Μπορεί η ΕΕ να υπερασπιστεί την Κύπρο; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μπορεί η ΕΕ να υπερασπιστεί την Κύπρο;

Οι δυνατότητες της Ευρώπης για κυρώσεις κατά της Τουρκίας
Περίληψη: 

Στην περίπτωση των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, το θέμα περιπλέκεται καθώς η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ εκτός της ΕΕ, και η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ εκτός του NATO, λόγω βέτο της Τουρκίας.

Η Δρ. ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΠΙΣΤΙΚΟΥ είναι επισκέπτρια λέκτορας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Στις 16 Ιουνίου 2019, η Τουρκία προειδοποίησε την ΕΕ να μην επέμβει στο θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου, διότι αυτό θα επηρέαζε αρνητικά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, μέσω ενός non paper (Φιλελεύθερος, 2019). Η αντίδραση της κυπριακής κυβέρνησης σε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση ήταν άμεση εντός του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ. Οι αποφάσεις που έλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 20 Ιουνίου ικανοποίησαν την ελληνοκυπριακή πλευρά, αφού η ΕΕ δήλωσε ότι θα επιβάλει κυρώσεις εάν η Τουρκία συνεχίσει τις παράνομες δραστηριότητες στην ΑΟΖ της Κύπρου.

16072019-1.jpg

Οι σημαίες της Ελλάδας, της Κύπρου και της ΕΕ κυματίζουν μπροστά από το κοινοβούλιο στην Αθήνα, τον Ιούνιο του 2015. REUTERS / Γιάννης Μπεχράκης
--------------------------------------------------------------------------

Το ερώτημα είναι πόσο θα πρέπει η ελληνοκυπριακή πλευρά να στηρίζεται στις κυρώσεις της ΕΕ; Για να απαντήσει κανείς σε αυτή την ερώτηση, πρέπει να εστιάσει σε τρία βασικά σημεία του non paper που αποκαλύπτουν τις αδυναμίες της ΕΕ.

- «Είμαστε της άποψης ότι θα ήταν συνετό εάν η ΕΕ δεν λάβει υπόψη τις αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις σχετικά με την περιοχή της θαλάσσιας δικαιοδοσίας και δεν ενεργήσει ως δικαστήριο κατά την λήψη αποφάσεων σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα». [“We are of the opinion that it would be wise if the EU refrains from taking sides in overlapping maritime jurisdiction area claims and acting as a court in deciding on maritime boundaries”].

Σε διπλωματικό επίπεδο, η ΕΕ υποστηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία δηλώνοντας ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση (Euronews, 2019). Εντούτοις, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η εσωτερική δομή ισορροπίας ισχύος, η οποία συνδέεται με την κύρια αδυναμία της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, η οποία είναι η εναρμόνιση 28 διαφορετικών εθνικών συμφερόντων. Πιο συγκεκριμένα, μολονότι η Γερμανία συμμερίζεται την άποψη της ΕΕ, ταυτόχρονα, σε διμερές επίπεδο δηλώνει ότι δεν παρεμβαίνει σε διμερείς διαμάχες σχετικά με το δίκαιο της θάλασσας (ΑΠΕ-ΜΠΕ, 2019). Επιπλέον, το Ηνωμένο Βασίλειο, που εξακολουθεί να είναι μέλος της ΕΕ, ανέφερε ότι το σημείο στο οποίο επιχειρεί η Άγκυρα, δεν έχει οριοθετηθεί με διεθνή συμφωνία, άρα αφορά στην Ανατολική Μεσόγειο και όχι στην Κυπριακή ΑΟΖ (Φιλελεύθερος, 2019). Άρα ενώ σε επίπεδο Ε.Ε. καταδικάζονται οι τουρκικές προκλήσεις, σε διμερές επίπεδο υπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις.

- «[...] είμαστε επίσης αποφασισμένοι να προστατεύσουμε τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων υπεράκτιων πόρων στην περιοχή». [“[…] we are also determined to protect Turkish Cypriots’ rights on the offshore resources in the region”].

Η ΕΕ, εκτός από τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΕΠΑΑ), έχει αδύναμη επιχειρησιακή ικανότητα στην άμυνα και ασφάλεια, δεδομένου ότι καθορίζεται τόσο από τις σχέσεις ισχύος εντός της ΕΕ όσο και από το ίδιο το διεθνές σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, τα περισσότερα από τα κράτη-μέλη της ΕΕ ανήκουν στο ΝΑΤΟ, το οποίο διαμόρφωσε την έννοια και τα χαρακτηριστικά της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας. Όμως, η ΕΠΑΑ έχει δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με το ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, η αδυναμία της ΕΕ στην διατήρηση της ειρήνης στα Βαλκάνια οδήγησε στο βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας από το ΝΑΤΟ το 1999, η Στρατιωτική Επιτροπή της ΕΕ έχει κυρίως γνωμοδοτικό χαρακτήρα ενώ η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Άμυνας περιορίζεται στον στρατηγικό σχεδιασμό των προτεραιοτήτων της ΕΕ. Ωστόσο, στην περίπτωση των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, το θέμα περιπλέκεται περισσότερο, καθώς η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ εκτός της ΕΕ και η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ εκτός του NATO, λόγω βέτο της Τουρκίας. Σε περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης στην περιοχή, η ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίσει το δίλημμα της υποστήριξης του κράτους-μέλους της στην ΕΕ, δηλαδή της Κύπρου ή ενός συμμάχου στο ΝΑΤΟ, δηλαδή της Τουρκίας. Ως εκ τούτου, σε στρατιωτικό επίπεδο, η ΕΕ πιθανότατα θα παραμείνει ουδέτερη, ωστόσο, τα κράτη-μέλη ενδεχομένως να ενεργήσουν μεμονωμένα, ανάλογα με τα συμφέροντά τους.

-«[…] οι θέσεις της ΕΕ αντικατοπτρίζουν αποκλειστικά την θέση των Ελληνοκυπρίων» [“the EU’s positions exclusively reflect the position of the Greek Cypriots”].

Η ΕΕ, ως ενιαία οντότητα, εξετάζει την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία σε ένδειξη διαμαρτυρίας στις τουρκικές παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Τέτοια μέτρα περιλαμβάνουν τη μείωση της ροής κεφαλαίων και ενισχύσεων, περιορισμό του δανεισμού της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στην Τουρκία, δηλαδή περικοπή κατά 146 εκατομμύρια ευρώ για την επόμενη χρονιά, αναστολή των υπουργικών και ηγετικών συναντήσεων σχετικά με την συμφωνία αεροπορικών μεταφορών καθώς και «πάγωμα» των διαπραγματεύσεων σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.