Ένας ρεαλιστικός κόσμος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ένας ρεαλιστικός κόσμος

Οι παίκτες αλλάζουν, αλλά το παιχνίδι παραμένει
Περίληψη: 

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους εργάστηκαν σκληρά για να δημιουργήσουν έναν ανοιχτό κόσμο με ολοένα και πιο ελεύθερο εμπόριο και ολοένα και μεγαλύτερη παγκόσμια ολοκλήρωση. Συνολικά, τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά. Αλλά οι πολιτικοί δεν ήταν προετοιμασμένοι για την επιτυχία όταν συνέβη.

O STEPHEN KOTKIN είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στην έδρα John P. Birkelund '52 στο Πανεπιστήμιο Princeton και ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα Hoover του Stanford.

Η γεωπολιτική δεν επέστρεψε˙ δεν έφυγε ποτέ. Το τόξο της ιστορίας τείνει προς την αυταπάτη. Κάθε ηγεμόνας σκέφτεται ότι είναι ο τελευταίος˙ όλες οι γενιές πιστεύουν ότι θα διαρκέσουν για πάντα. Στην πραγματικότητα, φυσικά, τα κράτη ανεβαίνουν, πέφτουν και στην πορεία ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Και το πώς το κάνουν αυτό καθορίζει τη μοίρα του κόσμου.

Τώρα, όπως πάντα, η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων [1] θα καθοδηγήσει τα γεγονότα, και οι διεθνείς αντιπαλότητες θα αποφασιστούν από τις σχετικές ικανότητες των ανταγωνιστών -το υλικό και το ανθρώπινο κεφάλαιό τους, και την ικανότητά τους να κυβερνούν αποτελεσματικά τους εαυτούς τους και τις εξωτερικές τους υποθέσεις. Αυτό σημαίνει ότι η πορεία του επόμενου αιώνα θα καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το πώς η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες διαχειρίζονται τους πόρους της ισχύος τους και την σχέση τους.

08042019-1.jpg

Η τιμητική φρουρά του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) χρησιμοποιεί μια χορδή για να εξασφαλίσει ότι τα μέλη της στέκονται σε ευθεία γραμμή, στο Πεκίνο στις 7 Ιουλίου 2014. KIM KYUNG-HOON / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------

Ακριβώς όπως το ελεύθερα εμπορευόμενο Ηνωμένο Βασίλειο επέτρεψε στον αντίπαλό του, την αυτοκρατορική Γερμανία, να αναπτυχθεί και να γίνει ισχυρή, έτσι και οι ελεύθερα εμπορευόμενες Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν το ίδιο με την Κίνα. Η λογική λέει ότι δεν ήταν επικίνδυνο για τον φιλελεύθερο ηγεμόνα να αφήσει τους αυταρχικούς ανταγωνιστές του να κερδίσουν έδαφος, επειδή οι αμφισβητίες θα αντιμετώπιζαν αναγκαστικά μια αυστηρή επιλογή: Να παραμείνουν αυταρχικοί και να παραμείνουν στάσιμοι ή να φιλελευθεροποιηθούν για να συνεχίσουν να αναπτύσσονται. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο ηγεμόνας θα ήταν εντάξει. Δεν κατέληξε καλά την πρώτη φορά, και αυτή την φορά φαίνεται επίσης αμφισβητήσιμο.

Η Κίνα θα έχει σύντομα μια οικονομία [2] σημαντικά μεγαλύτερη από την οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν έχει εκδημοκρατιστεί ακόμη, ούτε θα το κάνει οποτεδήποτε σύντομα, επειδή η θεσμική οργάνωση του κομμουνισμού δεν επιτρέπει τον επιτυχή εκδημοκρατισμό. Αλλά ο αυταρχισμός δεν σήμανε στασιμότητα [3], επειδή τα κινεζικά θεσμικά όργανα κατάφεραν να αναμείξουν την αξιοκρατία και την διαφθορά, την ικανότητα και την ανικανότητα, και κράτησαν κάπως την χώρα προς τα εμπρός και προς τα πάνω. Μπορεί να επιβραδυνθεί σύντομα και μέχρι και να συρρικνωθεί έντονα από τις μυριάδες αντιφάσεις της. Αλλά οι αναλυτές έχουν προβλέψει ακριβώς αυτό εδώ και δεκαετίες, και έχουν αποδειχθεί με συνέπεια λανθασμένοι μέχρι σήμερα.

Εν τω μεταξύ, καθώς η Κίνα έχει κινηθεί γρήγορα προς τα εμπρός γενικώς πέραν των προσδοκιών, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες προηγμένες δημοκρατίες έχουν περιπέσει σε εσωτερική δυσλειτουργία, θέτοντας σε αμφισβήτηση τη μελλοντική ισχύ τους. Οι ελίτ τους καθοδήγησαν τις γενιές της παγκοσμιοποίησης με αρκετή επιτυχία ώστε να καταστήσουν δυνατή την τεράστια κοινωνική κινητικότητα και την ανθρώπινη πρόοδο σε όλο τον κόσμο και το έκαναν αρκετά καλά. Όμως, καθώς χόρταιναν, αγνόησαν τις αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που είχαν όλα αυτά για τους πολίτες στις εσωτερικές [εκλογικές] περιφέρειές τους. Αυτό δημιούργησε ένα άνοιγμα για να το εκμεταλλευθούν οι δημαγωγοί, κάτι που έκαναν με εκδίκηση.

Η Μεγάλη Ύφεση τερμάτισε μια παλαιότερη εποχή παγκοσμιοποίησης, η οποία ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα. Ορισμένοι πίστευαν ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 ίσως να κάνει το ίδιο και για το σημερινό κύμα. Το σύστημα επέζησε, αλλά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που τέθηκαν σε εφαρμογή για την διάσωσή του -περιλαμβανομένων των μέτρων διάσωσης για τις τράπεζες, αλλά όχι για τους απλούς ανθρώπους- αποκάλυψαν και αύξησαν τις εσωτερικές αντιφάσεις του. Και στην δεκαετία που ακολούθησε, τα κινήματα κατά του κατεστημένου διογκώθηκαν ραγδαία.

Ο σημερινός ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών είναι μια νέα στροφή σε μια παλιά ιστορία. Μέχρι την έναρξη του δέκατου ένατου αιώνα, η Κίνα ήταν μακράν η μεγαλύτερη οικονομία και η ισχυρότερη χώρα στον κόσμο, με εκτιμώμενο ποσοστό 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στην συνέχεια εισήλθε σε μια μακρά πτώση, λεηλατημένη από έξω και από μέσα -την ίδια εποχή που γεννήθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και άρχισαν τη μακρά άνοδό τους στην παγκόσμια κυριαρχία. Η άνοδος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς την αδυναμία της Κίνας, δεδομένης της σημασίας που έχει η κυριαρχία των ΗΠΑ στην Ασία για την αμερικανική υπεροχή. Αλλά ούτε η ανάκαμψη της Κίνας δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς την παροχή της ασφάλειας και των ανοιχτών αγορών από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Έτσι, οι δύο χώρες έχουν κυριαρχήσει στον κόσμο, η καθεμιά έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και αδυναμίες, και για πρώτη φορά, η καθεμιά αντιμετωπίζει την άλλη ως ομότιμη. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε πώς θα εξελιχθούν τα επόμενα επεισόδια. Αλλά μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το παιχνίδι θα συνεχιστεί.

ΠΡΟΣΕΧΕ ΤΙ ΕΥΧΕΣΑΙ

Για να καταλάβετε τον κόσμο του αύριο, κοιτάξτε πίσω στο χθες. Στην δεκαετία του '70, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ήταν πλούσιοι αλλά διαταραγμένοι και στάσιμοι˙ η Σοβιετική Ένωση είχε επιτύχει στρατιωτική ισοτιμία και συνέχιζε να εξοπλίζεται˙ η Κίνα ήταν συγκλονισμένη από την εσωτερική αναταραχή και την φτώχεια˙ η Ινδία ήταν φτωχότερη από την Κίνα˙ η Βραζιλία, την οποία κυβερνούσε μια στρατιωτική χούντα, είχε μια οικονομία μόλις μεγαλύτερη από της Ινδίας˙ και η Νότια Αφρική ήταν χωρισμένη σε τοπικές πατρίδες υπό ένα καθεστώς θεσμοθετημένου ρατσισμού.