Το τέλος της ισπανικής εξαίρεσης; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τέλος της ισπανικής εξαίρεσης;

Ο ακροδεξιός λαϊκισμός κατέκτησε τελικά την Ισπανία, αλλά η πραγματική αλλαγή βρίσκεται αλλού

Το ξενοδοχείο Phoenix ήταν επίσης ο τόπος όπου, μια δεκαετία νωρίτερα, ένας πληροφοριοδότης είχε καταγράψει μυστικά έναν εξέχοντα επιχειρηματία που διατηρούσε στενούς δεσμούς με το κόμμα και ηγέτες του ΡΡ να παραδέχονται ένα τεράστιο σχήμα διαφθοράς που περιλαμβάνει υψηλόβαθμα μέλη του ΡΡ. Η ηχογράφηση, η οποία αποκαλύφθηκε το 2009 μετά από μια πρώτη σειρά συλλήψεων υψηλόβαθμων προσωπικοτήτων του PP, περιέγραφε ένα μυστικό μαύρο κομματικό ταμείο που συγκέντρωσε μεγάλες δωρεές από τις επιχειρήσεις και χρησιμοποίησε τα κεφάλαια για την χρηματοδότηση εκδηλώσεων [προεκλογικής] εκστρατείας. Η υπόθεση, γνωστή στην Ισπανία ως el caso Gürtel, ήταν η πιο εμφανής από μια σειρά σκάνδαλα δωροδοκιών που αποκάλυψαν συστηματική διαφθορά στο κόμμα. Έδειξε καθαρά την εικόνα ενός διεφθαρμένου, αλαζονικού και απαρχαιωμένου κύκλου καιροσκόπων, είτε στην εξουσία είτε δωροδοκώντας όσους ήταν. Η ικανοποίηση με το πολιτικό σύστημα, η οποία για πολλά χρόνια παρέμεινε υψηλή καθώς οι Ισπανοί χαίρονταν την σχετικά νεαρή δημοκρατία, έδωσε την θέση της στην δυσαρέσκεια μιας ελαττωματικής πολιτικής τάξης -ενός ιδιοτελούς συνόλου που ανήκε σε αυτό που το αριστερό λαϊκίστικο κόμμα Podemos χαρακτήριζε μνημειωδώς ως «η κάστα».

Για πολλά χρόνια, το PP φαινόταν να αντιμετωπίζει την θύελλα. Ο Μαριάνο Ραχόι, ο ηγέτης του PP, εξελέγη πρωθυπουργός μετά από μια σαρωτική νίκη το 2011, ονομάστηκε «Survivor» (επιζών) για την εκπληκτική του ικανότητα να ξεπερνά τα είδη των κρίσεων που ανέτρεπαν τους ομολόγους του σε άλλες χώρες. Αλλά το συνδυασμένο βάρος της υπόθεσης Gürtel και της κρίσης της απόσχισης της Καταλονίας αποδείχτηκε πάρα πολύ, ακόμη και για τον Rajoy. Τον Μάιο του 2018, μια από μακρού χρόνου αναμενόμενη απόφαση για την υπόθεση Gürtel ανακοινώθηκε, καταδικάζοντας μια πληθώρα πρώην μελών του κόμματος για διαφθορά και ονομάζοντας το ίδιο το ΡΡ ως άμεσο ωφελημένο ενός τεράστιου σχήματος δωροδοκιών αντί συμβολαίων που λειτουργούσε από την ίδρυση του κόμματος το 1989.

13062019-3.jpg

Ο Francisco Correa, ένα κεντρικό πρόσωπο στην υπόθεση διαφθοράς Gürtel, έξω από ένα δικαστήριο κοντά στη Μαδρίτη, τον Οκτώβριο του 2016. SUSANA VERA / REUTERS
-------------------------------------

Το PP είχε επιβιώσει παρόμοια σοκ και πριν, αλλά αυτή την φορά το κεντροαριστερό PSOE είδε την ευκαιρία του και συγκάλεσε μια ψηφοφορία μομφής εναντίον του Rajoy. Η κίνηση ήταν ένα παίγνιο: Το PSOE είχε μόνο 84 έδρες στο κοινοβούλιο των 350 εδρών, και καμία τέτοια κίνηση δεν πέτυχε ποτέ στο ισπανικό κοινοβούλιο. Αλλά οι Σοσιαλιστές κατάφεραν να μαζέψουν οριακά την στήριξη που χρειαζόταν -εν μέρει χάρη στις ψήφους των Καταλανών αυτονομιστών που σκόπευαν να ανατρέψουν τον πρωθυπουργό ο οποίος είχε εμποδίσει την προσπάθειά τους για ανεξαρτησία.

ΦΩΝΗ ΛΑΟΥ

Στον απόηχο της σοκαριστικής αποπομπής του Rajoy, το PP επέλεξε να μην αντιμετωπίσει άμεσα την συστηματική διαφθορά στις τάξεις του. Αξιωματούχοι αρνήθηκαν να ζητήσουν συγνώμη για το σκάνδαλο Gürtel, επιλέγοντας να κατηγορήσουν μόνο «λίγα ξεδιάντροπα άτομα που πρόδωσαν το κόμμα». Αντίθετα, το PP επιχείρησε να απαλλαγεί από την παλιά φρουρά, διορίζοντας ως ηγέτη του τον 37χρονο Pablo Casado. Αλλά το κόμμα, το οποίο σε όλη του την ιστορία προσήλκυε τους συντηρητικούς από ολόκληρο το φάσμα, βρήκε τον εαυτό του συμπιεσμένο και από τις δύο πλευρές. Στο ένα άκρο, το Vox έκανε έκκληση για έναν reconquista που θα σώσει τον υποτιθέμενο χριστιανικό χαρακτήρα της Ισπανίας από τους Μουσουλμάνους μετανάστες, τους αριστερούς, και τους Καταλανούς αυτονομιστές -και βρέθηκε να είναι ο καθοριστικός παράγων της εξουσίας στην επαρχία της Ανδαλουσίας μετά τις περιφερειακές εκλογές στα τέλη του 2018. Λίγο στα αριστερά του PP, το νέο κόμμα Ciudadanos -του οποίου ο ηγέτης, Albert Rivera, συγκρίθηκε με τον Emmanuel Macron της Γαλλίας- φλερτάριζε τους κεντρώους αλλά σταθερά ενωτικούς ψηφοφόρους.

Ο Casado προσπάθησε να ανυψώσει το προφίλ του με το να χρησιμοποιεί έναν πολεμικό τόνο. Χαρακτήρισε τον πρωθυπουργό Pedro Sánchez ως «προδότη» και «κακούργο» επειδή στηρίχθηκε σε καταλανικά εθνικιστικά κόμματα για να εκδιώξει τον Rajoy. Αλλά η στρατηγική της σύγκρουσης και της πόλωσης του Casado γύρισε σαν μπούμερανγκ. Ενώ το Ciudadanos διέσπασε την κεντροδεξιά, το PSOE παρουσιάστηκε ως το μόνο αξιόπιστο προπύργιο εναντίον ενός συνασπισμού που ήταν υποχρεωμένο στο πιο αντιδραστικό του στοιχείο, το αντι-μεταναστευτικό, αντι-φεμινιστικό Vox.

13062019-4.jpg

Ο ηγέτης του VOX, Santiago Abascal, σε μια συγκέντρωση στη Μαδρίτη, τον Απρίλιο του 2019. JUAN MEDINA / REUTERS
----------------------------------------------

Το Vox κυριάρχησε εξ ολοκλήρου στην προεκλογική εκστρατεία, αντλώντας δυσανάλογη κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ωθώντας τον πολιτικό διάλογο σε πολωτικά ζητήματα όπως η βία με βάση το φύλο, οι αμβλώσεις, και η ιδιοκτησία όπλων. Αλλά η κατάρρευση του ΡΡ ρίχνει νέο φως στην άνοδο του Vox. Η είσοδος του δεξιού κόμματος στην Βουλή προκαλεί συγκρίσεις με την λαϊκιστική ορμή που σαρώνει μεγάλο μέρος της δυτικής Ευρώπης, αλλά το εάν η Ισπανία ταιριάζει όντως στην τάση αυτή είναι αμφισβητήσιμο. Το Vox προσπάθησε να ερεθίσει το αντι-μουσουλμανικό και αντι-μεταναστευτικό αίσθημα, αλλά η μετανάστευση εξακολουθεί να είναι ένα αρκετά οριακό [2] ζήτημα στην ισπανική κοινή γνώμη, όπως είναι η αντίθεση στην παγκοσμιοποίηση και ο σκεπτικισμός ως προς την ΕΕ.