Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι σε υποχώρηση

Καθώς η Ουάσιγκτον αποσύρεται από παγκόσμιες εμπορικές συμφωνίες [7], ο υπόλοιπος κόσμος προχωράει χωρίς αυτήν. Μετά την απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από την Trans-Pacific Partnership (ΤΡΡ), οι υπόλοιπες 11 χώρες διαπραγματεύθηκαν το δικό τους σύμφωνο, την Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership, η οποία υπεγράφη τον Μάρτιο. Αυτή η εκδοχή άφησε απ’ έξω 20 διατάξεις που ήταν σημαντικές για τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα, την πνευματική ιδιοκτησία και το περιβάλλον. Ξεχωριστά, αρκετές ασιατικές χώρες διαπραγματεύονται την Regional Comprehensive Economic Partnership, μια εμπορική συμφωνία που περιλαμβάνει όλα τα μέλη του Συνδέσμου των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) συν την Αυστραλία, την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότια Κορέα –αλλά όχι τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν επικυρωθεί, η συμφωνία αυτή θα καλύπτει περίπου το 40% του παγκόσμιου εμπορίου και σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού. Εν τω μεταξύ, η ΕΕ ενέκρινε νέες διμερείς εμπορικές συμφωνίες με χώρες όπως ο Καναδάς και η Ιαπωνία και διαπραγματεύεται με την Κίνα. Είναι όντως τόσο απασχολημένη η ΕΕ με το να κάνει τέτοιες συμφωνίες, που τα γεωργικά, περιβαλλοντικά και εργασιακά της πρότυπα μπορεί σύντομα να γίνουν τα νέα κριτήρια αναφοράς στο παγκόσμιο εμπόριο.

Μια αξιοσημείωτη πτυχή αυτής της ανακατάταξης είναι ότι η Κίνα έχει αποκτήσει μεγαλύτερη φωνή ως υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης. Για να προσφέρει αντίβαρο στους οικονομικούς θεσμούς της Ουάσινγκτον, το Πεκίνο ξεκίνησε πολλές δικές του πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ), η οποία έχει προσελκύσει 57 κράτη-μέλη, πολλά από αυτά συμμάχους των ΗΠΑ που εντάχθηκαν παρά τις αντιρρήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Μαζί με την Βραζιλία, την Ινδία και την Ρωσία, η Κίνα ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από την δημιουργία της Τράπεζας Νέας Ανάπτυξης (New Development Bank), μια εναλλακτική της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το Φόρουμ Επενδύσεων Κίνας-Αφρικής (China-Africa Investment Forum), μια ετήσια συνάντηση που ξεκίνησε το 2016, κερδίζει δυναμική ως πλατφόρμα για συμφωνίες στην Αφρική. Και μετά υπάρχει η Πρωτοβουλία Belt and Road [8], το κινεζικό σχέδιο ύψους ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων για την προσθήκη θαλάσσιων και χερσαίων συνδέσεων στην Ευρασία. Παρόλο που βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική αλλαγή στο υπόδειγμα των παγκόσμιων επενδύσεων, προωθώντας την ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη στην Ασία και συνδέοντας πολλές χώρες που άφησε πίσω η τελευταία εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Η ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Αν και θα οδηγήσει σε αμέτρητες νέες ευκαιρίες, η νέα εποχή της παγκοσμιοποίησης θα παρουσιάσει επίσης σημαντικές προκλήσεις για τους ανθρώπους, τις επιχειρήσεις και τις χώρες. Αφενός, επειδή η ανοικτότητα θα ανταμείβεται τόσο πολύ, οι αναπτυσσόμενες χώρες που βρίσκονται τώρα στην περιφέρεια των παγκόσμιων διασυνδέσεων κινδυνεύουν να μείνουν ακόμη πιο πίσω, ειδικά εάν δεν διαθέτουν την υποδομή και τις δεξιότητες για να επωφεληθούν από το ψηφιακό εμπόριο. Με την αύξηση των παγκόσμιων εμπορικών εντάσεων, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι χώρες θα αντλήσουν οικονομικά οφέλη όχι από τα πλεονάσματα των εξαγωγών αλλά από αμφότερες τις εισροές και τις εκροές. Στην πραγματικότητα, όπως και στο παρελθόν, είναι ακριβώς οι χώρες που ανοίγουν τον εαυτό τους στον εξωτερικό ανταγωνισμό, τις ξένες επενδύσεις και τα ξένα ταλέντα που θα επωφεληθούν περισσότερο στη νέα εποχή.

Μια συνέπεια του ανοίγματος ήταν η μετανάστευση [9]. Τα τελευταία 40 χρόνια, ο αριθμός των μεταναστών παγκοσμίως έχει τριπλασιαστεί. Σήμερα, σχεδόν 250 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν και εργάζονται έξω από την χώρα γέννησής τους, και το 90% από αυτούς το κάνουν ηθελημένα για να βελτιώσουν τις οικονομικές τους προοπτικές, ενώ το υπόλοιπο 10% είναι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Οι οικονομικοί μετανάστες έχουν γίνει μια σημαντική πηγή ανάπτυξης. Σύμφωνα με το McKinsey Global Institute, συνεισφέρουν περίπου 6,4 τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία κάθε χρόνο ή 9% του παγκόσμιου ΑΕΠ -περίπου 3 τρισεκατομμύρια δολάρια περισσότερο από ό, τι θα είχαν παραγάγει αν είχαν μείνει στην πατρίδα τους.

Αλλά για ορισμένους εργαζομένους, η ταχεία επέκταση του εμπορίου έχει οδηγήσει σε στάσιμους μισθούς ή σε χαμένες θέσεις εργασίας. Όπως διαπίστωσαν οι οικονομολόγοι David Autor, David Dorn και Gordon Hanson, από τις περίπου πέντε εκατομμύρια αμερικανικές θέσεις εργασίας που χάθηκαν μεταξύ 1990 και 2007, το 25% εξαφανίστηκε εξαιτίας του εμπορίου με την Κίνα. Όπως συμπέρανε ο οικονομολόγος Elhanan Helpman, αν και η παγκοσμιοποίηση εξηγεί μόνο ένα μικρό κομμάτι της αύξησης της ανισότητας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, συνέβαλε ακόμη περισσότερο σε αυτήν, καθιστώντας τις δεξιότητες των ειδικών και των επαγγελματιών πιο πολύτιμες, ενώ μείωσε τους μισθούς των εργαζομένων με λιγότερη εκπαίδευση και γενικότερες δεξιότητες. Η παγκοσμιοποίηση έχει τους νικητές και τους ηττημένους της [10] και, θεωρητικά, τα κέρδη πρέπει να είναι αρκετά μεγάλα για να αποζημιώσουν τους χαμένους. Στην πράξη, όμως, τα οφέλη σπανίως ανακατανέμονται και οι κοινότητες και οι εργαζόμενοι που πλήττονται από την παγκοσμιοποίηση έχουν στραφεί στον λαϊκισμό και τον προστατευτισμό.