Δίνοντας ζωή στην ανατολική Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Δίνοντας ζωή στην ανατολική Ουκρανία

Πώς να αναβιώσει και να επανενταχθεί η περιοχή μετά την ρωσική εισβολή

Οι Ρώσοι κατέλαβαν και έκαναν κατοχή στην Κραματόρσκ, μια μικρή πόλη στην ανατολική Ουκρανία, για περίπου τρεις μήνες το 2014. Έκτοτε, οι μοναδικές μάχες που είδε αυτή η πόλη συνέβησαν σε κουζίνα. Ή σε αρκετές κουζίνες, για να είμαι ακριβής. Πέρυσι, στην επέτειο της Ημέρας της Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, κυβερνητικοί αξιωματούχοι λογόφεραν για τους τίτλους «Καλύτερο Plov», «Καλύτερο Borscht» και «Καλύτερο Goulash». Φέτος δεν θα διεξαχθεί διαγωνισμός την Ημέρα της Ανεξαρτησίας, δεδομένου ότι ο διοργανωτής της μάχης του μπορστ πρόσφατα απολύθηκε.

Ο Yevgen Vilinsky ήταν ο πρώτος αναπληρωτής κυβερνήτης της Περιφερειακής Κρατικής Διοίκησης της Ντόνετσκ. Η ουκρανική επαρχία, ή περιφέρεια (oblast), της οποίας [ο Vilinsky] βοηθά στην διακυβέρνηση, μοιράζεται απευθείας σύνορα με την αποσχισθείσα περιοχή που επί του παρόντος βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Η περιοχή Ντόνετσκ έχει πληγεί σκληρά από τον πόλεμο και την διαίρεση, και οι πολίτες της δεν έχουν μια ενιαία άποψη για το μέλλον τους. Ο Vilinsky και η ομάδα του είχαν σημειώσει σημαντική πρόοδο βοηθώντας την ανάκαμψη της περιοχής από τον πόλεμο. Αλλά όταν ο νέος πρόεδρος της Ουκρανίας, Volodymyr Zelensky [1], ανέλαβε καθήκοντα, άρχισε αμέσως να αντικαθιστά όλους όσους συνδέονταν με την προηγούμενη διοίκηση -συμπεριλαμβανομένου του Vilinsky, ο οποίος απολύθηκε στις 4 Ιουλίου.

13082019-1.jpg

Ένα νέο σιντριβάνι στο Kramatorsk της Ουκρανίας λειτουργεί ως τόπος όπου οι κάτοικοι μπορούν να συναντηθούν και να συνομιλήσουν. Yevhen Hlibovytsky
--------------------------------------------------------------------------

Η Ρωσία κατέχει το 7% [2] της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας και ενός κομματιού της περιοχής που είναι γνωστή ως Donbas στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας. Ακόμη και εντός αυτής της συνοριακής ζώνης, τα ενεργούμενα που υποστηρίζονται από τη Μόσχα κατέχουν μόνο ένα τμήμα των επαρχιών του Donetsk και του Luhansk –μεγάλες ζώνες της Donbas παραμένουν υπό ουκρανικό έλεγχο. Οι μάχες συνεχίζονται σποραδικά και οι συμφωνίες του Μινσκ που υποτίθεται ότι έφεραν ειρήνη απέτυχαν [3]. Πολλοί στην Ουάσινγκτον και στις Βρυξέλλες εξακολουθούν να διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τον όρο, αλλά το κατεχόμενο μέρος της Ουκρανίας έχει γίνει ένα ανεξέλεγκτο σημείο πίεσης που κανείς δεν ξέρει πώς να επιλύσει.

Από τις δύο επαρχίες που απαρτίζουν την Ντόνμπας στην ουκρανική πλευρά της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, η περιοχή Ντονέτσκ ξεπερνά την περιοχή Luhansk σε σχεδόν οποιονδήποτε δείκτη, συμπεριλαμβανομένης της υγείας, της εκπαίδευσης, των συντάξεων, των δρόμων, της διαφάνειας της διακυβέρνησης, και του εισοδήματος. Αυτές οι διαφορές οφείλουν κάτι στην οικονομία και την γεωγραφία: Η περιοχή Luhansk βασίζεται κυρίως στην γεωργία, ενώ η βαριά βιομηχανία ήταν πάντα επικεντρωμένη στην περιοχή Ντόνετσκ. Αλλά η ηγεσία έχει επίσης σημασία.

Ο Vilinsky θα μπορούσε να αποτελεί κάτι σπάνιο σε οποιαδήποτε χώρα -είναι πολιτικός μηχανικός, δικηγόρος και σύμβουλος που σκέφτεται το πώς ταιριάζουν τα κομμάτια όλα μαζί- και δεν υπάρχει κανένας άλλος σαν αυτόν στην Donbas. Παρόλο που δεν είναι πλέον υπεύθυνοι, ο Vilinsky και η ομάδα του σκέφτηκαν πολύ και σκληρά για το πώς θα φέρουν τους ανθρώπους πίσω στην περιοχή της Ντόνετσκ και ξόδεψαν χρόνο και ενέργεια αναζητώντας νέες ιδέες από την υπόλοιπη Ουκρανία [4] ώστε να τις εισάγουν στην περιοχή. Η συνοχή της Ουκρανίας ως χώρας και η ικανότητά της να επανεντάξει κάποια ημέρα τις κατεχόμενες περιοχές [που βρίσκονται σήμερα] υπό τον έλεγχο της Ρωσίας, εξαρτάται από την ικανότητα των ανατολικών περιοχών της να ανακάμψουν από την οικονομική και πολιτική παρακμή τους.

ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΕΡΗΜΩΣΗ ΣΤΗΝ ΝΤΟΝΜΠΑΣ

Οι περιφέρειες δεν ανακάμπτουν απλά: Ενεργητικοί, επιχειρηματικοί άνθρωποι τις φέρνουν πίσω στη ζωή. Δυστυχώς, αυτοί οι άνθρωποι ήταν οι πρώτοι που έφυγαν όταν οι ρωσικές δυνάμεις μπήκαν στην ανατολική Ουκρανία τον Μάρτιο του 2014. Στις 7 Ιουλίου 2014, ένοπλοι κακοποιοί [5] εμφανίστηκαν στη μέση της νύχτας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ντόνετσκ και άρχισαν να καταλαμβάνουν κοιτώνες. Πολλοί καθηγητές και φοιτητές μετεγκαταστάθηκαν στην κεντρική Ουκρανία, αφήνοντας την Ντόνμπας χωρίς πνευματικό έρμα. Η ανάκαμψη της περιοχής εξαρτάται από την επιστροφή τους.

«Η εκπαίδευση είναι το νούμερο ένα πρόβλημα μας», μου είπε ο Vilinsky τον Ιούνιο.

Όπως ο Vilinsky και το κόμμα του γνωρίζουν καλά, το να ξεκινήσουν ένα διάσημο πανεπιστήμιο Δυτικού τύπου θα φέρει χιλιάδες ανθρώπους -συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών, καθηγητών και διοικητικών- στην Donbas. Και η ίδρυση ενός νέου πανεπιστημίου δεν θα είναι τόσο δύσκολη όσο ακούγεται. Η αμερικανική κυβέρνηση συνήθιζε να κάνει αυτή την δουλειά [6] και την έκανε καλά: Οι αμερικανικές επιχορηγήσεις βοήθησαν στην εκκίνηση της Σχολής Οικονομικών στο Κίεβο και του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Επιστημών. Το μοντέλο θα μπορούσε εύκολα να εφαρμοστεί στην Donbas.

Ενώ ένα πανεπιστήμιο θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόσδεση των επαγγελματικών και πνευματικών τάξεων με την Ντόνμπας, μια μόνιμη στρατιωτική βάση θα τραβούσε χιλιάδες περισσότερους κατοίκους στην περιοχή, και ταυτόχρονα θα ενίσχυε τον έλεγχο του Κιέβου επί της ανατολικής πλευράς του. Για να απορροφήσει αυτούς τους νέους κατοίκους, η περιοχή θα απαιτούσε πρόσθετη στέγαση -κάτι που ήδη χρειάζεται η Ντόνμπας. Περισσότερα από 480.000 εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα ζουν στην περιοχή της Ντόνετσκ. Οι περισσότεροι εξακολουθούν να κατοικούν σε προσωρινή στέγαση και πολλοί ζουν στην πλευρά που ελέγχει η Ρωσία. Μια μεγάλη κατασκευαστική κίνηση θα ωφελούσε οικονομικά την περιοχή καθώς θα αντιμετώπιζε και τη μακροχρόνια έλλειψη στέγης.

ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΝΕΥΜΑ

Η σύγκρουση με την Ρωσία έχει σφυρηλατήσει μια νέα αίσθηση περί την ουκρανική ταυτότητα, προς μεγάλη αγανάκτηση του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Αλλά μέσα στην Ουκρανία, οι περιφερειακές διαφορές εξακολουθούν να είναι βαθιές. Η ζωή στην Donbas διαφέρει ριζικά και επί πολύ καιρό από την ζωή στην υπόλοιπη Ουκρανία. Στην βιομηχανική ανατολή, οι πόλεις ιστορικά συγκεντρώθηκαν γύρω από τα εργοστάσια, στα οποία σχεδόν όλοι εργάστηκαν και κοινωνικοποιήθηκαν. Ο επικεφαλής του εργοστασίου διαδραμάτιζε μεγάλο ρόλο στις κοινοτικές υποθέσεις και όλοι περίμεναν ότι θα φροντίζει τις ανάγκες των ανθρώπων. Ένας τέτοιος τρόπος ζωής ενίσχυε τον απομονωτισμό και αποθάρρυνε την ανάληψη ρίσκου: Γενικά, οι άνθρωποι δεν μιλούσαν με ξένους.

Τώρα η κουλτούρα της περιοχής γίνεται πιο ανοικτή. Στην Kostiantynivka, μια πόλη 75.000 κατοίκων στην περιοχή της Ντόνετσκ, οι νέοι διοργανώνουν καλοκαιρινές συναυλίες μουσικής σε ένα εργοστάσιο παραγωγής γυαλιού που δεν λειτουργεί πια. Οι συναυλίες μπορούν να προσελκύσουν μέχρι και 2.000 άτομα. Ένας από τους διοργανωτές, η Sofia Pilipenko, μόλις απέκτησε θέση σε ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια στο Κίεβο, αλλά θέλει να επιστρέψει στην ανατολική Ουκρανία μετά την αποφοίτησή της.

«Η περιοχή μας έχει πολλές δυνατότητες», μου είπε. «Το κύριο πράγμα είναι να συγκεντρώσουμε ανθρώπους γύρω από κάτι σημαντικό και να αλλάξουμε την πόλη στην οποία ζούμε».

Στην κεντρική πλατεία της Kramatorsk, το δημοτικό συμβούλιο μόλις εγκατέστησε ένα σιντριβάνι που προσελκύει δεκάδες ανθρώπους να περάσουν την ώρα τους και να μιλήσουν. Τα αυτοκίνητα πλέον σταματούν πριν από τις διαβάσεις των πεζών· στεγνοκαθαριστήρια έχουν ξεπηδήσει σε αρκετές γειτονιές· καφετέριες χρωματίζουν τους μεγάλους δρόμους. Ακόμη και τα εστιατόρια -που κάποτε χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά για επιχειρηματικές διαπραγματεύσεις- έχουν επεκτείνει τα ωράριά τους για να φιλοξενήσουν οικογένειες. Η Ντόνμπας αλλάζει αργά μεν, αλλά αλλάζει.

Ωστόσο, η αίσθηση της διαφοράς μεταξύ ανατολής και δύσης διαποτίζει την Ουκρανία και στις δύο κατευθύνσεις. Για να επιτύχει η Ουκρανία ως ανεξάρτητη ευρωπαϊκή χώρα απαλλαγμένη από τις μηχανορραφίες της Μόσχας, πρέπει να ριζώσει μια ισχυρή αίσθηση πολιτικής ταυτότητας.

Ένας τρόπος για να γεφυρωθεί το χάσμα είναι να προσκληθούν νέοι άνθρωποι από την δυτική και κεντρική Ουκρανία για να ζήσουν στα ανατολικά για ένα χρόνο. Το 2014, το Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Lviv έκανε ένα λαμπρό αλλά πρόσκαιρο ξεκίνημα φέρνοντας μαθητές από το Ουκρανικό Καθολικό Πανεπιστήμιο για να ξανακτίσουν σπίτια και να κάνουν ανεπίσημες συζητήσεις με τους ντόπιους, συχνά πάνω από ανοιχτές φωτιές. Η Ουκρανική Ακαδημία Ηγεσίας (Ukrainian Leadership Academy, ULA) θα μπορούσε να συνεχίσει αυτή την δουλειά ανοίγοντας μια πανεπιστημιούπολη στην Kramatorsk ή στην Slovyansk. Η ULA είναι ένα ετήσιο οικιστικό πρόγραμμα που προετοιμάζει νέους ηλικίας 16 έως 18 ετών για μια ζωή στην υπηρεσία [του κράτους]. Με χρηματοδότηση από Δυτικούς δωρητές, η ULA θα μπορούσε να οικοδομήσει την ικανότητά της να ανοίξει ένα παράρτημα στην ανατολική Ουκρανία. Αυτού του είδους οι πρωτοβουλίες θα κατέρριπταν τα στερεότυπα και θα ενίσχυαν την αίσθηση της εθνικής ενότητας.

ΕΧΕΤΕ ΛΙΓΗ ΠΙΣΤΗ

Το μεγαλύτερο έργο στην Ουκρανία είναι να αυξηθούν τα επίπεδα εμπιστοσύνης σε μια κοινωνία όπου αυτό το πολύτιμο είδος είναι ελλιπές. Οι πολίτες της Ουκρανίας έχουν τα παγκοσμίως χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης [7] προς την κυβέρνησή τους, αλλά ο λαός έχει πίστη στους γείτονές του, στους εθελοντές, στην εκκλησία και στις ένοπλες δυνάμεις [8]. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ στην Donbas. Η παροχή ευκαιριών στους ανθρώπους της Ανατολικής Ουκρανίας ώστε να συνεργαστούν μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

Ένα κοινοτικό εστιατόριο στην Ivano-Frankivsk, μια πόλη 230.000 κατοίκων στην δυτική Ουκρανία, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως χρήσιμο μοντέλο για την Donbas. Εκατό άνθρωποι επένδυσαν από 1.000 δολάρια ο καθένας σε ένα όμορφα κατασκευασμένο με τούβλα εστιατόριο που ονομάζεται Urban Space 100 [9]. Το εστιατόριο φιλοξενεί κοινοτικές εκδηλώσεις στις οποίες οι ομιλητές ασχολούνται με τα πιο καυτά πολιτικά καθημερινά θέματα. Οι επενδυτές του είναι μέτοχοι που συνεδριάζουν τακτικά για να αποφασίζουν για τους ομιλητές και τα θέματα. Στην Ivano-Frankivsk, όπου κυριαρχεί στο τοπίο μόνο ένα τοπικό πολιτικό κόμμα, το Urban Space 100 φιλοξένησε εκατοντάδες συναντήσεις.

Για τους περισσότερους Δυτικούς Ευρωπαίους και τους Βορειοαμερικανούς, τα οφέλη του ουδέτερου δημόσιου χώρου είναι αυτονόητα. Υπάρχουν κοινοτικά κέντρα, εκκλησίες και σύλλογοι πολιτών· οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τους ξένους. Στην Ουκρανία, ένας κοινόχρηστος χώρος συγκέντρωσης όπου η φυσική ασφάλεια του ατόμου είναι εγγυημένη αποτελεί μια νέα αντίληψη. Η δημιουργία περισσότερων χώρων εκδηλώσεων σύμφωνα με το μοντέλο Ivano-Frankivsk θα επιτρέψει στους ξένους να δημιουργούν δεσμούς εμπιστοσύνης, με το να εργάζονται μαζί στον πολιτικό προγραμματισμό.

Είναι πολύ εύκολο να ζωγραφίσετε μια ζοφερή εικόνα της Donbas. Οι ηλικιωμένοι περιμένουν σε τεράστιες ουρές για πολύ μικρές συντάξεις, και οι εσωτερικά εκτοπισμένοι άνθρωποι είναι στοιβαγμένοι σε ανεπαρκή διαμερίσματα. Παρόλα αυτά, τα σημάδια της ζωής και της ζωντάνιας φαίνονται παντού εκτός από τα μικρότερα χωριά. Μικρές επιχειρήσεις αναδύονται στην ανατολική Ουκρανία, αλλά χρειάζονται πρόσβαση σε μεγαλύτερες αγορές, πράγμα που απαιτεί καλύτερες συγκοινωνιακές συνδέσεις με το Κίεβο.

Η επαναλειτουργία του αεροδρομίου Kramatorsk θα συνέδεε όχι μόνο αυτές τις επιχειρήσεις αλλά ολόκληρη την περιοχή με τον έξω κόσμο. Τέτοιες συνδέσεις θα μείωναν σε μεγάλο βαθμό την αίσθηση της απομόνωσης που τώρα πλήττει την ελεγχόμενη από την Ουκρανία Ντόνμπας. Το πλησιέστερο αεροδρόμιο, Χάρκοβο, απέχει 194 χιλιόμετρα, και το αεροδρόμιο της Μαριούπολης παραμένει κλειστό λόγω της εγγύτητάς του στην πρώτη γραμμή. Οι αεροπορικές συνδέσεις θα επέτρεπαν στους επιχειρηματίες να έρχονται και να πηγαίνουν πιο εύκολα. Πιο σημαντικό, ένας αερολιμένας θα επέτρεπε στους συνηθισμένους Ουκρανούς να ανακαλύψουν ότι τελικά η Donbas δεν είναι και τόσο διαφορετική.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2019-08-12/breathing-lif...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2019-04-02/will-comic-ac...
[2] http://www.unian.info/politics/10453923-poroshenko-at-unga-russia-occupi...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2019-02-07/putins-game-p...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2018-07-16/ukraines-prom...
[5] http://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/how-one-university-def...
[6] http://www.eurasia.org/NewAndUpdates/educational-jewel-eastern-europe
[7] http://news.gallup.com/poll/247976/world-low-ukrainians-confident-govern...
[8] http://www.kyivpost.com/ukraine-politics/ukrainians-most-of-all-trust-or...
[9] http://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/dispatch-from-the-road...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition