Το ελληνικό δημογραφικό πρόβλημα

Πηγή: https://population.un.org/wpp/Graphs/DemographicProfiles/
-------------------------------------------------------------------------------------------

ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΩΣ ΖΗΤΗΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Από τα παραπάνω, βγαίνει το συμπέρασμα πως ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί τις επόμενες δεκαετίες, ενώ παράλληλη θα είναι η γήρανσή του. Το ερώτημα που αναδύεται έγκειται στο πώς και πόσο το γεγονός αυτό είναι σε θέση να επηρεάσει την μελλοντική ισχύ της χώρας και τις εξωτερικές της σχέσεις. Τελικά, το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας μπορεί να αποτελέσει ένα ζήτημα για την εθνική της ασφάλεια;

Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα, θα πρέπει αρχικά να προσδιορίσουμε τις αιτίες που καθιστούν τον πληθυσμό ένα κρίσιμο μέγεθος αναφορικά με την ισχύ του εκάστοτε κράτους. Οδηγό αποτελεί η ρεαλιστική θεωρία των Διεθνών Σχέσεων της οποίας πατέρας θεωρείται ο Θουκυδίδης. Στο πλαίσιο της θεωρίας αυτής, τα κράτη αποτελούν τους κύριους δρώντες στο άναρχο, μα όχι άτακτο, ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα. Πρωταρχική τους σπουδή είναι να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους και να ενισχύσουν κατά το δυνατόν την σχετική τους θέση. Η επιβίωση, αρχικά, και η επέκταση, κατόπιν, οδηγούν τα κράτη στην αναζήτηση/συγκέντρωση ισχύος. Η ισχύς με την σειρά της δεν αποτελεί έναν αόριστο όρο για τους ρεαλιστές αλλά αντίθετα διαθέτει κάποια απτά και μετρήσιμα στοιχεία, τους συντελεστές ισχύος, καθώς εδράζεται σε συγκεκριμένες υλικές ικανότητες που διαθέτει το κάθε κράτος [8].

Συνεπώς, σύμφωνα πάντα με την ρεαλιστική θεωρία, το μέγεθος και η ποιότητα του πληθυσμού μιας χώρας αποτελούν συντελεστή ισχύος για την εξωτερική και αμυντική της πολιτική. Είναι αυτονόητο πως τα κράτη που διαθέτουν μεγάλους πληθυσμούς μπορούν να κινητοποιήσουν σε καιρό πολέμου ένοπλες δυνάμεις σε σημαντικούς αριθμούς, αφού διαθέτουν σημαντικές εφεδρείες, γεγονός που μπορεί να τις καταστήσει σχεδόν ακαταμάχητες, τουλάχιστον στο συμβατικό επίπεδο. Ομοίως, σε καιρό ειρήνης, ένα κράτος με μεγάλο πληθυσμό μπορεί να διατηρήσει υψηλή οροφή στις ένοπλες δυνάμεις του γεγονός που αποτελεί σαφές πλεονέκτημα έναντι των δυνητικών του ανταγωνιστών. Ουσιαστικά αναφερόμαστε στην λανθάνουσα ισχύ που διαθέτει ένα κράτος η οποία βασίζεται κυρίως στο μέγεθος του πληθυσμού και τον πλούτο που αυτός ο πληθυσμός παράγει [9]. Τα δύο αυτά συστατικά, αν συνδυαστούν επιτυχώς, μπορούν να προσδώσουν το status της μεγάλης δύναμης στην χώρα που τα κατέχει.

Στον αντίποδα, μια χώρα που δεν διαθέτει μεγάλο πληθυσμό αφού αυτός φθίνει προοδευτικά και γερνάει, κάτι που όπως διαπιστώσαμε συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας, αντιμετωπίζει πρόβλημα ελάττωσης της ισχύος της. Ο λόγος είναι προφανής. Όταν ένας από τους κύριους συντελεστές της ισχύος, ο πληθυσμός, φθίνει, τότε είναι πολύ πιθανό να φθίνει και το οικονομικό επίπεδο -ο παραγόμενος πλούτος. Η μείωση του πληθυσμού συρρικνώνει μοιραία και την στρατιωτική ικανότητα (εδώ με την έννοια της αποτρεπτικής ισχύος). Κατά συνέπεια η κάμψη της ισχύος της χώρας μας στο ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα ενδεχομένως την οδηγήσει σε μια δυσχερή θέση στην οποία δεν θα μπορεί να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα έναντι μιας αναθεωρητικής δύναμης όπως εξελίσσεται η γειτονική Τουρκία, η οποία διαθέτει έναν συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό ο οποίος δεν αντιμετωπίζει προβλήματα γήρανσης όπως τα αντιμετωπίζει ο ελληνικός.

Είναι προφανές πως μια οποιαδήποτε γεωπολιτική πρόβλεψη για το μέλλον είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένη. Πολλοί παράμετροι, σταθεροί και αστάθμητοι, υπεισέρχονται με αποτέλεσμα οποιαδήποτε απόπειρα να εξαχθεί μια πρόβλεψη να είναι εξαιρετικά επισφαλής. Η δημογραφία, εντούτοις, αποτελεί έναν παράγοντα σχετικά αξιόπιστο με αποτέλεσμα να δύναται να χρησιμοποιηθεί ως εφαλτήριο για την εξαγωγή γεωπολιτικών συμπερασμάτων που αφορούν φυσικά το μέλλον [10]. Χώρες με γηρασμένο πληθυσμό, εκτός από τα οικονομικά προβλήματα που συνεπάγεται η έντονη εξάρτηση των ανενεργών ηλικιωμένων από τους ενεργούς νεωτέρους, δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες του παρόντος έναντι του μέλλοντος. Μειώνουν τις αμυντικές δαπάνες και την προσπάθεια για την προβολή της χώρας στο εξωτερικό (soft-power), καθώς προέχει να καλυφθούν συντάξεις και δαπάνες για την υγεία. Συνεπώς, η γήρανση του πληθυσμού ανεπτυγμένων χωρών όπως είναι η Ελλάδα είναι σε θέση να επηρεάσει διττά την αμυντική τους ικανότητα, πρώτον, μέσω της μείωσης της οροφής των ενόπλων δυνάμεων και δεύτερον, μέσω της συμπίεσης των αμυντικών δαπανών για χάριν των κοινωνικών δαπανών [11].

Ορισμένοι φορείς και τμήμα της επιστημονικής κοινότητας θέτουν επιτακτικά πλέον την αναγκαιότητα χάραξης μιας επιθετικής δημογραφικής πολιτικής από πλευράς του ελληνικού κράτους με σκοπό την αποκατάσταση της ομαλής πληθυσμιακής εξέλιξης (ενίσχυση γεννητικότητας και ανάσχεση του κύματος μετανάστευσης των νέων τα χρόνια της κρίσης). Όμως το κύριο ζήτημα έγκειται στην κατεύθυνση στην οποία θα πρέπει να στραφούν τα μέτρα και σε δεύτερο χρόνο στο εύρος τους και την αποτελεσματικότητά τους [12].