Ένα σχέδιο μάχης για την Παγκόσμια Τράπεζα

Η αιφνίδια παραίτηση του Jim Yong Kim από την θέση του προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας (World Bank) την 1η Φεβρουαρίου -περισσότερα από τρία χρόνια πριν από την προγραμματισμένη λήξη της θητείας του- έστειλε κύματα ανησυχίας σε όλη την παγκόσμια αναπτυξιακή κοινότητα. Με το πολυμερές σύστημα υπό συνεχή επίθεση, το τελευταίο πράγμα που χρειαζόταν είναι αστάθεια στην κορυφή.

Στις 6 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, όρισε τον David Malpass, αξιωματούχο του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, [ως υποψήφιο] για να διαδεχθεί τον Κιμ στο τιμόνι της τράπεζας. Άλλες χώρες έχουν μέχρι τα μέσα Μαρτίου να υποβάλουν δικούς τους υποψηφίους, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες ελέγχουν το 16% των ψήφων στο εκτελεστικό συμβούλιο, δίνοντας έτσι στον Malpass την ευκαιρία να γίνει ο τελευταίος σε μια μακρά σειρά Αμερικανών ηγετών στην τράπεζα.

Πρόσφυγες Rohingya σε ένα στρατόπεδο στο Cox's Bazar, στο Μπανγκλαντές, τον Νοέμβριο του 2018. MOHAMMAD PONIR HOSSAIN/REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Ο νέος πρόεδρος θα αντιμετωπίσει ένα ευρύ έργο. Βασική αποστολή του θεσμού είναι να τερματίσει την ακραία φτώχεια και να προωθήσει την αειφόρο ανάπτυξη. Αλλά η γεωγραφία της φτώχειας αλλάζει, μετατοπιζόμενη ολοένα και περισσότερο στις περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις. Ο Kim κατάλαβε ότι η εκπλήρωση της αποστολής της τράπεζας σήμαινε την αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου και της βίαιης εκτόπισης. Είναι σημαντικό ο διάδοχός του να συνεχίσει στο ίδιο μονοπάτι.

ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ ΚΑΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ

Η ακραία φτώχεια και οι συγκρούσεις πηγαίνουν χέρι-χέρι. Μέχρι το 2030, περίπου το 85% των εξαιρετικά φτωχών ανθρώπων -εκείνων που ζουν με λιγότερο από 1,90 δολάρια την ημέρα- θα ζουν σε εύθραυστα περιβάλλοντα, που επηρεάζονται ή απειλούνται από πόλεμο και άλλες συγκρούσεις. Ο αριθμός των ένοπλων συγκρούσεων ανά τον κόσμο είναι κατά 65% υψηλότερος από ό, τι πριν από μια δεκαετία. Πολλές από αυτές τις συγκρούσεις είναι εμφύλιοι πόλεμοι, οι οποίοι τείνουν να διαρκούν περισσότερο από τους διακρατικούς πολέμους και είναι πολύ πιθανότερο να επαναληφθούν μετά την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας.

Ως εκ τούτου, ο εκτοπισμός διαρκεί περισσότερο -τουλάχιστον δέκα χρόνια για τον μέσο πρόσφυγα. Κατά την διάρκεια αυτών των ετών, πολλοί εκτοπισμένοι δεν μπορούν να εργαστούν ή να πάνε στο σχολείο. Οι χώρες υποδοχής είναι συχνά υπερεπιβαρυμένες: Σχεδόν το 90% των 24,5 εκατομμυρίων προσφύγων στον κόσμο ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, οι οποίες ήδη αγωνίζονται να εκπαιδεύσουν τον πληθυσμό τους και να επεκτείνουν τις οικονομίες τους. Η εισροή προσφύγων μπορεί να απειλήσει την πρόοδο προς την ανάπτυξη. Και όταν οι χώρες υποδοχής όντως αναπτύσσονται, οι πρόσφυγες συχνά μένουν πίσω. Τα παιδιά των προσφύγων είναι πέντε φορές λιγότερο πιθανό να φοιτήσουν στο σχολείο από τους συνομηλίκους τους.

Η παγκόσμια απόκριση στο πρόβλημα της εκτόπισης ήταν υποτονική. Το 2007, τα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν ένα έλλειμμα 28% για τις ανθρωπιστικές εκκλήσεις τους. Από το 2017, ο αριθμός αυτός είχε αυξηθεί σε ένα συγκλονιστικό 40%. Η πλειονότητα της ανθρωπιστικής βοήθειας αντιμετωπίζει τις βραχυπρόθεσμες, βασικές ανάγκες των πληθυσμών των καταυλισμών, παρόλο που η πλειονότητα των προσφύγων ζουν σήμερα σε αστικές περιοχές. Λόγω των περιστάσεων ή λόγω του σχεδιασμού τους, οι εθνικές έρευνες για την φτώχεια σπάνια περιλαμβάνουν πρόσφυγες. Όταν οι χώρες υποβάλλουν τα σχέδια δράσης τους για την επίτευξη των Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals) των Ηνωμένων Εθνών, σπάνια υπολογίζουν τους εκτοπισθέντες πληθυσμούς που φιλοξενούν. Οι ίδιοι οι στόχοι δεν περιλαμβάνουν ούτε δείκτες ούτε στόχους για την διαδικασία παρακολούθησης μεταξύ αυτών των πληθυσμών.

ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

Κατά την διάρκεια της επταετούς διάρκειας θητείας του Jim Yong Kim, η Παγκόσμια Τράπεζα παρενέβη. Επέκτεινε την υποστήριξη για τις χώρες που απειλούνταν από συγκρούσεις και άρχισε να επικεντρώνεται σε διακρατικές κρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των εκτοπισμένων, της κλιματικής αλλαγής, των πανδημιών και της πείνας. Το 2016, η τράπεζα άρχισε να προσφέρει ευνοϊκές χρηματοδοτήσεις –επιχορηγήσεις και δάνεια με ελάχιστο ή καθόλου τόκο- που της επέτρεψαν να μαζέψει περισσότερα από 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια για χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα που φιλοξενούν πρόσφυγες.

Το μοντέλο αυτό έχει την δυνατότητα να κάνει την αλλαγή. Αντί για προσωρινά μετρητά, η τράπεζα παρέχει πολυετή χρηματοδότηση που επιτρέπει στα κράτη που φιλοξενούν πρόσφυγες να βελτιώσουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, από τις δημόσιες υποδομές έως την υγεία και την εκπαίδευση. Οι επιχορηγήσεις και τα δάνεια υποστηρίζουν τις ευάλωτες κοινότητες υποδοχής καθώς και τους πρόσφυγες, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των τριβών μεταξύ των δύο ομάδων.

Η Παγκόσμια Τράπεζα πίεσε για νομικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες στις οποίες παρέχει χρηματοδότηση. Με την προτροπή της τράπεζας, οι κυβερνήσεις επέτρεψαν στους πρόσφυγες να μετακινούνται πιο ελεύθερα, να εργάζονται νόμιμα και να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Σε αντάλλαγμα για το πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια που η Παγκόσμια Τράπεζα βοήθησε να εξασφαλιστεί σε επιχορηγήσεις και δάνεια, η κυβέρνηση της Ιορδανίας παρέσχε στους πρόσφυγές της άδειες εργασίας, επέκτεινε τα είδη των θέσεων εργασίας που θα μπορούσαν να καταλάβουν και τους επέτρεψε να λειτουργούν επιχειρήσεις στο σπίτι τους. Η Αιθιοπία έκανε μια παρόμοια συμφωνία˙ ένας νόμος που ψηφίστηκε τον Ιανουάριο δίνει στους πρόσφυγες το δικαίωμα να παρακολουθούν δημοτικά σχολεία και ανοίγει δρόμους για νόμιμη εργασία και διαμονή εκτός των στρατοπέδων.

Οι μεταρρυθμίσεις του Kim έχουν κάνει μια σημαντική διαφορά σε μια εποχή όπου οι πληθυσμοί των προσφύγων αυξάνονται και ακόμη και τα πλούσια έθνη γυρνούν την πλάτη τους. Όποιος διαδεχθεί τον Κιμ στην Παγκόσμια Τράπεζα πρέπει να διατηρήσει αυτή την ορμή. Η παλίρροια των εκτοπίσεων είναι απίθανο να υποχωρήσει, και η κάλυψη των ανθρωπιστικών αναγκών είναι μια επένδυση στην σταθερότητα και όχι μια οικονομική σπατάλη.

Η ΜΑΧΗ ΕΝΟΨΕΙ

Αυτή η ατζέντα αποτελεί πρόκληση. Απαιτεί από τους αξιωματούχους να αναλάβουν το ακανθώδες ζήτημα της προσφυγικής πολιτικής με τις κυβερνήσεις υποδοχής. Η αντιμετώπιση της φτώχειας εν μέσω συγκρούσεων στο Νότιο Σουδάν, την Υεμένη ή τη Νιγηρία, για παράδειγμα, απαιτεί ένα εντελώς νέο σύνολο δεξιοτήτων.

Ο νέος πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας θα πρέπει να βελτιώσει και, ιδανικά, να επεκτείνει την χρηματοδότηση της αντιμετώπισης των προσφύγων. Για να εξασφαλίσει ότι η χρηματοδότησή της βελτιώνει την ζωή των προσφύγων και των οικοδεσποτών, η τράπεζα χρειάζεται σαφείς στόχους και κριτήρια αναφοράς (σκεφτείτε τα εισοδηματικά επίπεδα και τα ποσοστά παιδικού αλφαβητισμού). Η τράπεζα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως πρότυπο τους στόχους και τους δείκτες που κατοχυρώνονται στους Στόχους της Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ, προσαρμόζοντάς τους για να μετρήσει την πρόοδο στους προσφυγικούς πληθυσμούς. Θα πρέπει επίσης να βελτιώσει την συλλογή δεδομένων σχετικά με την ευημερία των προσφύγων, η οποία είναι αποσπασματική. Το νέο Κοινό Κέντρο Δεδομένων (Joint Data Center), μια συνεργασία μεταξύ της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UN High Commissioner for Refugees, UNHCR), θα μπορούσε να επιφορτιστεί με την επίλυση αυτού του προβλήματος.

Η τράπεζα, υπό την ηγεσία του Κιμ, είχε δίκιο να συνδέσει την χρηματοδότησή της με τη μεταρρύθμιση της πολιτικής, και ο νέος πρόεδρος πρέπει να κάνει το ίδιο. Η βιώσιμη ανάπτυξη των χωρών υποδοχής εξαρτάται από την ικανότητα των προσφύγων να ευημερούν παράλληλα με τον πληθυσμό υποδοχής. Οι πρόσφυγες πρέπει να μπορούν να κινούνται ελεύθερα, να λαμβάνουν ποιοτική εκπαίδευση, να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, να έχουν ασφαλείς και αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας και να προστατεύονται από την καταναγκαστική επιστροφή τους στις χώρες από τις οποίες προήλθαν. Η τραπεζική χρηματοδότηση έχει επιτρέψει σε ορισμένες χώρες να πραγματοποιήσουν και να εφαρμόσουν κανονιστικές αλλαγές που θα επιτρέψουν στους πρόσφυγες να ασκήσουν αυτά τα δικαιώματα. Για να καταστήσει αυτό το έργο συστηματικότερο και πιο διαφανές, η τράπεζα θα μπορούσε να αναπτύξει έναν δείκτη προσφυγικής πολιτικής που θα αξιολογεί τις πολιτικές των χωρών υποδοχής και θα προσδιορίζει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Η πρόοδος στο μέτωπο της πολιτικής θα επιβραβευθεί με την επιλεξιμότητα για περισσότερη χρηματοδότηση.

Ο πρώην πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Κιμ, με εκτοπισμένα παιδιά συριακής καταγωγής, σε ένα σχολείο βόρεια της Βηρυτού, στον Λίβανο, τον Ιούνιο του 2014. MOHAMED AZAKIR/REUTERS
------------------------------------------------------------------

Η συνεργασία της Παγκόσμιας Τράπεζας με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες ήταν καρποφόρα, αλλά είναι ανεπαρκής. Οι συνομιλητές της τράπεζας πρέπει να περιλαμβάνουν κράτη, ανθρωπιστικές ομάδες και ΜΚΟ με ισχυρή εξειδίκευση στον τομέα της έρευνας και αξιολόγησης (όπως η δική μου, η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης, International Rescue Committee) και φυσικά οι ίδιοι οι πρόσφυγες. Μόνο μια τέτοια ποικίλη εισροή θα επιτρέψει στην τράπεζα να καταλάβει τι πραγματικά χρειάζεται και τι όχι. Στην Ιορδανία, ένα σχέδιο για την υγεία που χρηματοδοτήθηκε από τράπεζες έδωσε προτεραιότητα στις υπηρεσίες σε απομακρυσμένες δημόσιες κλινικές, αναγκάζοντας τους πρόσφυγες να χρησιμοποιήσουν χρήματα που δεν είχαν για να ταξιδέψουν προκειμένου να βρουν σωστή θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι Σύροι πρόσφυγες βασίστηκαν αντ’ αυτού σε υποειδικευμένους γιατρούς, στην αυτοθεραπεία, ή επέλεξαν να αποποιηθούν εντελώς ζωτικής σημασίας υπηρεσίες. Αν η τράπεζα είχε συμβουλευθεί Σύρους πρόσφυγες κατά την φάση σχεδιασμού του προγράμματος, θα μπορούσε να είχε κάνει μια διαφορετική δέσμη επενδύσεων που να κάλυπτε αυτές τις προκλήσεις.

Σε μια διάσκεψη κορυφής του 2016, 50 χώρες δεσμεύθηκαν να αυξήσουν την χρηματοδότηση των χωρών υποδοχής προσφύγων κατά 30%, να διπλασιάσουν τον αριθμό των σημείων επανεγκατάστασης, και να αυξήσουν την πρόσβαση των προσφύγων σε σχολεία και θέσεις εργασίας. Ως επί το πλείστον, η πρόοδος απέχει πολύ από αυτές τις δεσμεύσεις. Αλλά υπάρχουν φωτεινά σημεία στον χάρτη -χώρες όπως η Ιορδανία, η Αιθιοπία, η Ουγκάντα και το Καμερούν, οι οποίες αξιοποιούν την υποστήριξη της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Εναπόκειται στον επόμενο πρόεδρο της τράπεζας αν αυτές οι εξαιρέσεις θα καταλήξουν να αντιπροσωπεύουν τον κανόνα. Η χρηματοδότηση διακυβεύεται αυτή την χρονιά: Ο επόμενος ανεφοδιασμός της τράπεζας στον Διεθνή Σύνδεσμο Ανάπτυξης (International Development Association) –την σημαντικότερη πηγή χρηματοδότησης για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος- θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο. Η ανανεωμένη χρηματοδότηση για τις χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες, ειδικότερα, πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα.

Σε μια εποχή ανθρωπιστικής υποχώρησης, η ηγεσία της τράπεζας κατανοούσε ότι η επίτευξη παγκόσμιων αναπτυξιακών στόχων σήμαινε την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των συγκρούσεων και των εκτοπισμών. Όποιος αναλάβει την τράπεζα στην συνέχεια θα κληρονομήσει αυτή την αποστολή και θα πρέπει να την προωθήσει.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-02-19/battle-plan-world-bank

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition