να μετακινηθούν σε όλη τη Μέση Ανατολή. Οι πρόσφατες ανακοινώσεις στέλνουν στην Τεχεράνη το μήνυμα ότι η Ουάσιγκτον δεν θα αποτελέσει πλέον εμπόδιο στον δρόμο των σχεδίων αυτών. Πράγματι, σύμφωνα με τον Μπόλτον, οι προϋποθέσεις της διοίκησης για την αποχώρηση έχουν να κάνουν με τους Κούρδους και το ISIS: Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας δεν έκανε καμία αναφορά στην παρουσία ή την επέκταση σιιτικών πολιτοφυλακών που εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν από το Ιράν.

ΤΟ ΙΡΑΝ ΣΤΗΝ ΓΚΡΙΖΑ ΖΩΝΗ

Στις αρχικές ημέρες της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η οποία σηματοδοτεί την 40ή επέτειό της τον Φεβρουάριο, οι ιερείς ηγέτες του ιρανικού λαού συχνά μιλούσαν για την εξαγωγή της επανάστασής τους πέραν των εθνικών συνόρων. Αν και η διάδοση των επαναστατικών ιδεωδών δεν περιλαμβάνεται πλέον στους βασικούς στόχους του Ιράν, η Ισλαμική Δημοκρατία πέρασε δεκαετίες καλλιεργώντας δεσμούς με ομάδες -ιδιαίτερα Σιίτες- σε χώρες που θεωρεί σημαντικές για την ασφάλειά της. Αυτές οι διασυνδέσεις συνδέουν την Τεχεράνη με περιφέρειες στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τον Λίβανο, το Πακιστάν, την Συρία και την Υεμένη, μεταξύ άλλων.

Ξεκινώντας με την ανάπτυξη της λιβανέζικης Χεζμπολάχ, το Ιράν έχει αποκομίσει τεράστια οφέλη από την διεξαγωγή εχθροπραξιών δι’ αντιπροσώπων και τη μόχλευση μαχητών από τρίτα μέρη, συμπεριλαμβανομένων τρομοκρατών και πολιτοφυλακών. Η συνεργασία με μη κρατικούς «πελάτες» επιτρέπει στην Τεχεράνη να αποτρέπει τους εχθρούς της, να αναπτύσσει το στρατηγικό της βάθος και να αντισταθμίζει την συμβατική στρατιωτική κατωτερότητα της, προβάλλοντας ισχύ πέραν των μέσων που διαθέτει. Είναι σημαντικό ότι οι ομάδες αυτές συμβάλλουν στην επέκταση του Ιράν στις λεγόμενες γκρίζες ζώνες [5] μεταξύ ειρήνης και συγκρούσεων, σε χώρες όπως το Ιράκ και η Συρία, ενώ παράλληλα του επιτρέπει μια ελάχιστη αξιόπιστη άρνηση (deniability) και μια ελαχιστοποίηση του κόστους της [όποιας] παρέμβασης.

Όταν άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος στην Συρία το 2011, το Ιράν ήταν αποφασισμένο να στηρίξει τον σύμμαχό του. Ωστόσο, οι διχογνωμίες στην Δαμασκό και την Τεχεράνη στρατεύθηκαν ενάντια σε μια εμφανή και μεγάλη ιρανική παρουσία στην Συρία. Πολλοί Ιρανοί διαφώνησαν με το να βοηθήσουν στην διατήρηση ενός δικτάτορα, του οποίου οι μαζικές αγριότητες και η χρήση χημικών όπλων ήγειραν ερωτήματα ηθικής και έβλαψαν την φήμη της χώρας τους. Το καθεστώς Assad, από την πλευρά του, επεδίωκε να δώσει στην άμυνα της χώρας ένα τοπικό λούστρο και να αποφύγει να εμφανιστεί ως μια αδύναμη κεντρική εξουσία που διασώθηκε από ξένους. Αντί να παρέμβει άμεσα, η Τεχεράνη οργάνωσε μη ιρανικές σιιτικές δυνάμεις για να πολεμήσει εξ ονόματος του καθεστώτος Assad. Για να γίνει αυτό, το Ιράν στρατολόγησε εντόνως [6] από σιιτικούς πληθυσμούς στον Λίβανο, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Ενώ το Ιράν έχει από μακρού χρόνου καλλιεργήσει δυνάμεις από τον Λίβανο και το Ιράκ, η εισαγωγή Σιιτών από τη Νότια Ασία [7] ήταν κάτι καινούργιο. Αυτές οι ξένες υποομάδες μαχητών είναι ενσωματωμένες σταθερά [8] μέσα σε ένα ευρύτερο δίκτυο, αλλά έχουν συγκεκριμένους ορισμούς: Η μεραρχία Fatemiyoun αποτελείται από Αφγανούς και η ταξιαρχία Zeinabiyoun από Πακιστανούς. Μέχρι σήμερα, το ιρανικό καθεστώς έχει εκπαιδεύσει, εξοπλίσει και αναπτύξει αρκετές χιλιάδες [μαχητές από] τέτοιες δυνάμεις στην Συρία, πηγαίνοντάς το τόσο μακριά μέχρι την στρατολόγηση παιδιών στρατιωτών.

Ενώ η ύπαρξη του σιιτικού δικτύου ξένων μαχητών του Ιράν είναι από μόνη της κάτι άκρως καινοτόμο, η απόσυρση των ΗΠΑ προσθέτει μια νέα εξέλιξη. Χωρίς μια αμερικανική δέσμευση να αντισταθμιστεί το Ιράν στην Συρία, το δίκτυο θα ευημερήσει και θα αναπτυχθεί, εκμεταλλευόμενο το κενό ισχύος για να επεκτείνει την επιρροή της Τεχεράνης σε όλη την περιοχή, [κάτι που είναι] από παλιά ένας ιρανικός στόχος ο οποίος διατηρήθηκε υπό έλεγχο λόγω της ανάπτυξης αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ από το 2003 έως το 2011. Ένα σημαντικά μειωμένο [9] αμερικανικό στρατιωτικό αποτύπωμα -η Ουάσιγκτον αναμένεται να κρατήσει αρκετές εκατοντάδες δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων στην χώρα- πιθανόν να προκαλέσει περαιτέρω ισραηλινή δράση στην Συρία, αφού η Ιερουσαλήμ δεν μπορεί πια να εξαρτάται από την αμερικανική στρατιωτική δύναμη για να αποτρέψει την ιρανική επέκταση. Με την σειρά του, αυτό θα μπορούσε να δελεάσει το Ιράν να χρησιμοποιήσει τους μαχητές που ανέτρεφε ως μια εξωτερική δύναμη κρούσης.

ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ