Τι θα χρειαζόταν ώστε ο πρόεδρος του Ιράν να συναντηθεί με τον Τραμπ;

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχασε την πεποίθηση ότι η εκστρατεία του της «μέγιστης πίεσης» εναντίον του Ιράν θα γονατίσει την χώρα αυτή. Η απόλυση του John Bolton από τον Trump την περασμένη εβδομάδα, του τελευταίου συμβούλου εθνικής ασφαλείας της διοίκησης, σηματοδότησε κάτι τέτοιο. Και οι πρόσφατες επιθέσεις εναντίον πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στην Σαουδική Αραβία δείχνουν ότι η προσέγγιση του Μπόλτον, η οποία υποτίθεται ότι θα προκαλούσε την ιρανική συνθηκολόγηση, μπορεί αντ’ αυτού να οδηγήσει στην αντισταθμιστική κλιμάκωση από το Ιράν και σε μια σύντομη επαφή με πόλεμο.

Ο Rouhani στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2018. Brendan Mcdermid / Reuters
----------------------------------------------------------

Με το να απολύσει τον Μπόλτον, ο Τραμπ έχει σηματοδοτήσει μια πιθανή θέληση να ελαφρύνει τις κυρώσεις του στο Ιράν, προκειμένου να εξασφαλίσει τουλάχιστον μια επιτυχία στην εξωτερική πολιτική πριν από την πλήρη εκκίνηση της εκστρατείας επανεκλογής του. Όμως, η επιτυχία οποιασδήποτε προσέγγισης των ΗΠΑ θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο θα εκληφθεί στην Τεχεράνη, όπου μαίνεται μια έντονη συζήτηση επί αρκετούς μήνες σχετικά με το εάν θα εμπλακεί απευθείας με τον Trump ή όχι.

Μέχρι στιγμής, η Τεχεράνη έχει αντισταθεί [3] στις διαπραγματεύσεις, εφόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επανεφαρμόζουν την πυρηνική συμφωνία. Έχοντας ήδη επιτύχει -και τηρήσει- μια ριψοκίνδυνη συμφωνία με την Ουάσινγκτον, οι Ιρανοί δεν έχουν την διάθεση να δώσουν περισσότερες παραχωρήσεις σε μια πλευρά που παραβίασε την συμφωνία και γελοιοποίησε τις επίπονες διαπραγματεύσεις που την έφεραν εις πέρας.

Επιπλέον, η Τεχεράνη κατανοεί ότι ο τελικός στόχος του Trump είναι η αλλαγή καθεστώτος, ακολουθούμενη από την συνολική συνθηκολόγηση του Ιράν. Οι επιλογές του Τραμπ για το προσωπικό της εθνικής ασφάλειας -και για τους συμμάχους στην γειτονιά του Ιράν- έχει από καιρό ενισχύσει αυτή την εντύπωση. Η παρουσία ειδικότερα του Bolton στην διοίκηση του Trump σήμανε μια άκαμπτη σκληρή γραμμή που ήταν ο καταστροφέας της συμφωνίας.

Με το να απολύσει τον Μπόλτον, ο Τραμπ ίσως παρακίνησε την Τεχεράνη να επανεξετάσει ένα μέρος των υπολογισμών της. Αλλά η αξιολόγηση της Τεχεράνης είναι βαθύτερη και συνεπάγεται περισσότερες επιφυλάξεις από ό, τι μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια απλή αλλαγή στο προσωπικό. Εάν η Ουάσιγκτον ελπίζει να διαπραγματευτεί με το Ιράν, θα πρέπει να πείσει την Τεχεράνη ότι αναζητά μια συμφωνία παρά μια συνθηκολόγηση, και ότι η υπογραφή των Ηνωμένων Πολιτειών μετράει για κάτι.

ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΗ

Εδώ και μερικά χρόνια, η Τεχεράνη έχει δει σχεδόν όλες τις κινήσεις του Trump μέσω του πρίσματος της αλλαγής καθεστώτος. Αν η Ουάσινγκτον πρότεινε διάλογο, οι Ιρανοί ηγέτες εκτίμησαν ότι ο Trump θα σκόπευε πιθανότατα να σχεδιάσει την κατάρρευση των συνομιλιών, να κατηγορήσει την Τεχεράνη για την αποτυχία, και στην συνέχεια να συσπειρώσει την διεθνή κοινότητα πίσω από τον οικονομικό πόλεμό του. Η διπλωματία με τον Trump ήταν απλά μια παγίδα.

Ακόμα κι αν η Τεχεράνη μπορούσε να φανταστεί ότι οι προθέσεις του Trump δεν ήταν τόσο κακοήθεις, δεν είχε καμία βάση για εμπιστοσύνη ότι οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια συμφωνία, πόσω μάλλον [μια συμφωνία] την οποία ο Trump θα τιμήσει. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είχε περιβάλει τον εαυτό του με «γεράκια» που είχαν διακεκριμένο ιστορικό αντίθεσης -ή στην περίπτωση του Μπόλτον, σαμποτάζ- στην διπλωματία. Ο Trump αντιμετώπισε περαιτέρω τους αφοσιωμένους αντιπάλους των συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν, όπως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, με υποχωρητικότητα. Οι Ιρανοί ηγέτες εκτίμησαν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι όχι μόνο αναξιόπιστος, αλλά και υποτακτικός σε εκείνους στον κύκλο του που δυσφημούν την διπλωματία.

Εκεί όπου ο Τραμπ έδειξε την βούληση να διαπραγματευτεί, σημείωσαν οι Ιρανοί, πολλές φορές αποδείχθηκε ανίκανος να συνεχίσει: Η Τεχεράνη μελέτησε στενά τις αλληλεπιδράσεις του Trump με τους Βορειοκορεάτες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έχει την ικανότητα και την έκταση της προσοχής για να ωθήσει την δική του γραφειοκρατία ώστε να εφαρμόσει τις υποσχέσεις του. Οι διαβουλεύσεις της Τεχεράνης με τη Μόσχα και την Πιονγκγιάνγκ έχουν ενισχύσει αυτό το συμπέρασμα.

Πιο πολύ από το να συνεχίζει, ο Trump παράγει ευκαιρίες για φωτογραφίες (photo ops) -και αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό για τους Ιρανούς. Ενώ κάποιοι στην Ουάσιγκτον υποστηρίζουν ότι οι πρόεδροι των ΗΠΑ «νομιμοποιούν» τις ξένες κυβερνήσεις με το να συναντώνται μαζί τους, οι Ιρανοί ηγέτες βλέπουν τις συναντήσεις αυτές από την αντίθετη οπτική. Το να θεωρείσαι υποχρεωμένος προς τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολιτικά καταστροφικό στο πολιτικό πλαίσιο του Ιράν. Για το λόγο αυτό, οι φωτογραφίες με Αμερικανούς αξιωματούχους φέρνουν τεράστιο κόστος προσφέροντας λίγα, αν προσφέρουν κάποια, οφέλη. Ο Ιρανός πρόεδρος, Χασάν Ρουχανί, αρνήθηκε ως εκ τούτου την ευκαιρία να συναντηθεί με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα στη Νέα Υόρκη, ακόμη και μετά την σύναψη της πυρηνικής συμφωνίας. Μια χειραψία με τον Trump θα ήταν πολύ πιο επικίνδυνη για τον Ρουχανί.