Ανταγωνισμοί στην Ερυθρά Θάλασσα

Μέχρι στιγμής, η εμπλοκή [των χωρών] του Κόλπου και της Τουρκίας ωφέλησε προσωρινά κάποια αφρικανικά κράτη και τροφοδότησε την πόλωση σε άλλα. Μια εισροή μετρητών από την Εμιράτα στην Αιθιοπία, για παράδειγμα, έχει προσωρινά απομακρύνει την επικίνδυνη κρίση χρέους της χώρας, επεκτείνοντας την περίοδο του μέλιτος για τον νέο πρωθυπουργό της, τον Abiy Ahmed. Ο 42χρονος ηγέτης, ο νεώτερος της Αφρικής, έχει νικήσει την παλιά φρουρά της χώρας και καταστρέφει γρήγορα το κράτος ασφάλειας που εκείνη είχε διαμορφώσει -θέτοντας τέλος σε μια [κηρυχθείσα] κατάσταση έκτακτης ανάγκης, απελευθερώνοντας χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους και χαλαρώνοντας τους περιορισμούς στα μέσα ενημέρωσης και την ελεύθερη έκφραση, μεταξύ άλλων μεταρρυθμίσεων. Ο Abiy σχεδιάζει επίσης να ιδιωτικοποιήσει μεγάλες βιομηχανίες και έχει ορίσει αριθμό ρεκόρ γυναικών σε ανώτερες θέσεις, κερδίζοντας τις καρδιές και τα μυαλά στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Αλλά η θέρμη που είναι γνωστή ως «Abiy-mania» θα μετριαστεί καθώς η ατζέντα έκτακτων αλλαγών του Abiy θα συναντά εμπόδια, συμπεριλαμβανομένης της αναταραχής που τώρα κοχλάζει σε πολλές περιοχές της Αιθιοπίας. Η σταθερότητα στο έθνος των 100 εκατομμυρίων ατόμων εξαρτάται από την ικανότητα του Abiy να προωθήσει αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων ανταποκρινόμενος ταυτόχρονα σε λαϊκές απαιτήσεις, να αποτρέψει τον σκεπτικισμό, και να ξεπεράσει μια ευρεία αίσθηση αβεβαιότητας. Οι χώρες του Κόλπου θα ήταν συνεπώς σοφό να μετριάσουν τις ορέξεις τους, να δείξουν υπομονή και να αποφύγουν την εισαγωγή των διαιρέσεων του Κόλπου σε ένα ήδη επισφαλές περιβάλλον. Από την πλευρά του, ο Abiy σοφά αρνήθηκε να επιλέξει πλευρά στην κρίση του Περσικού Κόλπου το 2017. Και ενώ ο Abiy έχει αποδεχτεί την υποστήριξη και την συνεργασία με τα Εμιράτα (συμπεριλαμβανομένων υποσχέσεων επιπλέον επενδύσεων ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων), έχει βαδίσει προσεκτικά δημοσίως, έχοντας επίγνωση ότι το να φαίνεται σαν πελάτης του Αμπού Ντάμπι ή του Ριάντ θα τον υπονόμευε εγχωρίως.

Στην γειτονική Ερυθραία, ο πρόεδρος Isaias Afwerki έχει ωφεληθεί πιο καθαρά από την εμπλοκή του Κόλπου -τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Νέες επενδύσεις από την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συνέβαλαν στην απομάκρυνση του απομονωμένου καθεστώτος από τον πάγο. Όταν ο συνασπισμός Σαουδικής Αραβίας-ΗΑΕ εντάχθηκε στον πόλεμο της Υεμένης το 2015, χρειαζόταν μια βάση στην Ερυθρά Θάλασσα για να ξεκινά αεροπορικές και θαλάσσιες εκστρατείες και επέλεξε το λιμάνι Ασάμπ της Ερυθραίας, μετατρέποντάς το σε σημαντική στρατιωτική βάση. Μετά από μια δραματική διαφωνία με το Τζιμπουτί για την λειτουργία του κύριου λιμανιού του, το Αμπού Ντάμπι είναι επίσης πρόθυμο να ανακατασκευάσει το δυσλειτουργικό εμπορικό λιμάνι της Assab και να το καταστήσει την κύρια γραμμή ζωής για τον οικονομικά βαρέων βαρών παράγοντα της περιοχής, την Αιθιοπία.

Η νέα σχέση Σαουδικής Αραβίας-ΗΑΕ με την Ερυθραία συνέβαλε επίσης στην άρση του καθεστώτος κυρώσεων των Ηνωμένων Εθνών κατά της Ερυθραίας και στην διευκόλυνση της αρχικής προσέγγισης μεταξύ Ασμάρα και Αντίς Αμπέμπα. Οι μοναρχίες κάλεσαν τότε τον Afwerki και τον Abiy για να γιορτάσουν την ιστορική εξομάλυνση (détente) με την διοργάνωση ανακτορικών τελετών στην Τζέντα και στο Αμπού Ντάμπι. Αλλά η εξομάλυνση μεταξύ των δύο αφρικανικών χωρών έχει μόλις αρχίσει. Παρόλο που υπάρχει λόγος αισιοδοξίας, οι ηγέτες του Κόλπου πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στους εσωτερικούς πολιτικούς υπολογισμούς που παρακινούν την προσέγγιση και στους κινδύνους της υπερβολικής βιασύνης. Μια σειρά ακανθωδών ζητημάτων παραμένει προς διαπραγμάτευση, ενώ παλιοί πολιτικοί αντίπαλοι και ένοπλοι δρώντες-αντιπρόσωποι δεν θα εγκλιματιστούν εύκολα σε νέες πραγματικότητες. Οι ηγέτες του Κόλπου πρέπει επίσης να προσέχουν μήπως επενδύουν πάρα πολύ στα άτομα και όχι στους θεσμούς: Ο Afwerki είναι από καιρό η πιο απρόβλεπτη μορφή στην περιοχή και τώρα αντιμετωπίζει ολοένα και πιο απρόβλεπτη πολιτική εγχωρίως. Χωρίς έναν εξωτερικό εχθρό στην Αιθιοπία για να καταπολεμήσει, η δεκαετιών παλαιά αυταρχική λαβή του στην Ερυθραία μπορεί τελικά να χαλαρώσει.

Ενώ η εμπλοκή του Κόλπου στην Αιθιοπία και την Ερυθραία προκάλεσε αμφίπλευρα αποτελέσματα, η εμπειρία της Σομαλίας καταδεικνύει με σαφήνεια πόσο διχαστική μπορεί να είναι. Η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν εισέλθει στην πολιτική σκηνή της Μογκαντίσου τα τελευταία χρόνια, ελπίζοντας να κερδίσουν συμμάχους, επενδύσεις και επιρροή στη μεγαλύτερη ακτή της Αφρικής [στμ: που ανήκει σε ένα κράτος]. Και οι βαριές παρεμβάσεις, οι παράνομες πληρωμές και η εκτόξευση «λάσπης» του Κόλπου έχουν μεγεθύνει τις διαιρέσεις σε μια χώρα που ταλανίζεται από έριδες.

Η παρουσία της Τουρκίας στην Σομαλία προηγείται εκείνης των άλλων περιφερειακών δρώντων, και πολλοί Σομαλοί την έχουν χαιρετίσει. Η Άγκυρα άρχισε να στέλνει ανθρωπιστική βοήθεια στην Σομαλία κατά την διάρκεια του λιμού το 2011 και από τότε έχει επενδύσει ουσιαστικά στην χώρα. Οι χώρες του Κόλπου και η Αίγυπτος φοβούνται ότι η Τουρκία έχει εμβαθύνει την δέσμευσή της με την Σομαλία και το Σουδάν, σε μια προσπάθεια να προβάλλει την τουρκική επιρροή στο έδαφος της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.