Η Κίνα θα συντρίψει τις διαμαρτυρίες στο Χονγκ Κονγκ;

Για πέντε μήνες, το Χονγκ Κονγκ έχει δει κύματα μαζικών διαμαρτυριών [1] και βίας στους δρόμους του. Και για πέντε μήνες, οι τοπικές Αρχές, με την στήριξη του Πεκίνου, ανταποκρίθηκαν με όλο και πιο δρακόντειους τρόπους -από την χρήση γκλομπ και την ρίψη θανάσιμων πυροβολισμών σε διαδηλωτές μέχρι την φυλάκισή τους με κατηγορίες [περί υποκίνησης] ταραχών- που κατάφεραν κυρίως να πυροδοτήσουν το δημόσιο αίσθημα. Η κατάσταση έχει μετατραπεί σε ένα αδιέξοδο, [ένα αδιέξοδο] που χαρακτηρίζει τις κλιμακούμενες διαμαρτυρίες και βίαιες συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών. Το ερώτημα στο μυαλό όλων είναι εάν και πότε η κινεζική κυβέρνηση θα καταφύγει σε πιο επιθετικά μέσα -συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του στρατού- για να σταματήσει η αναταραχή για τα καλά.

Οι διαμαρτυρίες άρχισαν τον Φεβρουάριο ως αντίδραση σε έναν προτεινόμενο νόμο που θα επέτρεπε στο Χονγκ Κονγκ να εκδώσει κατοίκους της επικράτειας στην κινεζική ενδοχώρα, ρίχνοντας το τελευταίο τείχος προστασίας που προστατεύει το Χονγκ Κονγκ από το Πεκίνο. Αν και η γενική κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ, Carrie Lam, συμφώνησε να «αναστείλει» το νομοσχέδιο περί της έκδοσης στις 15 Ιουνίου, οι κάτοικοι συνέχισαν να πιέζουν για τα αιτήματά τους, ζητώντας την επίσημη απόσυρση του νομοσχεδίου, μια ανεξάρτητη έρευνα για τις καταχρήσεις της αστυνομίας, την απόρριψη των κατηγοριών εναντίον των διαδηλωτών για εξέγερση, και την εισαγωγή δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων.

Διαδηλωτής ρίχνει μια πέτρα σε αστυνομικό τμήμα στο Χονγκ Κονγκ, τον Αύγουστο του 2019. Kim Kyung Hoon / Reuters
---------------------------------------------------------------

Στις 21 Ιουλίου, αφότου οι διαδηλωτές αποκόλλησαν το εθνικό έμβλημα από το «Γραφείο Διασύνδεσης με το Πεκίνο» στην Δυτική Περιφέρεια του Χονγκ Κονγκ, ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Κίνας κατηγόρησε τους διαδηλωτές ότι «αμφισβητούν την εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης» και ότι παραβιάζουν την αρχή «ένα κράτος, δύο συστήματα» -τον όρο που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το πρότυπο διακυβέρνησης του Πεκίνου επί του Χονγκ Κονγκ από τότε που ανέλαβε την κυριαρχία στην επικράτεια το 1997. Οι «ριζοσπαστικές» ενέργειες των διαδηλωτών, είπε, ήταν «απαράδεκτες». Τότε, στις 31 Ιουλίου, η κινεζική στρατιωτική φρουρά στο Χονγκ Κονγκ κυκλοφόρησε ένα βίντεο που έδειχνε κινεζικά στρατεύματα να κάνουν ασκήσεις κατά των ταραχών. Σε μια σκηνή, οι στρατιώτες φώναζαν: «Όλες οι συνέπειες είναι με δική σας ευθύνη!». Μαζί, αυτά τα μηνύματα θεωρήθηκαν ευρέως ως μια απειλή ανάπτυξης στρατευμάτων από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό της Κίνας (PLA). Ορισμένοι σχολιαστές στις Ηνωμένες Πολιτείες έθεσαν ακόμη και την προοπτική [2] μιας άλλης πλατείας Τιενανμέν.

Ωστόσο, μια στρατιωτική παρέμβαση είναι απίθανη. Το Πεκίνο έχει επωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό από την φαινομενική αυτονομία του Χονγκ Κονγκ, η οποία κατοχυρώνεται στην Κοινή Σινο-βρετανική Δήλωση του 1984 και στον Βασικό Νόμο του Χονγκ Κονγκ του 1990, ο οποίος καθιέρωσε την φόρμουλα του «λαού του Χονγκ Κονγκ που κυβερνά το Χονγκ Κονγκ». Αυτή η διευθέτηση επέτρεψε στην πόλη να γίνει το ηγετικό χρηματοοικονομικό κέντρο της Ασίας και ένας σημαντικός δεσμός μεταξύ της κινεζικής και της παγκόσμιας οικονομίας. Το Πεκίνο έχει ισχυρό κίνητρο να διατηρήσει την βιτρίνα της αυτονομίας στο Χονγκ Κονγκ.

Επιπλέον, διαθέτει ήδη μια εργαλειοθήκη [3], τελειοποιημένη κατά την διάρκεια των διαμαρτυριών του 2014, γνωστών ως το Κίνημα της Ομπρέλας, για να κρατήσει υπό έλεγχο το Χονγκ Κονγκ [4]. Αντί να καταστείλουν με τον στρατό τους, οι ηπειρωτικές Αρχές είναι πιθανό να εντείνουν άλλα κατασταλτικά μέτρα για να τερματίσουν τις διαμαρτυρίες και να αποκαταστήσουν τον ολοκληρωμένο έλεγχο χωρίς να υπονομεύσουν μια ρύθμιση που τις εξυπηρετεί καλά. Το Πεκίνο, με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται να στραφεί σε αυτό που οι σχολιαστές ονομάζουν «πυρηνική επιλογή»: Ελπίζει να επιτύχει αυτό που θέλει με χαμηλότερο κόστος, με εργαλεία που έχει χρησιμοποιήσει και παλαιότερα.

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑΞΗ

Όταν στις 29 Ιουλίου οι δημοσιογράφοι ρώτησαν τον Yang Guang, τον εκπρόσωπο του Πεκίνου για τις υποθέσεις του Χονγκ Κονγκ, σχετικά με την προοπτική της ανάπτυξης του PLA, απάντησε ότι «ο Bασικός Nόμος έχει σαφείς προβλέψεις σχετικά με αυτό το ζήτημα και δεν έχω τίποτα να προσθέσω».

Tο άρθρο 14 του Βασικού Νόμου του Χονγκ Κονγκ ορίζει ότι οι 6.000 στρατιώτες του PLA που σταθμεύουν στο Χονγκ Κονγκ (με χιλιάδες περισσότερους πίσω από τα σύνορα στην Σενζέν) είναι εκεί «για άμυνα» και «δεν πρέπει να παρεμβαίνουν στις τοπικές υποθέσεις της Περιφέρειας». Ο νόμος επιτρέπει στην κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ να «ζητήσει βοήθεια από την φρουρά για την διατήρηση της δημόσιας τάξης και την ανακούφιση από καταστροφές», αλλά δηλώνει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο PLA πρέπει να συμμορφωθεί με το νόμο του Χονγκ Κονγκ. Το άρθρο 18 διευκρινίζει περαιτέρω ότι οι κινεζικές νομοθεσίες δεν ισχύουν στο Χονγκ Κονγκ, με την περιορισμένη εξαίρεση εκείνων που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ του Βασικού Νόμου, οι οποίες σχετίζονται κυρίως με τα εθνικά σύμβολα, την εθνικότητα και την διπλωματία. (Αυτές οι εξαιρέσεις πρέπει να θεσπιστούν τοπικά πριν τεθούν σε ισχύ).

Το άρθρο 18 προβλέπει μια σημαντική εξαίρεση. Εάν η Μόνιμη Επιτροπή του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου «αποφασίσει να δηλώσει κατάσταση πολέμου ή, λόγω αναταραχής στην Ειδική Διοικητική Περιφέρεια του Χονγκ Κονγκ, η οποία θέτει σε κίνδυνο την εθνική ενότητα ή ασφάλεια και είναι πέρα από τον έλεγχο της Περιφέρειας, αποφασίσει ότι η Περιφέρεια βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, [τότε] η Κεντρική Λαϊκή Κυβέρνηση μπορεί να εκδώσει εντολή εφαρμογής των σχετικών εθνικών νόμων στην Περιφέρεια». Δηλαδή, εκτός και αν η κινεζική κυβέρνηση δηλώσει εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι στρατιώτες του PLA μπορούν να αναπτυχθούν στο Χονγκ Κονγκ μόνο κατόπιν αιτήματος της τοπικής κυβέρνησης. Ωστόσο, αυτό είναι πολύ μικρότερο εμπόδιο από όσο φαίνεται. Ο γενικός κυβερνήτης της τοπικής κυβέρνησης επιλέγεται από επιτροπή επιλογής 1.200 ατόμων που κυριαρχείται από το Πεκίνο και γενικά σέβεται τις επιθυμίες του Πεκίνου. Αν ήθελε, η ηπειρωτική κυβέρνηση θα μπορούσε εύκολα να κατευθύνει το Χονγκ Κονγκ στο να ζητήσει στρατιωτική βοήθεια.

Το Πεκίνο απέφυγε να αναπτύξει στρατιώτες του PLA όχι λόγω των συνταγματικών ελέγχων, αλλά επειδή έχει και άλλα μέσα καταστολής, ξεκινώντας από την αστυνομία. Στις 29 Ιουλίου, ένας εκπρόσωπος της ηπειρωτικής χώρας τόνισε ότι η αστυνομία του Χονγκ Κονγκ έχει την πλήρη υποστήριξη του Πεκίνου για την «τιμωρία βίαιων και παράνομων πράξεων» από «ριζοσπαστικούς» διαδηλωτές. Την ίδια ημέρα, η εφημερίδα Λαϊκή Καθημερινή, η επίσημη εφημερίδα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, έκανε έκκληση για «έντονη» αστυνομική δράση και προσπάθησε να διαλύσει τις ανησυχίες ότι η υπερβολική βία θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μπούμερανγκ.

Σύμφωνα με το νόμο του Χονγκ Κονγκ, οι διαδηλώσεις είναι «παράνομες» εάν η αστυνομία αρνείται να εκδώσει αναγγελία μη αντίρρησης -την τοπική εκδοχή της άδειας. Έχουν ήδη κάνει χρήση αυτής της τακτικής. Αρνούνταν την αναγγελία σε οποιαδήποτε μορφή διαμαρτυρίας στην Yuen Long στις 26 Ιουλίου και επέτρεψαν διαδηλώσεις αλλά αρνήθηκαν τις αναγγελίες για πορείες στο νησί του Χονγκ Κονγκ στις 27 Ιουλίου και στις 4 Αυγούστου, καθιστώντας παράνομες τις διαρροές στους [παρακείμενους] δρόμους. Μόνο στις 27 Ιουλίου, συνέλαβαν 49 διαδηλωτές και στην συνέχεια κατηγόρησαν 44 για ταραχές.

Διαδηλωτές διαμαρτύρονται κατά της έκδοσης στο Mongkok, στο Χονγκ Κονγκ, τον Αύγουστο του 2019. Tyrone Siu / Reuters
---------------------------------------------------------

Η αστυνομία έχει επίσης χρησιμοποιήσει «ισχυρές» μεθόδους. Στις 12 Ιουνίου, όταν οι διαδηλωτές περικύκλωσαν το Νομοθετικό Συμβούλιο για να αποτρέψουν την συζήτηση σχετικά με το νομοσχέδιο περί έκδοσης, η αστυνομία πυροβόλησε στο πλήθος με σφαίρες από καουτσούκ και σκάγια, έριξε σπρέι πιπεριού και δακρυγόνα. Τις επόμενες εβδομάδες, άρχισε να χρησιμοποιεί και βολίδες σφουγγαριού. Αξιωματικοί έχουν βιντεοσκοπηθεί να χτυπάνε διαδηλωτές με γκλομπ και να στοχεύουν στα κεφάλια των διαδηλωτών με σφαίρες από καουτσούκ. Έχουν συλλάβει νεαρούς μέσα από νοσοκομεία, κάνοντας τους τραυματίες διαδηλωτές να φοβούνται να αναζητούν ιατρική περίθαλψη και έχουν διατάξει το ιατρικό προσωπικό των ασθενοφόρων και των πρώτων βοηθειών να μην επιλαμβάνονται των τραυματισμών σε χώρους διαμαρτυρίας χωρίς την έγκριση της αστυνομίας. Έχουν στρέψει την οργή τους σε δημοσιογράφους, ρίχνοντας δακρυγόνα σε ρεπόρτερ στις 27 Ιουλίου και πάλι στις 3-4 Αυγούστου και έχουν αρχίσει να κατηγορούν εκλεγμένους συμβούλους, κοινωνικούς λειτουργούς και παρατηρητές από μη κυβερνητική οργάνωση ότι παρεμποδίζουν την αστυνομική δράση. Στις 30 Ιουλίου, αξιωματικοί έστρεψαν τα όπλα τους σε διαδηλωτές και δημοσιογράφους σε μια διαδήλωση έξω από το αστυνομικό τμήμα της Kwai Chung. Την ίδια ημέρα, ένα αυτοκίνητο που δεν αναγνωρίστηκε έριξε πυροτεχνήματα σε πλήθος διαδηλωτών έξω από ένα άλλο αστυνομικό τμήμα.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η αστυνομία είναι δικαιολογημένα ύποπτη για συνεννόηση με τις τριάδες, τα μέλη του οργανωμένου εγκληματικού υποκόσμου του Χονγκ Κονγκ. Σε ένα περιστατικό της 21ης Ιουλίου, εκατοντάδες ύποπτοι ως [ότι ανήκουν στις] τριάδες ντυμένοι με λευκά πουκάμισα χτύπησαν αδιάκριτα ντόπιους με ξύλινα ραβδιά και μεταλλικές ράβδους στον σιδηροδρομικό σταθμό Yuen Long. Η αστυνομία δεν εμφανίστηκε πριν από την αποχώρηση των γκάνγκστερ και οι ανώτεροι αξιωματικοί βιντεοσκοπήθηκαν να μιλούν με τους άνδρες με τα λευκά πουκάμισα πριν από την επίθεση. Οι ύποπτοι [ως ότι είναι] διαδηλωτές (συμπεριλαμβανομένης μιας νοσοκόμας που έδωσε εθελοντικά έκτακτη βοήθεια πρώτων βοηθειών) έχουν κατηγορηθεί για ταραχές –κάτι που επιφέρει μέγιστη ποινή φυλάκισης δέκα ετών- ωστόσο οι γκάνγκστερ μόλις που ερευνήθηκαν για παράνομη συνάθροιση, ένα πολύ λιγότερο σοβαρό έγκλημα.

ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Το Πεκίνο δεν χρησιμοποιεί μόνο βία για να ελέγξει το Χονγκ Κονγκ· υιοθετεί μια προσέγγιση για το σύνολο της κοινωνίας (whole-of-society approach). Χρησιμοποίησε αυτή την προσέγγιση για να τερματίσει το Κίνημα της Ομπρέλας του 2014 και πιθανότατα θα κάνει το ίδιο και για να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες διαμαρτυρίες κατά της έκδοσης [κατοίκων του Χονγκ Κονγκ στην ενδοχώρα].

Για να σιωπήσουν τους δρόμους, οι διοργανωτές των διαμαρτυριών -οι οποίοι έκαναν έκκληση για «πραγματική καθολική ψηφοφορία»- συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση έως 16 μηνών για «υποκίνηση ταραχών» και «υποκίνηση άλλων για να υποκινήσουν ταραχές». Για να αποκαθάρει τις κυβερνητικές υπηρεσίες, τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, τους δικαστικούς θεσμούς και τα πανεπιστημιακά συμβούλια, το Πεκίνο χρησιμοποίησε τον γενικό κυβερνήτη -που το ίδιο έχει επιλέξει-, ο οποίος έχει συντριπτική εξουσία για διορισμούς και προαγωγές στην κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ, ώστε να καλύψει αυτές τις θέσεις με πιστούς. Για να κάμψει την ισχύ του εκλεγμένου Νομοθετικού Συμβουλίου του Χονγκ Κονγκ, η κυβέρνηση απαγόρευσε σε ορισμένους υποψηφίους της αντιπολίτευσης να κατέβουν στις εκλογές για κάποια θέση [μέσα σε αυτό] και απέκλεισαν άλλους μετά την εκλογή τους. Επιπλέον, η Μόνιμη Επιτροπή του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου έκανε το ασυνήθιστο βήμα να εκδώσει μια δεσμευτική ερμηνεία για τις τοπικές προϋποθέσεις περί ορκωμοσίας, ενώ εκκρεμούσε μια υπόθεση για την απομάκρυνση νομοθετών που δήλωσαν ασεβώς ότι ο όρκος τους εξακολουθούσε να εκκρεμεί.

Το «Γραφείο Διασύνδεσης με το Πεκίνο» στην Δυτική Περιφέρεια του Χονγκ Κονγκ -το όργανο ελέγχου του Κομμουνιστικού Κόμματος- δεν παρεμβαίνει μόνο στα κορυφαία επίπεδα της κυβέρνησης του Χονγκ Κονγκ. Η επιρροή του φτάνει βαθιά σε όλες τις 18 διοικητικές περιοχές της πόλης. Διαθέτει εσωτερικά γραφεία για καθένα από τα περιφερειακά συμβούλια, και κάθε περιφέρεια έχει εκπροσώπους του Γραφείου Διασύνδεσης. Αυτοί οι εκπρόσωποι συμμετέχουν ενεργητικά και οργανώνουν τοπικές λειτουργίες για να εξαγοράσουν νομιμοφροσύνη. Κινητοποιούν επίσης την υποστήριξη των υποψηφίων που ευνοεί το Πεκίνο στις εκλογές. Ο Junius Ho, που κατηγορείται ευρέως ότι ήταν ο εγκέφαλος των επιθέσεων των μαφιόζων στην Yuen Long, κέρδισε τη νομοθετική έδρα του το 2016 μετά την αποχώρηση του αντιπάλου του από τον [προεκλογικό] αγώνα, αναφέροντας [ότι δέχθηκε] ανώνυμες απειλές.

ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΤΕΝΤΩΜΕΝΟ ΣΚΟΙΝΙ

Μια κυβέρνηση που λογοδοτεί απέναντι στον λαό θα μπορούσε να αποκλιμακώσει τις εντάσεις ικανοποιώντας τις λαϊκές απαιτήσεις. Μια έρευνα [5] που διεξήχθη στις 24-26 Ιουλίου δείχνει ότι το 73% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να αποσύρει επισήμως το νομοσχέδιο περί έκδοσης, και το 79% υποστηρίζει μια ανεξάρτητη έρευνα σχετικά με τις καταχρήσεις της αστυνομίας. Το Πεκίνο, ωστόσο, έχει δηλώσει σαφώς ότι πρόκειται να εντείνει την καταπίεση.

Μέχρι στιγμής, οι λεκτικές απειλές και η σωματική κακοποίηση έχουν μόνο σκληρύνει την αποφασιστικότητα του λαού του Χονγκ Κονγκ να υπερασπιστεί τις ελευθερίες με τις οποίες έχει μεγαλώσει. Διάφορες επαγγελματικές και κοινοτικές ομάδες -συμπεριλαμβανομένων των λογιστών, των αρχιτεκτόνων, των δημοσίων υπαλλήλων, των εργαζομένων στον χρηματοοικονομικό τομέα, των αεροσυνοδών και των ιατρών- διοργάνωσαν τη μια διαδήλωση μετά την άλλη. Τα κύματα συλλήψεων έχουν εμπνεύσει τους διαδηλωτές να περικυκλώνουν τους αστυνομικούς σταθμούς και τα δικαστήρια. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, οι αντιπαραθέσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας έχουν εξαπλωθεί από το νησί του Χονγκ Κονγκ σε κατοικημένες και εμπορικές περιοχές σε όλη την επικράτεια.

Υπάρχει κάποια πιθανότητα η αστυνομία και οι τριάδες να μπορέσουν να τερματίσουν τον τρέχοντα κύκλο διαμαρτυριών, συλλαμβάνοντας, φυλακίζοντας και τραυματίζοντας αρκετούς ανθρώπους. Ωστόσο, ο λαός του Χονγκ Κονγκ στρέφεται προς άλλες μεθόδους διαμαρτυρίας -όπως η γενική απεργία, το μποϊκοτάζ ενάντια στις επιχειρήσεις υπέρ του Πεκίνου, και την στοχοποιημένη υποστήριξη φιλοδημοκρατικών οντοτήτων- οι οποίες είναι λιγότερο ευάλωτες στην βία της αστυνομίας και των τριάδων. Πάνω απ’ όλα, ο αδιάκριτος και αθέμιτος εξαναγκασμός έχει λειτουργήσει σαν μπούμερανγκ καθώς δημιούργησε δημόσια οργή ενάντια στο Πεκίνο.

Μέχρι στιγμής, το Πεκίνο πέτυχε να περπατήσει σε ένα τεντωμένο σχοινί: Έχει διατηρήσει το ιδιαίτερο καθεστώς του Χονγκ Κονγκ, ενώ διάβρωσε την de facto αυτονομία του, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει σε ακραία μέτρα όπως η αποστολή του PLA. Αλλά με το να κανονικοποιήσει την βία από την αστυνομία και τους γκάνγκστερ, έχει εκθέσει το ψέμα πίσω από το «μια χώρα, δύο συστήματα» και την αρχή του «ο λαός του Χονγκ Κονγκ κυβερνά το Χονγκ Κονγκ». Το μήνυμα που οι «ριζοσπάστες» διαδηλωτές-με το υψηλό τίμημα των ξυλοδαρμών από την αστυνομία και των βαριών ποινών φυλάκισης- θέλουν να στείλουν στο Πεκίνο είναι ότι «αν καούμε, θα καίτε μαζί μας». Το Πεκίνο ακόμη είναι απίθανο να στείλει στρατεύματα. Αλλά αν ψάχνει για μια δικαιολογία ώστε να δηλώσει έκτακτη ανάγκη, θα την έχει -όμως θα είναι δικό της κατασκεύασμα.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-08-05/will-china-crus...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-07-01/hong-kongs-muzz...
[2] https://www.wsj.com/articles/the-coming-hong-kong-crackdown-11564527169?...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/east-asia/2017-09-15/how-opposit...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2014-10-05/no-tiananmen-redux
[5] https://static1.squarespace.com/static/5cfd1ba6a7117c000170d7aa/t/5d43f2...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition