Μαθήματα από το Βιετνάμ για την έξοδο από το Αφγανιστάν

Περιέργως, η μεγάλη ώθηση για την απομάκρυνση από το Αφγανιστάν δεν προέρχεται από στρατηγικούς στοχαστές ή αντιπολεμικούς διαδηλωτές, αλλά από έναν ανώτατο αρχηγό που είναι νεοφώτιστος στην εξωτερική πολιτική και ο οποίος συχνά συμπεριφέρεται αρκετά εκκεντρικά. Ως υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ, ο Donald Trump εξέφρασε την ανησυχία του για τους δαπανηρούς, ατελείωτους πολέμους, όπως αυτός στο Αφγανιστάν, και δεσμεύθηκε να τους τερματίσει. Όταν ανέλαβε καθήκοντα, οι σύμβουλοί του, αντί γι’ αυτό, τον έπεισαν να επιτρέψει μια μικρή αύξηση στα στρατεύματα των ΗΠΑ. Τώρα, με την αποχώρηση των μελών του κατεστημένου, όπως ο πρώην σύμβουλος της Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Εθνών, H.R. McMaster, και ο πρώην υπουργός Άμυνας, James Mattis, ο Trump ξεκίνησε, σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια, να αποσύρει το έθνος από αυτούς τους «ατελείωτους πολέμους» και να φέρει «τους ανθρώπους μας στην πατρίδα». Το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής και κάποιοι πιο πολεμοχαρείς γερουσιαστές, όπως ο Lindsey Graham, ο Ρεπουμπλικανός από τη Νότια Καρολίνα, προσπάθησαν να εμποδίσουν ή τουλάχιστον να καθυστερήσουν τα σχέδια του προέδρου και να διατηρήσουν την δέσμευση στο Αφγανιστάν.

Το ατιμωτικό τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ στοιχειώνει αυτή την συζήτηση. Πολλοί Αμερικανοί διατηρούν ανεξίτηλες εικόνες της καταστροφικής τελικής επίθεσης του Βόρειου Βιετνάμ κατά του Νότιου, την πλήρη κατάρρευση της κυβέρνησης και του στρατού της Σαϊγκόν, και τις απεγνωσμένες, καθυστερημένες προσπάθειες των Αμερικανών και των Νοτιοβιετναμέζων για να ξεφύγουν από την σφοδρή επίθεση. Για ένα έθνος συνηθισμένο στις νίκες στον πόλεμο, τέτοιες αναμνήσεις καίνε. Μήπως μια απόσυρση από το Αφγανιστάν μοιάζει με του Βιετνάμ και θα έχει παρόμοιες συνέπειες για τους Αφγανούς -και τους Αμερικανούς;

Μέχρι τώρα, οι λεπτομέρειες της υπό διαπραγμάτευση συμφωνίας δεν έχουν διευθετηθεί. Οι Ταλιμπάν επιδιώκουν την πρόωρη αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες προτιμούν μια διαδικασία η οποία θα μπορούσε να διαρκέσει μέχρι τρία χρόνια. Οι Αμερικανοί διαπραγματευτές ζητούν εγγυήσεις από τους Ταλιμπάν ότι οι τρομοκράτες δεν θα χρησιμοποιήσουν πάλι το αφγανικό έδαφος ως βάση από την οποία θα χτυπήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλιστεί ότι οι Ταλιμπάν θα τηρήσουν μια τέτοια δέσμευση, αλλά η ομάδα έχει προφανώς τις δικές της ανησυχίες για την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS), αμφότεροι οι οποίοι έχουν «φωλιές» διασκορπισμένες στο Αφγανιστάν, και ίσως να επιδιώκουν να περιορίζουν τις δραστηριότητές τους για δικούς τους λόγους. Η συμφωνία περιλαμβάνει μια πρόβλεψη για κατάπαυση του πυρός, η οποία πιθανόν να ισχύει μόνο εφόσον τα διάφορα μέρη στο Αφγανιστάν την επιθυμούν -ίσως όχι για πολύ καιρό. Στο Βιετνάμ, η κυβέρνηση της Σαϊγκόν έσπασε την κατάπαυση του πυρός πριν στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας του 1973˙ το Βόρειο Βιετνάμ δεν έμεινε πολύ πίσω.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα συμβεί στο Αφγανιστάν όταν αποσυρθούν οι ΗΠΑ. Μια πιθανότητα είναι ότι η χώρα θα επανέλθει σε ένα κυριαρχούμενο από τους Ταλιμπάν κράτος και ένα συνονθύλευμα εθνικών ομάδων και πολέμαρχων, όπως και πριν από το 2001. Όπως έκανε το Βόρειο Βιετνάμ στον νότο μετά το 1975, μια κυβέρνηση των Ταλιμπάν θα μπορούσε να προσπαθήσει να επιβάλει την ιδεολογία της το τμήμα του Αφγανιστάν που ελέγχει, σε αυτήν την περίπτωση επαναδημιουργώντας ένα ισλαμικό κράτος παρόμοιο με εκείνο που διοικούσε πριν ανατραπεί, με όλες τις προφανείς συνέπειες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη μεταχείριση των γυναικών.

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η χρήση της ιστορικής αναλογίας για την ενημέρωση των αποφάσεων πολιτικής είναι στην καλύτερη περίπτωση πονηρή και στην χειρότερη επικίνδυνη. Παρ’ όλα αυτά, το Βιετνάμ μπορεί να προσφέρει κάποια χρήσιμα μαθήματα για το μεταπολεμικό Αφγανιστάν. Για παράδειγμα, ο Νίξον παραπλάνησε τον εαυτό του ότι η υπόσχεση για οικονομική βοήθεια και η απειλή νέων βομβαρδισμών θα του έδινε μόχλευση στο Βόρειο Βιετνάμ μετά την αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, το σκάνδαλο Watergate και η άγρια αντιπολίτευση στο Κογκρέσο και στην χώρα για οποιαδήποτε μορφή επανεμπλοκής, έδεσε τα χέρια του. Ακόμα και χωρίς το Watergate, ο Nixon δεν θα ήταν πιθανόν να εμποδίσει τη νίκη του Βόρειου Βιετνάμ. Στο Αφγανιστάν, ομοίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν μικρή επιρροή στα γεγονότα επί του πεδίου μετά την αποχώρησή τους. Η επανεισαγωγή στρατευμάτων φαίνεται εξαιρετικά απίθανη˙ το περισσότερο που ίσως θα κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι να επιτεθούν σε τρομοκρατικές βάσεις με βόμβες και πυραύλους, όπως συνέβη στην Συρία και αλλού.

Το Βιετνάμ πρέπει επίσης να μας υπενθυμίζει το κόστος που έχουν οι ευσεβείς πόθοι (wishful thinking) στα τελικά στάδια του πολέμου. Την άνοιξη του 1975, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Νότιο Βιετνάμ, Graham Martin, αρνήθηκε πεισματικά ακόμη και να προγραμματίσει την απόσυρση, φοβούμενος ότι θα ενθάρρυνε τον εχθρό και θα αποθάρρυνε το Νότιο Βιετνάμ -μια στάση που έκανε την αποχώρηση των ΗΠΑ πιο χαοτική από ό, τι θα μπορούσε να ήταν. Μια ήσυχη, καλά προγραμματισμένη και ομαλή απόσυρση από το Αφγανιστάν θα φαινόταν πολύ διαφορετική από μια έξοδο τύπου Βιετνάμ υπό εξαιρετική απειλή. Και θα ήταν αποφασιστικός παράγων κατά ενός «συνδρόμου του Αφγανιστάν» που πολλοί αναλυτές της εξωτερικής πολιτικής φοβούνται.