Κυβερνοπόλεμος και υπονόμευση της δημόσιας υγείας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κυβερνοπόλεμος και υπονόμευση της δημόσιας υγείας

Πώς τα αντιεμβολιαστικά κινήματα εξασθενούν τα έθνη
Περίληψη: 

Τα δύο κυριότερα όπλα των αντιεμβολιαστών είναι αφενός το μεταμοντέρνο υπόδειγμα της υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο μετακινεί την ευθύνη λήψης αποφάσεων από τον ιατρό στον ασθενή, αφετέρου το λεγόμενο «confirmation bias», η νοητική πλάνη η οποία οδηγεί το άτομο να πιστεύει μόνο τις πηγές εκείνες οι οποίες υποστηρίζουν την ήδη διαμορφωμένη άποψή του.

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΛΙΟΣ είναι αντιπρόσωπος European Student Think Tank Ελλάδος και United Nations Major Group for Children and Youth.

Στην δεύτερη δεκαετία του αιώνα μας ο κυβερνοχώρος αναδεικνύεται σε προνομιακό πεδίο «προβολής» γεωπολιτικών ανταγωνισμών. Ο πόλεμος των κατασκόπων του κυβερνοχώρου περιλαμβάνει, εκτός από την υποκλοπή δεδομένων, επιχειρήσεις υπονόμευσης μέσω της διασποράς ψευδών-κατασκευασμένων ειδήσεων (fake news), «αποκαλυπτικών» και «εναλλακτικών» πηγών πληροφόρησης, επιδείξεις ισχύος μέσω επιθέσεων σε ιστοσελίδες αλλά και όξυνση του πολιτικού κλίματος σε χώρες-στόχους. Η απειλή αυτή προέρχεται είτε από κράτη είτε από μη κρατικούς παίκτες (non-state actors).

10042019-2.jpg

Ένα παιδί εμβολιάζεται κατά της γρίπης H1N1 σε κινητό κέντρο εμβολιασμού στο κέντρο του Μοντεβιδέο, αφότου οι υγειονομικές αρχές ανακοίνωσαν την εκδήλωση της νόσου στην Ουρουγουάη, στις 27 Μαΐου 2016. REUTERS / Andres Stapff
---------------------------------------------------------------------------------------

Η άνθιση των κοινωνικών δικτύων και ο κρίσιμος ρόλος που έπαιξαν στα κινήματα της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης» στις αρχές της δεκαετίας υπήρξε η απαρχή των επιχειρήσεων επιρροής μέσω των κοινωνικών δικτύων (social media). Αποχρώσες ενδείξεις για διενέργεια τέτοιου είδους επιχειρήσεων υπάρχουν τόσο για το ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 όσο και για τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ (2016). Η παρατηρούμενη άνοδος του λαϊκισμού βασίζεται εν πολλοίς στην δημιουργία ομάδων «εναλλακτικής αλήθειας» και στην αμφισβήτηση επιστημονικών δεδομένων ως προϊόντων του κατεστημένου και διαφόρων ελίτ. Η έρευνα των ηλεκτρονικών ιχνών αλλά και η ερμηνεία τους υπό το πρίσμα της στρατηγικής ανάλυσης δημιουργούν υπόνοιες για συγκεκριμένα κράτη, μεταξύ των οποίων και υπερδυνάμεις, οι οποίες επιθυμούν την ανατροπή της μεταπολεμικής διεθνούς φιλελεύθερης τάξης και την δημιουργία ενός πολυπολικού, μη φιλελεύθερου συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, βασισμένου στην ισχύ.

Η υγεία του πληθυσμού είναι κρίσιμος παράγοντας της ισχύος μιας χώρας. Το ξέσπασμα μιας επιδημίας, ειδικότερα, έχει σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και τα δημόσια οικονομικά αφενός ενώ επιβαρύνει λειτουργικά το σύστημα υγείας και τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας. Στον Ευρωπαϊκό και Βορειοαμερικανικό χώρο παρατηρείται αύξηση κρουσμάτων μεταδοτικών ασθενειών οι οποίες ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από τον συνήθη εμβολιασμό. Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν την διενέργεια επιχειρήσεων υπονόμευσης στα social media με στόχο την δημόσια υγεία και ειδικότερα την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού των ΗΠΑ. Η επιτυχία μιας τέτοιας επιχείρησης επιφέρει διπλό πλήγμα καθώς, πρώτον, επιβαρύνει ουσιαστικά την λειτουργία και απόδοση του κράτους-στόχου και, δεύτερον, ενισχύει ανορθολογικές απόψεις και δημιουργεί αποσταθεροποιητικά κινήματα (political warfare). Η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί συνδυασμένες μεθόδους κυβερνο-ασφάλειας και ελέγχου ειδήσεων, μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της στρατηγικής κυβερνο-άμυνας.

Η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από ασύμμετρες απειλές, εκθετικές τεχνολογικές μεταβολές καθώς και μια όλο και αυξανόμενη πολυπολικότητα (multipolarity) του διεθνούς συστήματος. Η επίτευξη των (εθνικών ή μη) σκοπών επιτυγχάνεται κυρίως μέσω «μαχών που ουδέποτε δίδονται», συγκρούσεων χαμηλής, κυρίως, έντασης με στόχους ψυχολογικούς και οικονομικούς. Προνομιακό πεδίο για τον πόλεμο αυτό αποτελεί το διαδίκτυο, λόγω της παγκόσμιας φύσης του, του αποκεντρωμένου χαρακτήρα του, της πολυπλοκότητας του ως σύστημα, και της χαμηλής ρύθμισής του (regulation), ιδιότητες απαραίτητες για την ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας.

Οι ασκούντες ψυχολογικές επιχειρήσεις (PSYOP) στο διαδίκτυο διακρίνονται σε κρατικούς (άμεσα ή δια αντιπροσώπων) και μη δρώντες (τρομοκρατικές οργανώσεις, πολιτικούς φορείς, ακτιβιστικές ομάδες, βιομηχανικούς δρώντες). Ως ψυχολογική επιχείρηση ορίζεται η μετάδοση μηνυμάτων σε στοχευμένο κοινό με σκοπό τον επηρεασμό της συμπεριφοράς ομάδων και ατόμων. Διακρίνονται σε τακτικές, στρατηγικές, και σταθεροποιητικές. Οι σχετιζόμενες με την δημόσια υγεία είναι εν γένει στρατηγικής φύσης, καθώς συνήθως επιδιώκουν μακροπρόθεσμη βλάβη του συστήματος και υπονόμευση της εμπιστοσύνης του πληθυσμού προς αυτό και όχι τη πρόκληση κρίσης. Κύριο συστατικό κάθε ψυχολογικής επιχείρησης αποτελεί η προπαγάνδα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κοινωνικά δίκτυα (facebook, twitter κ.α.) ως εργαλεία προπαγάνδας λόγω της δημοφιλίας τους αλλά και ορισμένων τεχνικών χαρακτηριστικών τους, με κυριότερο, τον σχεδιασμό των αλγορίθμων τους, οι οποίοι ομαδοποιούν τους χρήστες ανάλογα με το προφίλ τους παρέχοντας σε αυτούς «αρεστό» περιεχόμενο, με αποτέλεσμα την δημιουργία απομονωμένων-κλειστών κοινοτήτων. Η χρήση προηγμένων τεχνικών κοινωνικής μηχανικής (social engineering), βασισμένων σε αλγορίθμους οι οποίοι ανιχνεύουν και αναλύουν την συμπεριφορά τον χρηστών, επιδεινώνει το πρόβλημα.