Η στρατηγική του Τραμπ για το Ιράκ είναι άφρων

Τα αμερικανικά στρατεύματα έχουν πάρει τον δρόμο της αποχώρησης από την Συρία. Στο Αφγανιστάν, μια παρόμοια απόσυρση, ίσως μάλιστα μια μόνιμη έξοδος, βρίσκεται στον ορίζοντα καθώς συνεχίζονται οι ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Ταλιμπάν. Στις 2 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έστρεψε την προσοχή του σε ένα τρίτο στρατόπεδο συγκρούσεων στην περιοχή: Το Ιράκ.

Ωστόσο, αυτή την φορά, αντί να μιλήσει για απόσυρση, ο Trump υποστήριξε [1] σε συνέντευξή του στο «Face the Nation» του CBS ότι τα αμερικανικά στρατεύματα θα πρέπει να παραμείνουν στο Ιράκ -όχι μόνο για να συνεχίσουν να μάχονται το Ισλαμικό Κράτος ή ISIS, αλλά για να «προσέχουν το Ιράν». Οι αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ, σύμφωνα με τον Trump, θα χρησιμεύσουν ως εμπροσθοφυλακές για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων της Τεχεράνης σχετικά με τα «πυρηνικά όπλα ή άλλα πράγματα».

Ένας Αμερικανός στρατιώτης σε στρατιωτική βάση βόρεια της Μοσούλης, τον Φεβρουάριο του 2017. KHALID AL MOUSILY/REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Τα σχόλια του Trump είναι απερίσκεπτα. Αντικατοπτρίζουν μια λανθασμένη εμμονή με το Ιράν και απεικονίζουν το Ιράκ ως κάτι λίγο περισσότερο από ένα πιόνι στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών για το Ιράν. Αυτή η ρητορική αποτελεί δηλητήριο για την σχέση της Ουάσινγκτον με την Βαγδάτη -μια από τις τελευταίες άγκυρες που απομένουν για την επιρροή των ΗΠΑ σε μια περιοχή γεμάτη από δυσλειτουργικές και αντιπαραγωγικές συνεργασίες.

Η ΑΠΟΨΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΓΔΑΤΗ

Η εισβολή των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ το 2003 και η καταστροφική κατοχή που ακολούθησε, άνοιξε την πόρτα της ισλαμικής μαχητικότητας και του σεκταρισμού στην καρδιά του αραβικού κόσμου, ενώ βοήθησε το Ιράν να επεκτείνει την ισχύ του. Η περιοχή -και ο κόσμος- εξακολουθούν να υποφέρουν από τις συνέπειες. Ωστόσο, παρά αυτήν την βασανισμένη ιστορία, η ηγεσία του Ιράκ παραμένει εξαιρετικά ανοιχτή στην διπλωματική βοήθεια και την βοήθεια ασφαλείας από τις ΗΠΑ.

Ένας από εμάς επισκέφθηκε πρόσφατα την Βαγδάτη και μίλησε σε πολιτικούς ηγέτες από όλο το πολιτικό φάσμα, συμπεριλαμβανομένων των επικριτών της πολιτικής των ΗΠΑ στο Ιράκ. Πολλοί από αυτούς τους ηγέτες εξέφρασαν την ελπίδα ότι η Ουάσιγκτον θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ιρακινή κυβέρνηση στις προσπάθειές της να βελτιώσει την ασφάλεια και να οικοδομήσει κρατικούς θεσμούς. Τα αμερικανικά σήματα των μυστικών πληροφοριών, πάνω απ’ όλα, είναι ανεκτίμητα για τους Ιρακινούς˙ καμία άλλη πηγή δεν μπορεί να παράσχει τις δορυφορικές εικόνες και την εποπτεία για την παρακολούθηση πιθανών νέων προγεφυρωμάτων του ISIS. Με την αμερικανική βοήθεια για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την συλλογή πληροφοριών, οι Ιρακινοί ηγέτες υποθέτουν ότι η κυβέρνηση του Ιράκ μπορεί να νικήσει τους αντάρτες και να γίνει αρκετά δυνατή τελικά για να αποκρούσει τις παρεμβάσεις -τόσο από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και από τον ανατολικό γείτονα του Ιράκ, το Ιράν.

Μετά την απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών το 2011, η Βαγδάτη έπρεπε να πραγματοποιεί μια προσεκτική εξισορρόπηση, διατηρώντας φιλικούς δεσμούς με την Ουάσινγκτον και την Τεχεράνη και να χρησιμοποιεί την καθεμιά για να αποτρέπει την εξάρτηση από την άλλη. «Δεν μας αρέσει η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Ιράκ», μας είπε ένας ανώτερος πολιτικός τον Ιανουάριο. «Αν όμως φύγουν ξαφνικά, το Ιράν θα γεμίσει το κενό». Πίσω από τις κλειστές πόρτες, μεγάλο μέρος της πολιτικής τάξης του Ιράκ συμφωνεί: Μέχρι πρόσφατα, ακόμη και μέλη του Σαντριστικού κινήματος, μια ομάδα γνωστή για την φλογερή εθνικιστική ρητορική και την ένοπλη αντίσταση στην αμερικανική κατοχή , συνέδεσε τις εκκλήσεις για αποχώρηση των ΗΠΑ σε μια επιμονή στην αποχώρηση όλων των ξένων (διάβαζε: ιρανικών) δυνάμεων από την χώρα.

Αλλά οι Σαντριστές και άλλοι μπορούν να υποστηρίξουν αυτήν την πραγματιστική θέση δημοσίως, μόνο αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφύγουν να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι το Ιράκ αποτελεί μέρος ενός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, αντι-ιρανικού, φιλο-ισραηλινού άξονα. Ακόμα και οι συμπαθούντες Ιρακινοί αντιλαμβάνονται μόνο περιορισμένα κοινά συμφέροντα με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και το Ιράκ χρειάζεται την βοήθεια που παίρνει από το Ιράν, το οποίο έχει πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις στην βιομηχανική και τουριστική υποδομή της χώρας και είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Βαγδάτης για τρόφιμα και φυσικό αέριο. Η Τεχεράνη διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στον πόλεμο ενάντια στο ISIS και παρέχει τεχνική βοήθεια στο ιρακινό Υπουργείο Εσωτερικών και σε τμήματα του μηχανισμού [των υπηρεσιών] πληροφοριών. Οι ιρακινές ελίτ, ως αποτέλεσμα, απεχθάνονται να αποξενώσουν το Ιράν.

Αλλά αν η ιρακινή αντιστάθμιση απαιτεί απαλές κινήσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Trump έδωσε το ακριβώς αντίθετο. Ο Ιρακινός πρόεδρος Barham Salih απέρριψε [2] την συνέντευξη του Trump ως «παράξενη» και προειδοποίησε τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην «παρα-επιβαρύνετε το Ιράκ με τα δικά σας ζητήματα». Η ανώτατη σιϊτική κληρική Αρχή του Ιράκ, ο Μεγάλος Αγιατολάχ Αλί αλ Σιστανί, επίσης επέπληξε [3] τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Οι Σαντριστές, από την πλευρά τους, υποστήριξαν ένα κοινοβουλευτικό ψήφισμα που ζητούσε την αποβολή των δυνάμεων των ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, το κίνημα Asaib Ahl al-Haq, μια σιιτική παραστρατιωτική ομάδα, υπονόησε ότι ήταν έτοιμο για άλλη μια φορά να πάρει τα όπλα εναντίον των Αμερικανών. Ακόμα κι αν ένας τέτοιος αντι-αμερικανισμός αποτελεί ως επί το πλείστον κομπασμό, η αλλαγή στον τόνο είναι ανησυχητική.

Με απλά λόγια, οι συνεργασίες στον στρατό και στις πληροφορίες απαιτούν διακριτικότητα και υποκείμενο σεβασμό για την κυριαρχία των εταίρων. Το Ιράκ είναι διατεθειμένο να φιλοξενήσει μια μεγάλη ποικιλία στρατιωτικών στοιχείων των ΗΠΑ και ακόμη και να κλείσει τα μάτια στις αμερικανικές δραστηριότητες επιτήρησης που δεν σχετίζονται με την καταπολέμηση του ISIS. Αλλά οι Ιρακινοί ηγέτες θα το βρουν πολύ πιο δύσκολο να κάνουν αυτά τα πράγματα αν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιμένουν να προσελκύουν την προσοχή στα [στρατιωτικά] στοιχεία τους και να απεικονίζουν δημόσια το Ιράκ ως βάση από την οποία θα παρακολουθούν το Ιράν και θα προστατεύουν το Ισραήλ, όπως πρότεινε ο Trump.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΕΣΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ

Η αμηχανία του Trump είναι ακόμη πιο θλιβερή, διότι η συνεχιζόμενη ανοιχτή στάση του Ιράκ στην παραγωγική συνεργασία ασφάλειας και πληροφοριών το ξεχωρίζει από σχεδόν όλους τους άλλους εταίρους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό καθιστά το Ιράκ έναν αδύναμο αλλά ζωτικό σύμμαχο, και προπύργιο ενάντια στην ιρανική επιρροή.

Ο Τραμπ μιλά στην αμερικανική στρατιωτική βάση Al Asad Air Base στο Ιράκ, τον Δεκέμβριο του 2018. JONATHAN ERNST/REUTERS
-----------------------------------------------------------

Η δομή πληροφοριών της χώρας προσφέρει μια συγκεκριμένη περίπτωση. Πολλοί ανταγωνιστικοί οργανισμοί συλλέγουν πληροφορίες και συμμετέχουν σε επιχειρήσεις αντιτρομοκρατίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εμπιστεύονται ορισμένες από αυτές τις υπηρεσίες και τους παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες˙ το Ιράν εμπιστεύεται άλλους. Αλλά στην συνέντευξή του στο CBS, ο Trump φάνηκε να υποστηρίζει την αποκλιμάκωση της εμπλοκής των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν πάντα να «επιστρέψουν αν χρειαστεί». Αυτό είναι ένα λάθος. Οι μακροπρόθεσμες εταιρικές σχέσεις και η δαπανηρή υποδομή που τις υποστηρίζει δεν μπορούν να ξαναχτιστούν σε μια νύχτα.

Η συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών παρήκμασε άλλη φορά πριν, μετά την απόσυρση των στρατευμάτων των ΗΠΑ το 2011. Όταν οι μαχητές του ISIS άρχισαν να διαχέονται από την Συρία σύντομα μετά από αυτό, το Ιράκ έμεινε απροετοίμαστο. Έχοντας βιώσει αυτόν τον κύκλο αποχωρισμού, το επακόλουθο τραύμα και την ανανεωμένη συνεργασία, το Ιράκ και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τώρα μια σαφέστερη αίσθηση του τι διακυβεύεται στην μεταξύ τους εταιρική σχέση. Οι Ιρακινοί ηγέτες πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη αυτό το μάθημα, επίσης, ακόμη και αν οι εγχώριες πολιτικές πιέσεις τούς κάνουν δελεαστικό το να προωθήσουν μια αντιαμερικανική γραμμή.

Το Ιράκ είναι ο τόπος όπου η περιφερειακή τάξη καταστράφηκε το 2003 και είναι το λογικό σημείο εκκίνησης για την αποκατάσταση των μετασεισμών. Η βοήθεια στην εξισορρόπηση της περιοχής μέσω της διπλωματίας θα ήταν μια πολύ καλύτερη χρήση της ισχύος των ΗΠΑ από όσο η άσκηση πίεσης στους Ιρακινούς εταίρους και η μετατροπή της χώρας σε πεδίο μάχης για την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν. Αυτή η επανεξισορρόπηση συνεπάγεται αναγκαστικά την σταθεροποίηση της ιρακινής εσωτερικής πολιτικής και της κατάστασης ασφάλειας του Ιράκ. Αλλά θα συνεπάγεται επίσης την αποκατάσταση των δεσμών με τους Άραβες γείτονες -δεσμούς που εξαφανίστηκαν μετά τη μοιραία απόφαση του Σαντάμ Χουσεΐν να εισβάλει στο Κουβέιτ τον Αύγουστο του 1990.

Το μέλλον του Ιράκ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για όλους τους σημαντικούς παράγοντες της Μέσης Ανατολής, καθώς η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών σημαντικών σχέσεων: Μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν, μεταξύ του Ιράν και του αραβικού κόσμου, και μεταξύ των αραβικών χωρών. Τα αραβικά κράτη του Κόλπου, με επικεφαλής την Σαουδική Αραβία, υιοθέτησαν πρόσφατα μια ρεαλιστική προσέγγιση στο Ιράκ. Η Σαουδική Αραβία επανέφερε τους διπλωματικούς δεσμούς, άνοιξε ξανά τις συνοριακές διαβάσεις και ανέλαβε την πρωτοβουλία για μελλοντική συνεργασία στον τομέα της οικονομίας και της ασφάλειας. Αυτά τα πολλά υποσχόμενα βήματα αναμένονταν από πολύ καιρό. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπολείπονται ενός συνολικού πλαισίου, ενός φιλόδοξου έργου στο οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ρίξουν το βάρος τους.

«ΚΑΤΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ»

Το ιρακινό κράτος πρέπει να αντιμετωπίσει όχι μόνο μια συχνά ασταθή κατάσταση ασφάλειας, αλλά και μια ενδημική διαφθορά και μια χρόνια δυσκολία στην παροχή βασικών υπηρεσιών στους ανθρώπους του. Η κρίση για το πόσιμο νερό σε τμήματα της Βασόρας οδήγησε σε διαδηλώσεις που έγιναν θανάσιμες μόλις το περασμένο φθινόπωρο. Ο πρωθυπουργός Adel Abdul-Mahdi, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από τον Οκτώβριο του 2018, έχει στοιχηματίσει ουσιαστικά το πολιτικό του μέλλον στην παροχή βασικών υπηρεσιών, ακόμα και δίνοντας προτεραιότητα στον στόχο αυτόν παρά στην επίτευξη πολιτικής ενότητας στο υπουργικό του συμβούλιο (ή ακόμα και στην συμπλήρωση βασικών θέσεων). «Έχουμε ένα χρόνο για να το κάνουμε αυτό σωστά, ίσως και λιγότερο», μας είπε ένας σύμβουλος του πρωθυπουργού. «Εάν δεν μπορούμε να προσφέρουμε αρκετό ηλεκτρικό ρεύμα μέχρι το καλοκαίρι, το παιχνίδι έχει τελειώσει».

Αυτή η κρίση στην διακυβέρνηση προσφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες την ευκαιρία να παράσχουν απτή βοήθεια. Δεδομένης της πίεσης του χρόνου, ο Abdul-Mahdi ήταν διατεθειμένος να συνεργαστεί στενά με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Βαγδάτη ερευνά συμβάσεις για αμερικανικές εταιρείες ενέργειας στον ιρακινό πετρελαϊκό τομέα, και διεθνείς τεχνικοί σύμβουλοι και εταιρείες των ΗΠΑ βοηθούν το Ιράκ να βρει έναν τρόπο να τροφοδοτήσει τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής χρησιμοποιώντας τα αποθέματα φυσικού αερίου που δεν είχαν αξιοποιηθεί στο παρελθόν. Η νέα κυβέρνηση είναι επίσης δεκτική στην βοήθεια των ΗΠΑ σε ζητήματα διακυβέρνησης όπως η οργάνωση του Υπουργείου Άμυνας και ο εξορθολογισμός της γραφειοκρατίας που πρέπει να συμπληρώνουν οι πολίτες.

Ένας μολυσμένος ποταμός που διασχίζει την Βασόρα, τον Σεπτέμβριο του 2018. AALI AL-MARJANI/REUTERS
---------------------------------------------------------

Η Ουάσιγκτον έκανε την βοήθειά της εύκολα αποδεκτή με το να την προσφέρει με σχετικά χαμηλό πολιτικό κόστος. Για παράδειγμα, το Ιράκ δεν θα μπορούσε να νικήσει το ISIS χωρίς βοήθεια από τις ΗΠΑ, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ζήτησαν αντάλλαγμα επιδιώκοντας υπερβολική επιρροή στην ιρακινή πολιτική μετά από αυτό. Το Ιράν, αντίθετα, έχει από καιρό προσπαθήσει να αυξήσει την ισχύ των φιλο-ιρανικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ.

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αρχίζουν να απομακρύνονται από την Συρία και, ενδεχομένως, από το Αφγανιστάν -μια απαραίτητη, εάν και άσχημα εκτελεσθείσα σωστή διόρθωση στην υπερεπέκταση των ΗΠΑ- το Ιράκ είναι μια δοκιμαστική υπόθεση για την αξία της συνεχιζόμενης δέσμευσης. Σε μια στιγμή κριτικής σκέψης σχετικά με τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, το Ιράκ προσφέρει την ευκαιρία να δημιουργηθούν δεσμοί διπλωματίας, ασφάλειας και πληροφοριών που αψηφούν τις πρόσφατες τάσεις και αποφέρουν οφέλη και στις δύο πλευρές.

Όμως, η επιτυχία τελικά εξαρτάται από την διακριτικότητα και την κρίση μιας [αμερικανικής] διοίκησης που συχνά στερείται και τα δύο, και η οποία εξακολουθεί να θεωρεί το Ιράκ ως βοηθητικό στους κύριους περιφερειακούς στόχους της. Ακόμη και όταν το Ιράκ παλεύει με μεγάλες ελλείψεις ενέργειας, η διοίκηση του Trump το παροτρύνει [4] να σταματήσει να αγοράζει ενέργεια από το Ιράν. Κανένα ποσό διπλωματίας δεν μπορεί να ξεπεράσει αυτό το επίπεδο μυωπίας. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επαναπροσδιορίσουν την προσέγγισή τους στο Ιράκ, θα καταφέρουν να υπονομεύσουν μια από τις λίγες εναπομείνασες λεωφόρους για εποικοδομητική δέσμευση στην περιοχή.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2019-02-14/trumps-iraq-stra...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.nytimes.com/2019/02/03/us/politics/trump-iraq-troops-syria-i...
[2] https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/iraqi-president-slams-t...
[3] http://www.basnews.com/index.php/ar/news/iraq/499585
[4] https://www.nytimes.com/2019/02/11/us/politics/iraq-buying-energy-iran.html

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition