Το αέναο χάος της Λιβύης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το αέναο χάος της Λιβύης

Γιατί η επίθεση του Haftar στην Τρίπολη θα μπορούσε να σπάσει το αδιέξοδο της χώρας

20042019-2.jpg

Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, με τον Χαφτάρ και τον πρωθυπουργό της GNA, Fayez al-Sarraj, στο La Celle-Saint-Cloud, στην Γαλλία, τον Ιούλιο του 2017. PHILIPPE WOJAZER / REUTERS
-------------------------------------------------------------------

ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗ

Το καλοκαίρι του 2014, ο ΟΗΕ φιλοξένησε έναν διάλογο συμφιλίωσης στο Μαρόκο. Οι συνομιλίες κατέληξαν σε ένα έγγραφο με τίτλο «Πολιτική Συμφωνία της Λιβύης» (Libyan Political Agreement, LPA), το οποίο υπογράφηκε από τους αντιπροσώπους των κυβερνήσεων της Τρίπολης και του Tobruk τον Δεκέμβριο του 2015. Η LPA αποσκοπούσε στην γεφύρωση των διαφορών μεταξύ της Βουλής των Αντιπροσώπων και του μειοψηφικού GNC με το να δημιουργήσει ένα υβρίδιο και των δύο -την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord). Το αποτέλεσμα ήταν ένα απόλυτο χάος.

Τον Δεκέμβριο του 2015, η εκτελεστική εξουσία ανατέθηκε σε ένα Συμβούλιο Προεδρίας εννέα ατόμων, αποτελούμενο από έναν πρόεδρο, πέντε αντιπροέδρους και τρεις υπουργούς. Ένα συμβουλευτικό όργανο, το Κρατικό Συμβούλιο, άντλησε εκπροσώπους και των δύο κυβερνήσεων. Αλλά υπήρξε ένα νομικό ζήτημα: Σύμφωνα με τους όρους της LPA, η GNA έπρεπε να επικυρωθεί με ψήφο της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία θα εντασσόταν στην GNA ως το νομοθετικό σώμα της. Σημαντικό κώλυμα για την επικύρωση από την Βουλή των Αντιπροσώπων ήταν ένα άρθρο στην LPA που σχεδιάστηκε για να παραμερίσει τον Haftar, τον οποίο ο συνασπισμός Ισλαμιστών-Misratινών έβλεπε ως τη μεγαλύτερη απειλή.

Αρχικά, τόσο η Βουλή των Αντιπροσώπων όσο και η GNC αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην LPA. Η GNA συνήλθε στην Τυνησία για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2016 και στην συνέχεια μεταφέρθηκε σε έναν θύλακα στην Τρίπολη, ενώ η Βουλή των Αντιπροσώπων συνέχισε την αξίωσή της να κυβερνά την Λιβύη από τα ανατολικά. Και καθώς η GNA βρισκόταν σε αδιέξοδο και απομονωμένη στην Τρίπολη, ο Haftar πέτυχε νίκες στο πεδίο της μάχης. Μέχρι το 2017, είχε καταφέρει να εκτοπίσει την Αλ Κάιντα, το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και άλλους εξτρεμιστές από την Βεγγάζη, ενισχύοντας την δημοτικότητά του σε ολόκληρη την χώρα. Μια μελέτη του 2018 που δημοσίευσε το Ολλανδικό Ινστιτούτο Εξωτερικών Σχέσεων (Netherlands Institute of Foreign Relations), για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι το κοινό της Λιβύης είχε σημαντικά μεγαλύτερη εμπιστοσύνη [3] στην «προστατευτική ικανότητα» του LNA του Haftar απ’ όση στην GNA.

Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους βοήθησαν με ενθουσιασμό να ανατραπεί ο Καντάφι, μετά από την επίθεση στην Βεγγάζη το 2012, η Δύση έχασε και πάλι το ενδιαφέρον για την Λιβύη. Αυτό άρχισε να αλλάζει μόλις το 2016, όταν οι συνέπειες της πολιτικής δυσλειτουργίας της Λιβύης έφτασαν στις ευρωπαϊκές ακτές: Η αφρικανική μετανάστευση προς την Ευρώπη μέσω της Λιβύης αυξήθηκε, ακόμη και όταν το ISIS επεκτάθηκε ταχέως στην Λιβύη και την Βόρεια Αφρική. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες φοβήθηκαν ότι οι τρομοκράτες θα μπουν στις χώρες τους μεταμφιεσμένοι ως πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Πράγματι, οι ενδοχώρες της Τρίπολης έγιναν έδαφος εκπαίδευσης για βομβιστές αυτοκτονίας στην Ευρώπη και την Τυνησία -συμπεριλαμβανομένου και εκείνου που σκότωσε 22 άτομα σε συναυλία στο Μάντσεστερ, στην Αγγλία το 2017.

Αντιμέτωπη με αυτή την κρίση, η διεθνής κοινότητα επέλεξε την σκοπιμότητα έναντι της μακροπρόθεσμης σταθερότητας. Στις αρχές του 2016, η Δύση είχε ξαφνικά μετατοπίσει την αναγνώρισή της από την Βουλή των Αντιπροσώπων στην όχι ακόμη επικυρωθείσα GNA. Με την άδεια της GNA, οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να βομβαρδίζουν το ISIS στο κέντρο του στην Σύρτη, ενώ η Ιταλία έκανε συμφωνίες με τις πολιτοφυλακές της Τρίπολης για να κρατήσει τους Αφρικανούς αιτούντες άσυλο εγκλωβισμένους στην Λιβύη. Αυτό, όχι μόνο εξόργισε τους Λίβυους αλλά υπέβαλε τους επιθυμούντες να μεταναστεύσουν σε φρικαλεότητες [4] στα χέρια των διακινητών τους. Μέχρι το τέλος του 2016, όμως, ο Haftar είχε γίνει πολύ ισχυρός για να αγνοηθεί, και η απόσταση μεταξύ εκείνου και της GNA έγινε πιο δύσκολο να γεφυρωθεί. Βρίσκοντας μικρή δημόσια υποστήριξη στην Δύση, ο Χαφτάρ αντ’ αυτής φλέρταρε την Ρωσία, την Αίγυπτο και αρκετά κράτη του Κόλπου, ενώ υποστήριζε ότι αυτός και ο LNA λογοδοτούν στην Βουλή των Αντιπροσώπων και όχι στην GNA, η οποία σύμφωνα με την διαδικασία της LPA ακόμη δεν υπήρχε.

Με την LPA κολλημένη στον βάλτο για άλλη μια φορά, τον Ιούνιο του 2017, ο ΟΗΕ διόρισε τον τέταρτο απεσταλμένο του στην Λιβύη, τον Ghassan Salame, ο οποίος προσπάθησε να αναζωογονήσει την LPA με το να δεσμεύσει το Κρατικό Συμβούλιο και την Βουλή των Αντιπροσώπων να απλοποιήσουν [5] την δομή της ηγεσίας της GNA. Στριμωγμένος, ο Salame ανακοίνωσε τον περασμένο χειμώνα ότι θα προχωρήσει κατευθείαν σε μια συμπεριληπτική εθνική διάσκεψη [6] που θα κάλυπτε άμεσα όλα τα εκκρεμή ζητήματα. Η διάσκεψη, προγραμματισμένη για νωρίτερα αυτόν τον μήνα, τέθηκε σε αναμονή μετά την έναρξη της επίθεσης του Haftar.

20042019-3.jpg

Σε ένα φιλο-LNA συλλαλητήριο στην Βεγγάζη, τον Απρίλιο του 2019. ESAM AL-FETORI / REUTERS
---------------------------------------------------------

ΕΝΑ ΤΕΛΟΣ ΣΤΙΣ ΜΑΧΕΣ;

Οι περισσότεροι Λίβυοι σήμερα απλά θέλουν τάξη και ένα τέλος στις συγκρούσεις στην χώρα. Καθώς η διεθνής κοινότητα δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί τις ευθύνες και το κόστος της ίδιας της παρέμβασης, οι τρέχουσες κινήσεις του Haftar μπορεί να είναι η ευκαιρία να αλλάξει το status quo, ακριβώς όπως μια ξαφνική ώθηση των ανταρτών το 2011 έσπασε τον de facto κατακερματισμό της χώρας μεταξύ των ανταρτών και του καθεστώτος του Καντάφι.