Το τέλος της ισπανικής εξαίρεσης; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τέλος της ισπανικής εξαίρεσης;

Ο ακροδεξιός λαϊκισμός κατέκτησε τελικά την Ισπανία, αλλά η πραγματική αλλαγή βρίσκεται αλλού
Περίληψη: 

Η κατάρρευση του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) επέτρεψε στο ακροδεξιό Vox να εκμεταλλευτεί τα υπερσυντηρητικά θρησκευτικά και εθνικιστικά αισθήματα που υπήρχαν πάντα, αλλά προηγουμένως ενσωματώνονταν στο ΡΡ.

Ο SAM EDWARDS είναι δημοσιογράφος του Reuters στην Βαρκελώνη.

Την Τρίτη, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Pedro Sánchez, ανακοίνωσε ότι το κεντροαριστερό ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) θα προσπαθήσει να διαμορφώσει μια μειοψηφική κυβέρνηση σε συνεργασία με το ακρο-αριστερό κόμμα Unidas Podemos. Έξι εβδομάδες μετά τις εκλογές στα τέλη Απριλίου που δεν άφησαν κανένα κόμμα να έχει σαφή πλειοψηφία, η χώρα έρχεται πιο κοντά σε μια νέα αριστερή κυβέρνηση.

Στον διεθνή Τύπο, οι εθνικές εκλογές έγιναν πρωτοσέλιδα για δύο λόγους, καθένας από τους οποίους προσφέρει μια διαφορετική εικόνα της κατάστασης της ισπανικής -και κατ’ επέκταση της ευρωπαϊκής- πολιτικής. Η συγκλονιστική είσοδος στην Βουλή του ακροδεξιού εθνικιστικού κόμματος Vox φάνηκε να υποδηλώνει μια πιθανή νέα απειλή για την φιλελεύθερη δημοκρατία σε μια χώρα που για πολύ καιρό θεωρείται άτρωτη από τον δεξιό λαϊκισμό μετά από 40 χρόνια υπό την κυριαρχία του φασίστα δικτάτορα Francisco Franco. Αντίθετα, η νίκη του PSOE, το οποίο ήρθε πρώτο με περίπου το 29% των ψήφων, φάνηκε να αποτελεί ένδειξη της ανθεκτικότητας της δημοκρατίας (και μια σπάνια νίκη για τους πολιορκούμενους σοσιαλδημοκράτες της Ευρώπης).

13062019-1.jpg

Ο ηγέτης του PP, Pablo Casado, σε συνέντευξη Τύπου στη Μαδρίτη, τον Απρίλιο του 2019. SUSANA VERA / REUTERS
----------------------------------------------------------------------------------------

Και οι δύο αυτές εξελίξεις ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας πολύ πιο σημαντικής αλλαγής: Της εκπληκτικής κατάρρευσης του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος (PP), που ήταν ο οίκος της ισπανικής δεξιάς για τα τελευταία 30 χρόνια. Ιδρυθέν το 1989, το ΡΡ ένωσε τις παρατάξεις της δεξιάς που κυμαίνονταν από τους κεντρώους δημοσιονομικά συντηρητικούς μέχρι όλη την διαδρομή ως την ακρο-δεξιά μειοψηφία που νοσταλγεί την δικτατορία του Φράνκο. Το κόμμα δέχθηκε κάπως ένα χτύπημα το 2015, όταν καινοφανή αριστερά κόμματα όπως το Podemos άρχισαν να ξεφλουδίζουν το παραδοσιακό δικομματικό σύστημα της Ισπανίας. Ωστόσο, λίγοι ανέμεναν την σχεδόν ολοκληρωτική κατάρρευση του PP τον Απρίλιο. Το κόμμα κέρδισε μόνο το 17% των ψήφων, καταλαμβάνοντας μόλις 66 έδρες στο κοινοβούλιο των 350 εδρών -το χειρότερο αποτέλεσμά του και μια δραματική πτώση από τις 186 έδρες που κατείχε στην κορύφωσή του το 2011. Στις δημοτικές, περιφερειακές και ευρωπαϊκές εκλογές στις εκλογές τον Μάιο, η πτωτική τροχιά του ΡΡ συνεχίστηκε, με το κόμμα να αποφεύγει την πλήρη καταστροφή μόνο λόγω των πολύ θετικών αποτελεσμάτων του στη Μαδρίτη.

Πώς έπεσε αυτό το οχυρό της ισπανικής δεξιάς; Η αποτυχία του ΡΡ να αποκρούσει έναν νέο ακροδεξιό, αντι-μεταναστευτικό αντίπαλο, και η ευρύτερη κακουχία που έπληξε πολλά Δυτικά κατεστημένα κόμματα, έβλαψε σίγουρα τις τύχες του κόμματος. Αλλά τελικά, η κατάρρευση του PP είναι μια μοναδική ισπανική ιστορία –μια ιστορία που επικεντρώνεται γύρω από μια αποσχιστική κρίση και μια εξαπλωμένη υπόθεση διαφθοράς.

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΜΙΑΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Καθώς τα αποτελέσματα των εκλογών έβγαιναν το βράδυ της 28ης Απριλίου, δύο πολύ διαφορετικές σκηνές εκτυλίσσονταν σε μια πλούσια γωνιά της κεντρικής Μαδρίτης. Στα κεντρικά γραφεία του ΡΡ στην Calle de Génova, κάθε ανανέωση των ειδήσεων περιέγραφε ένα όλο και πιο ζοφερό αποτέλεσμα για το άλλοτε τρομερό κόμμα. Το PP κέρδισε 66 έδρες στο κοινοβούλιο των 350 εδρών, χάνοντας [1] περισσότερες από έξι εκατομμύρια ψήφους από το 2011. Ήταν, όπως έγραψε στο Twitter ένας δημοσιογράφος, σαν να παρακολουθεί την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Λίγα τετράγωνα μακριά, στο πολυτελές ξενοδοχείο Phoenix, ένα ριζοσπαστικό ακροδεξιό κίνημα, το οποίο ηγείτο σε μεγάλο βαθμό από πρώην μέλη του ΡΡ, ανέβαινε από τις στάχτες του προγόνου του. Δημιουργήθηκε το 2013 αλλά σε μεγάλο βαθμό αδιάφορο μέχρι την ξαφνική περιφερειακή επιτυχία στα τέλη του 2018, το Vox κατάφερε τώρα ένα αξιοπρεπές 10% της εθνικής ψήφου.

Η επιλογή του τόπου συνάντησης από το Vox ήταν εμποτισμένη με συμβολισμό. Λίγους μήνες νωρίτερα, η πλατεία έξω από το ξενοδοχείο Phoenix φιλοξένησε ένα τεράστιο συλλαλητήριο ενωτικών που διαμαρτύρονται για τον καταλανικό σεπαρατισμό -το καθοριστικό ζήτημα στην ισπανική πολιτική μετά από ένα αμφισβητούμενο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας πριν από δύο χρόνια, το οποίο κρίθηκε παράνομο από τα δικαστήρια της Μαδρίτης. Το δημοψήφισμα στα τέλη του 2017 προκάλεσε μια διαμάχη διάρκειας ενός μηνός μεταξύ της Μαδρίτης και της περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας, η οποία έληξε μόνο αφού η Μαδρίτη ανέλαβε τον άμεσο έλεγχο της επαρχίας και φυλάκισε αρκετούς Καταλανούς πρώην πολιτικούς. Η κρίση προκάλεσε έντονη αντίδραση σε άλλα μέρη της χώρας και ο ισπανικός εθνικισμός, από παλιά στιγματισμένος λόγω της σύνδεσής του με τον Φράνκο, επέστρεψε με πλήρη ισχύ. Οι σκληροπυρηνικοί ενωτικοί κατηγορούσαν τον πρώην ηγέτη του PP και τον πρωθυπουργό Mariano Rajoy για την κακή διαχείριση της αποσχιστικής κρίσης επειδή επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί το δημοψήφισμα. Το PP εργάστηκε απελπισμένα για να ενισχύσει τα ενωτικά διαπιστευτήριά του, μέχρι και μοιραζόμενο την σκηνή με το Vox στο συλλαλητήριο της Μαδρίτης. Αλλά στις τελευταίες εβδομάδες πριν από την ψηφοφορία, όπως έδειξαν οι δημοσκοπήσεις, το κόμμα έχασε σε υποστήριξη.

13062019-2.jpg

Διαδηλωτές υπέρ της ενότητας και αστυνομικοί στην Βαρκελώνη, τον Ιούλιο του 2017. ALBERT GEA / REUTERS
-----------------------------------------------