Παγκοσμιοποίηση 4.0 | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Παγκοσμιοποίηση 4.0

Μια νέα αρχιτεκτονική για την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση
Περίληψη: 

Ζούμε στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, της πλήρους ψηφιοποίησης του κοινωνικού, του πολιτικού και του οικονομικού πεδίου. Η πρώτη έφερε ατμομηχανές, ατμόπλοια και την εκβιομηχάνιση. Η δεύτερη εξηλέκτρισε μεγάλο μέρος του κόσμου, εισήγαγε την σύγχρονη γραμμή συναρμολόγησης, και έφερε το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο. Η τρίτη επικεντρώθηκε γύρω από τον υπολογιστή και την αρχική ψηφιοποίηση.

Ο KLAUS SCHWAB είναι ιδρυτής και εκτελεστικός πρόεδρος του World Economic Forum.

Ο κόσμος σήμερα χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο για παγκόσμια συνεργασία προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη και να επιταχυνθεί η πρόοδος. Μετά τον κατακλυσμό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ηγέτες σχεδίασαν ένα σύνολο θεσμικών δομών για να επιτρέψουν στον μεταπολεμικό κόσμο να εμπορεύεται, να συνεργάζεται και να αποφεύγει τον πόλεμο -πρώτα στην Δύση και τελικά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Αντιμετωπίζοντας έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, οι σημερινοί ηγέτες πρέπει να αναλάβουν και πάλι ένα τέτοιο εγχείρημα.

Αυτή την φορά όμως, η αλλαγή δεν είναι μόνο γεωπολιτικής ή οικονομικής φύσης. Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση [1] -η πλήρης ψηφιοποίηση του κοινωνικού, του πολιτικού και του οικονομικού [πεδίου]- επιδρά στον ίδιο τον ιστό της κοινωνίας, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους και με τον κόσμο γενικότερα. Σε αυτή την εποχή, οι οικονομίες, οι επιχειρήσεις, οι κοινότητες, και η πολιτική μεταβάλλονται θεμελιωδώς.

22012019-1.jpg

Ρομποτικά χέρια συλλέγουν προσυσκευασμένα πιάτα σε ένα εστιατόριο στο Πεκίνο, τον Νοέμβριο του 2018. JASON LEE/REUTERS
---------------------------------------------------------------------

Η μεταρρύθμιση των υφιστάμενων διαδικασιών και θεσμών δεν θα αρκέσει. Κυβερνητικοί ηγέτες, με την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών και των επιχειρήσεων, πρέπει να δημιουργήσουν συλλογικά μια νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική. Εάν περιμένουν ή απλώς εφαρμόσουν μια «ταχεία επισκευή» για να επιδιορθώσουν τις ατέλειες παρωχημένων συστημάτων, οι δυνάμεις της αλλαγής φυσικά θα αναπτύξουν δική τους δυναμική και κανόνες, και έτσι θα περιορίσουν την ικανότητά μας να διαμορφώσουμε ένα θετικό αποτέλεσμα.

ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ

Τις δεκαετίες μετά το 1945, οι οικονομίες του κόσμου υποβλήθηκαν σε μια φιλόδοξη διαδικασία ολοκλήρωσης. Η Δυτική Ευρώπη οδήγησε το κύμα, καταγράφοντας πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης καθώς στόχευε σε μια «όλο και στενότερη ένωση». Ακολούθησε η Ιαπωνία και οι «Ασιατικές Τίγρεις», αποκτώντας πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές και υπερμεγεθύνοντας τις οικονομίες τους. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι οικονομίες των χωρών BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) ώθησαν το διεθνές εμπόριο σε επίπεδα που δεν υπήρχαν ποτέ πριν˙ οι εξαγωγές τώρα υπολογίζονται περίπου στο ένα πέμπτο του παγκόσμιου ΑΕΠ -το υψηλότερο επίπεδο στην ιστορία. Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν ηγετικό ρόλο, δημιουργώντας τις θεσμικές δομές που υποστήριξαν το παγκόσμιο σύστημα, ασφαλίζοντας εμπορικές διαδρομές και εγχέοντας πλούτο σε ξένες αγορές.

Σήμερα, αυτή η μεγα-μηχανή της παγκοσμιοποίησης φαίνεται να επιβραδύνεται. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το εμπόριο δεν αυξάνεται πλέον. Ακόμα χειρότερα, η συναίνεση για την ελεύθερη αγορά ξηλώνεται. Σε όλο τον κόσμο, οι υπέρμαχοι του προστατευτισμού προωθούνται, συχνά εκλεγμένοι από ψηφοφόρους που αισθάνονται ότι το σημερινό σύστημα είναι στημένο εναντίον τους. Η απογοήτευσή τους είναι κατανοητή: Αν και η παγκοσμιοποίηση ήρε εκατομμύρια [ανθρώπους] από την φτώχεια, αυτό σήμαινε επίσης δεκαετίες διαβρώσεως των εισοδημάτων και επισφαλών συνθηκών εργασίας για πολλούς άλλους. Για τους Αμερικανούς εργαζόμενους, τα χρυσά χρόνια της παγκοσμιοποίησης τέλειωσαν πριν από δεκαετίες. Η απασχόληση στη μεταποίηση στις Ηνωμένες Πολιτείες κορυφώθηκε γύρω στο 1980 και έπεσε ραγδαία, ξεκινώντας από την εποχή της εισόδου της Κίνας στον ΠΟΕ το 2001. Παρά την άνθιση της οικονομίας, οι θέσεις εργασίας στον τομέα της μεταποίησης είναι πίσω σε επίπεδα πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σε πολλές άλλες χώρες, τα ποσοστά ανάπτυξης είναι θλιβερά και τα ποσοστά ανεργίας είναι επίμονα υψηλά. Σε όλη την Λατινική Αμερική, συμπεριλαμβανομένης της Αργεντινής, της Βραζιλίας και της Βενεζουέλας, ο ρυθμός του πληθωρισμού και η αρνητική ανάπτυξη είναι το κυρίαρχο ζήτημα. Η Ευρώπη, που εξακολουθεί να τρεκλίζει λόγω των μετασεισμών της οικονομικής κρίσης, αντιμετωπίζει μια ισχυρή αντίδραση κατά της μετανάστευσης. Ακόμα και η Κίνα αγωνίζεται να ανταποκριθεί στις αναπτυξιακές προσδοκίες της.

Οι λαϊκιστές και οι υπέρμαχοι του προστατευτισμού τροφοδοτούν αυτά τα δεινά, και οι λύσεις τους έχουν γύρω τους την ροζ λάμψη της νοσταλγίας. Η ζωή ίσως να μην ήταν υλικά καλύτερη σε έναν λιγότερο παγκοσμιοποιημένο κόσμο -αν και για κάποιες κοινότητες ήταν- αλλά η κοινωνία στην οποία ζούσαν οι άνθρωποι μπορεί να έδινε την αίσθηση μεγαλύτερης ασφάλειας, οικειότητας και σιγουριάς. Συμφωνήστε με αυτό το αφήγημα και οι δασμοί, τα εμπόδια στη μετανάστευση, και η επιστροφή στην εθνική κυριαρχία θα φαίνονται σαν λογικές ιδέες.

Αλλά αυτό είναι ευσεβής πόθος. Σίγουρα, η αντίδραση απέναντι στο σύστημα των παγκοσμίως ολοκληρωμένων αλυσίδων [προστιθέμενης] αξίας μπορεί να βοηθήσει στην αναζωογόνηση της τοπικής παραγωγής αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών ειδών ή γεωργικών προϊόντων στις Δυτικές οικονομίες. Το πραγματικό ζήτημα, ωστόσο, είναι ότι η παραγωγή και η ανταλλαγή υλικών αγαθών έχει όλο και λιγότερη σημασία κάθε χρόνο. Από εδώ και πέρα, τα καθοριστικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στην παγκόσμια οικονομία θα προκύπτουν λιγότερο από την χαμηλού κόστους παραγωγή και πολύ περισσότερο από την ικανότητα καινοτομίας, χρήσης ρομπότ και ψηφιοποίησης.

ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ

Για να τεθεί απλά, ζούμε στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, το πιο πρόσφατο κύμα πρωτοποριακής καινοτομίας. Η πρώτη [Βιομηχανική Επανάσταση] έφερε ατμομηχανές, ατμόπλοια και την εκβιομηχάνιση της ύφανσης και της εξόρυξης. Η δεύτερη ηλέκτρισε -κυριολεκτικά- μεγάλο μέρος του κόσμου, εισήγαγε την σύγχρονη γραμμή συναρμολόγησης, και μας έφερε το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο. Η τρίτη, από την δεκαετία του 1970, επικεντρώθηκε γύρω από τον υπολογιστή και την αρχική ψηφιοποίηση.