Η Κίνα θα καταλάβει την Ταϊβάν;

«Η Κίνα πρέπει, και θα επανενωθεί», δήλωσε [1] ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, σε μια ομιλία του τον Ιανουάριο. Ο Σι μίλησε για την «ειρηνική επανένωση» με την Ταϊβάν, αλλά προειδοποίησε: «Δεν εγκαταλείπουμε την χρήση βίας». Από τότε που το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο επανεντάχθηκαν στην ηπειρωτική Κίνα το 1997 και το 1999 αντίστοιχα, οι κινεζικές προσδοκίες ότι θα ακολουθήσει η Ταϊβάν αυξήθηκαν. Όταν, πριν από μια δεκαετία οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου και η παγκόσμια οικονομική κρίση ενίσχυσαν την αυτοπεποίθηση της Κίνας στην παγκόσμια σκηνή, οι προσδοκίες αυτές διπλασιάστηκαν.

Αλλά η «ειρηνική επανένωση» έχει αποδειχθεί άπιαστη. Αφότου στην Ταϊβάν εκλέχθηκε στην Προεδρία το 2016 η Tsai Ing-wen, του υπέρ της ανεξαρτησίας Δημοκρατικού Προοδευτικού Κόμματος (DPP), πολλοί Κινέζοι της ηπειρωτικής Κίνας έχασαν υπομονή τους με την ιδέα. Ορισμένοι Κινέζοι εθνικιστές υποστηρίζουν τώρα ότι η Κίνα έχει μόνο ένα σύντομο παράθυρο ευκαιρίας για να καταλάβει την Ταϊβάν. Η συζήτηση για «αναγκαστική επανένωση» εξαπλώνεται.

Μια ταϊβανέζικη ναυτική τελετή στην βάση Zuoying στον δήμο Kaohsiung της Ταϊβάν, τον Νοέμβριο του 2018. TYRONE SIU / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Η Κίνα έχει ήδη αρχίσει να σφίγγει την θηλιά. Έχει εξαναγκάσει την Ταϊβάν να εξέλθει από διεθνείς οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας˙ απαίτησε από αεροπορικές εταιρείες να αντικαταστήσουν την περιγραφή «Ταϊβάν» με άλλες όπως «Ταϊβάν, επαρχία της Κίνας»˙ και παρότρυνε άλλες πέντε χώρες να διακόψουν τις σχέσεις τους με την Ταϊπέι.

Το Πεκίνο φαίνεται να πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα καθίσουν στο περιθώριο, καθώς πιέζει την Ταϊβάν. Η Ταϊπέι, εν τω μεταξύ, έχει πείσει τον εαυτό της ότι η Κίνα δεν έχει σχέδια να εισβάλει. Και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, φαίνεται να σκέπτεται ότι μπορεί να ταράζει τα νερά χωρίς συνέπειες. Όλα είναι λανθασμένα -και οι ευσεβείς πόθοι τους αυξάνουν τις πιθανότητες σύγκρουσης.

«ΚΙΝΕΖΙΚΟ ΟΝΕΙΡΟ» ΣΤΟ ΠΕΚΙΝΟ

Τώρα που ο Xi έχει εδραιώσει την εξουσία του, αναζητά μια κληρονομιά που να ταιριάζει με τους παλαιούς μεγάλους αυτοκράτορες: Την επανένωση του Μέσου Βασιλείου. «Το μόνο πράγμα που θα τον κάνει τον μεγαλύτερο ηγέτη στην ιστορία του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος είναι να ξαναπάρει την Ταϊβάν», είπε στο Quartz [2] ο Shen Dingli, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Fudan, το 2018. «Αν επρόκειτο να επιτύχει την επανένωση της Κίνας, ποιος θα πει ότι είναι δεύτερος μετά τον Μάο Τσε Τουνγκ ή τον Ντενγκ Σιάο Πινγκ;».

Ο Xi, του οποίου το «Κινεζικό Όνειρο» υπόσχεται να κάνει και πάλι την Κίνα μεγάλη, πιθανώς συμφωνεί. «Πολέμησε έναν πόλεμο, κέρδισε έναν πόλεμο», είναι ένα από τα χαρακτηριστικά συνθήματά του. Το 2017 παρακολούθησε μια στρατιωτική παρέλαση με ένα αντίγραφο του προεδρικού παλατιού της Ταϊβάν ορατό σε κάποια απόσταση. Κινέζοι στρατιώτες το είχαν κατασκευάσει για να εκπαιδευτούν για μια εισβολή στην Ταϊβάν. Την ίδια χρονιά, το πρώτο αεροπλανοφόρο της Κίνας, το Liaoning, περιέπλευσε την Ταϊβάν δύο φορές. «Ο PLA [Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός] είναι πιθανό ότι προετοιμάζεται για ένα ενδεχόμενο ενοποίησης της Ταϊβάν με την Κίνα δια της βίας», ανέφερε το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας στο Κογκρέσο [3] το 2018.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Xi πιστεύει πως ο κόσμος θα μείνει αμέτοχος αν η Κίνα εισβάλει στην Ταϊβάν. «Ο Xi έχει πει σε ανθρώπους ότι εντυπωσιάστηκε από την κατάληψη της Κριμαίας από τον Πούτιν», είπε ένας γνώστης του Πεκίνου [4] στον δημοσιογράφο Evan Osnos το 2015. «[Ο Πούτιν] πήρε ένα μεγάλο κομμάτι γης και πόρων» και αντιμετώπισε μικρή αντίσταση από την Δύση.

Πολλές από τις ελίτ της Κίνας έχουν αγκαλιάσει την στρατιωτική δράση. «Η πιθανότητα για ειρηνική επανένωση διαλύεται σταδιακά», δήλωσε ο Wang Zaixi, πρώην αναπληρωτής διευθυντής της κινεζικής Υπηρεσίας Υποθέσεων Ταϊβάν [5] το 2017. «Πολύ πιθανόν θα υπάρξει στρατιωτική σύγκρουση», δήλωσε ο Κινέζος στρατηγός εν αποστρατεία Wang Hongguang στην Λαϊκή Καθημερινή [6] τον Δεκέμβριο.

Πολλοί Κινέζοι συμφωνούν. «Αν θέλουμε να πάρουμε πίσω το νησί μας, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε βία», ανέφερε μια δημοσίευση στο Weibo [7] τον περασμένο Νοέμβριο. Και αμφότεροι οι Κινέζοι ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι υποστηρίζουν ότι αυτό το αίσθημα είναι ευρέως διαδεδομένο. «Η κοινή γνώμη της ηπειρωτικής Κίνας έγινε ανυπόμονη με την Ταϊβάν εδώ και πολύ καιρό», έγραψε [8] ο πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Ταϊβανέζικων Σπουδών της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών, Zhou Zhihuai, το 2017. «Οι ηπειρωτικοί Κινέζοι θα είναι πολύ χαρούμενοι που θα δουν τον PLA να αναλαμβάνει δράση για να τιμωρήσει μια ‘υπέρ της ανεξαρτησίας Ταϊβάν’», σύμφωνα με ένα άρθρο γνώμης στους Global Times [9] το 2018.

ΕΥΣΕΒΕΙΣ ΠΟΘΟΙ ΣΤΗΝ ΤΑΪΠΕΪ

Παρά την αυξημένη αυτή μαχητικότητα στο Στενό [της Ταϊβάν], η Ταϊπέι έχει πεισθεί ότι η Κίνα δεν θα επιτεθεί. Πολλοί στο κυβερνών Δημοκρατικό Προοδευτικό Κόμμα έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι η Κίνα είναι πολύ λογική για να αναλάβει στρατιωτική δράση. «Ο Κινέζος ηγέτης της ηπειρωτικής χώρας σήμερα είναι κάποιος που λαμβάνει αποφάσεις ορθολογικά», υποστήριξε η Τσάι [10] το 2017: Ο Xi δεν θα προκαλούσε πόλεμο που πιθανώς θα έφερνε μέσα [στην σύγκρουση] την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Άλλοι στο DPP απεικονίζουν την Κίνα ως πολύ αδύναμη. «Η Κίνα έχει πάρα πολλά εσωτερικά προβλήματα» για να καταλάβει την Ταϊβάν, έγραψε ο καθηγητής Fan Shih-Ping [11] το 2017.

Το κυριότερο αντιπολιτευόμενο κόμμα της Ταϊβάν, το Kuomintang, έχει μια αισιόδοξη άποψη του Πεκίνου, που απορρίπτει την ιδέα ότι η Κίνα μπορεί να εισβάλει. «Δεν υπάρχει πρόβλημα», δήλωσε ο πρώην πρόεδρος Ma Ying-jeou [12] πέρυσι. «Σήμερα η κορυφαία στρατηγική του Πεκίνου είναι η ειρηνική άνοδος», έγραψε ο δημοσιογράφος Huang Nian [13] τον Απρίλιο. «Η δια της βίας επανένωση θα μπορούσε να την εκτροχιάσει».

Αυτός ο εφησυχασμός οδήγησε την Ταϊβάν να παραμελήσει τις ένοπλες δυνάμεις της. Οι στρατιωτικοί της Ταϊβάν υποφέρουν από μια απεγνωσμένη έλλειψη αξιωματικών -σχεδόν οι μισές από όλες τις θέσεις υπολοχαγών είναι κενές [14]. Το 2018, η Ταϊβάν έκανε τα πράγματα χειρότερα. Ακριβώς όταν οι συζητήσεις για «βίαιη επανένωση» αυξάνονταν στην ηπειρωτική Κίνα, η κυβέρνηση σταμάτησε [14] την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία -αλλά επέτρεψε σε κατάδικους [15] να υπηρετήσουν. Το ηθικό βούλιαξε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέστησαν στην Ταϊβάν να εξετάσει την αποκατάσταση της υποχρεωτικής στρατολόγησης. «Η μετάβαση στον εθελοντικό στρατό ήταν ένα λάθος», κατέληξαν οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ [14]. Σε δημοσκόπηση του Απριλίου του 2018 [16], περισσότερο από το 40% των Ταϊβανέζων δήλωσαν ότι δεν είχαν «καθόλου εμπιστοσύνη» ότι ο στρατός τους θα μπορούσε να υπερασπιστεί την Ταϊβάν˙ αλλά το 65% είχε πειστεί ότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δεν θα αναλάβει στρατιωτική δράση εναντίον του νησιού˙ και μόνο 6% πίστευαν ότι μια επίθεση ήταν «πολύ πιθανή».

«ΠΡΩΤΑ Η ΑΜΕΡΙΚΗ» ΣΤΗΝ ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ

Η μαρασμός των ταϊβανέζικων ενόπλων δυνάμεων έχει αυξήσει την στρατιωτική εξάρτηση της Ταϊβάν από τις Ηνωμένες Πολιτείες -ακριβώς όταν πολλοί στο Πεκίνο αμφισβητούν την δέσμευση των ΗΠΑ για την Ταϊβάν. Το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» του Trump έχει πείσει πολλούς Κινέζους ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τώρα πολύ απομονωτικές για να έρθουν προς άμυνα της Ταϊβάν. «Η Αμερική σίγουρα θα θυσιάσει την Ταϊβάν», επισήμαιναν οι Global Times [20] το 2017. «Με την παραδοχή του Πρώτα η Αμερική ... οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πιθανό να στείλουν στρατεύματα για να πολεμήσουν για την Ταϊβάν».

Επί δεκαετίες, μια πολιτική των ΗΠΑ «διπλής αποτροπής» βοήθησε στην πρόληψη των συγκρούσεων στο Στενό της Ταϊβάν. Η Ουάσιγκτον προειδοποίησε το Πεκίνο να μην επιτεθεί στην Ταϊβάν χωρίς να έχει προκληθεί, αλλά καθησύχασε τους Κινέζους ηγέτες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα υποστήριζαν την ανεξαρτησία της Ταϊβάν. Είπαν στην Ταϊπέι, με την σειρά της, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έρθουν σε υπεράσπισή της -αρκεί να μην προκαλέσει το Πεκίνο, δηλώνοντας την ανεξαρτησία της. Το να λειτουργήσει αυτή η πολιτική σήμαινε μια πορεία σε μια λεπτή γραμμή, αλλά εδώ και δεκαετίες, η διπλή αποτροπή επέτρεψε στην Ταϊβάν να απολαύσει μια de facto ανεξαρτησία και βοήθησε στην πρόληψη ενός πολέμου με την Κίνα.

Ο Τραμπ έχει αναστατώσει αυτή την λεπτή ισορροπία. Τον Δεκέμβριο του 2016, η Τσάι τηλεφώνησε στον Τραμπ να τον συγχαρεί για τη νίκη του. Η εισερχόμενη διοίκηση Trump άρχισε τότε να μιλά για «επανεξέταση» της πολιτικής της «Μιας Κίνας», σύμφωνα με την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ως μοναδική νόμιμη κυβέρνηση της Κίνας, αλλά διατηρούν ανεπίσημες σχέσεις με την Ταϊβάν.

Το Πεκίνο ήταν εξοργισμένο. Ο Xi αρνήθηκε να μιλήσει με τον Trump μέχρι να ξαναδεσμεύσει τις Ηνωμένες Πολιτείες στην πολιτική της «Μιας Κίνας». Τον Φεβρουάριο, ο Τραμπ συνθηκολόγησε. Σε τηλεφωνική κλήση με τον Xi, δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν την πολιτική της «Μιας Κίνας». «Ο Trump έχασε την πρώτη μάχη του με τον Xi», καυχήθηκε [18] ο ακαδημαϊκός του Πεκίνου, Shi Yinhong, στους New York Times. «Θα θεωρείται ως χάρτινος τίγρης».

Πέρυσι, όμως, το εκκρεμές γύρισε πίσω προς την αντιπαράθεση. Τον Φεβρουάριο, το Κογκρέσο πέρασε την Ταξιδιωτική Πράξη για την Ταϊβάν, ενθαρρύνοντας (αλλά όχι απαιτώντας) υψηλού επιπέδου αξιωματούχους των ΗΠΑ να επισκεφθούν την Ταϊβάν και αξιωματούχους υψηλού επιπέδου της Ταϊβάν να επισκεφθούν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το φθινόπωρο, ο Trump ξεκίνησε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, δημιουργώντας άγχος στους Κινέζους εθνικιστές. Πιστεύουν τώρα ότι ο Trump χρησιμοποιεί την Ταϊβάν ως μέρος ενός νέου Ψυχρού Πολέμου κατά της Κίνας, δημιουργώντας μια αίσθηση επείγουσας ανάγκης για επανένωση.

ΕΝΑ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ

Η Κίνα θα μπορούσε να κινηθεί για να καταλάβει την Ταϊβάν πριν από το 2020, όταν μερικοί Κινέζοι φοβούνται ότι οι προεδρικές εκλογές της Ταϊβάν θα κλείσουν το παράθυρο ευκαιρίας του Πεκίνου για στρατιωτική δράση. Πολλοί Κινέζοι εθνικιστές της ηπειρωτικής Κίνας ήταν απογοητευμένοι παρά ανακουφισμένοι από την κακή εμφάνιση του -υπέρ της ανεξαρτησίας- DPP στις τοπικές εκλογές της Ταϊβάν τον περασμένο Νοέμβριο. Αυτή η απροκάλυπτη αντίδραση αποκαλύπτει έναν ανησυχητικό υπολογισμό: Εάν αποδυναμωθεί η Tsai και το DPP χάσει την προεδρία το 2020 από έναν υποψήφιο περισσότερο φιλο-κινεζικό, θα χαθεί η ευκαιρία για «καταναγκαστική επανένωση». «Τι κρίμα», έγραψε ένας χρήστης του Weibo από το Πεκίνο [7] για τις απώλειες του DPP. «Μπορεί να είμαστε πιο μακριά από την ημέρα της επανένωσης». Είναι το μισητό DPP που δίνει στους Κινέζους εθνικιστές το πρόσχημα να πάρουν πίσω την Ταϊβάν τώρα.

Αυτή η απογοήτευση τροφοδότησε μια αίσθηση επείγουσας ανάγκης μεταξύ πολλών Κινέζων εθνικιστών. «Απαιτώ η ηπειρωτική Κίνα να θέσει ένα χρονοδιάγραμμα για την επανένωση», έγραψε ένας εξοργισμένος χρήστης του Weibo [7] τον Νοέμβριο. «Είτε ειρηνικά είτε δια της βίας, παρακαλώ μην το σέρνετε ξανά και ξανά».

Οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ για το 2020 έρχονται επίσης στο μυαλό των Κινέζων εθνικιστών. Ο Trump φαίνεται λιγότερο πιθανό να κερδίσει μια επανεκλογή μετά τις νίκες των Δημοκρατικών στα μέσα του 2018, και πολλοί Κινέζοι ανησυχούν ότι μια ήττα του Τραμπ θα έκανε την δια της βίας επανένωση δυσκολότερη. Ο Τραμπ θεωρείται ως επιχειρηματίας και απομονωτιστής που θέλει να αποφύγει να διαπραγματευτεί την Ταϊβάν. «Η Αμερική θα πουλήσει την Ταϊβάν σε μια στιγμή», υποστήριξε η εφημερίδα Daily People [19] το περασμένο έτος. (Λίγοι Κινέζοι αναγνωρίζουν ότι ο Trump μπορεί να ανταποκριθεί σθεναρά σε μια επίθεση στην Ταϊβάν για να συγκεντρώσει υποστήριξη εγχωρίως). Ένας διάδοχος του Trump, φοβούνται οι υποστηρικτές της «δια της βίας επανένωσης», μπορεί να μην είναι τόσο πρόθυμος να συνάψει μια συμφωνία.

Κάποιοι στο Πεκίνο μέχρι που πιστεύουν ότι η Κίνα μπορεί να καταλάβει την Ταϊβάν χωρίς βία. Η Κίνα μπορεί να «σπάσει την αντίσταση του εχθρού χωρίς να πολεμήσει», είπε ο Wang Zaixi [20] στους Global Times το 2017. Όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα κατέλαβε το Πεκίνο το 1949 χωρίς να ρίξει ούτε μια σφαίρα, υποστήριξε, η Κίνα θα μπορούσε να καταλάβει την Ταϊβάν ειρηνικά περικυκλώνοντας το νησί, επιβάλλοντας οικονομικές κυρώσεις και κόβοντας τις προμήθειες πετρελαίου. «Δεν χρειάζεται να χυθεί αίμα», κατέληξε.

Η ιδέα ότι η Κίνα μπορεί να εξαναγκάσει την επανένωση χωρίς μάχες είναι απατηλή και επικίνδυνη. Το σφίξιμο της στρατιωτικής ή της οικονομικής θηλιάς γύρω από την Ταϊβάν θα μπορούσε να προκαλέσει αντίδραση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Λαμβάνοντας υπόψη τις δημοφιλείς πιέσεις των εθνικιστών, το Πεκίνο θα αισθανόταν τότε υποχρεωμένο να απαντήσει. Τα πράγματα θα μπορούσαν γρήγορα να ξεφύγουν από τον έλεγχο. Όλες οι πλευρές πρέπει να αφυπνιστούν για τους κινδύνους να περιπέσουν σε μια σύγκρουση που λίγοι θέλουν.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-02-15/will-china-seiz...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.xinhuanet.com/politics/leaders/2019-01/02/c_1123937757.htm
[2] https://qz.com/1218961/what-xi-jinping-wants-to-do-with-his-unrivalled-p...
[3] https://media.defense.gov/2018/Aug/16/2001955282/-1/-1/1/2018-CHINA-MILI...
[4] https://www.newyorker.com/magazine/2015/04/06/born-red
[5] http://taiwan.huanqiu.com/thwl/2016-12/9985848.html
[6] https://www.youtube.com/watch?v=2kkNf1e5NGY
[7] https://www.weibo.com/1974576991/H4gYticya?type=comment
[8] http://opinion.huanqiu.com/1152/2017-05/10688708.html
[9] http://opinion.huanqiu.com/editorial/2018-01/11487805.html
[10] https://www.dw.com/zh/%E8%94%A1%E8%8B%B1%E6%96%87%E5%8C%97%E4%BA%AC%E5%B...
[11] https://www.ettoday.net/news/20171006/1026340.htm
[12] https://www.ettoday.net/news/20180124/1099500.htm
[13] https://udn.com/news/story/11321/3087200
[14] https://cybsbox.cy.gov.tw/CYBSBoxSSL/edoc/download/24967
[15] https://news.ltn.com.tw/news/focus/paper/1172558
[16] https://www.storm.mg/article/428123
[17] http://taiwan.huanqiu.com/article/2017-01/9999421.html
[18] https://www.nytimes.com/2017/02/10/world/asia/trump-one-china-taiwan.html
[19] http://opinion.haiwainet.cn/n/2018/0322/c456465-31284500.html
[20] http://sc.people.com.cn/n2/2017/0105/c345527-29554902.html

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition