Πώς βλέπει η Κίνα την κρίση στο Χονγκ Κονγκ

Μαζικές και μερικές φορές βίαιες διαμαρτυρίες έχουν πλήξει το Χονγκ Κονγκ [1] για πάνω από 100 ημέρες. Οι διαδηλωτές έχουν υποβάλει πέντε αιτήματα, εκ των οποίων το πιο ριζοσπαστικό είναι το αίτημα για ελεύθερες, άμεσες εκλογές του κυβερνήτη του Χονγκ Κονγκ και όλων των μελών του νομοθετικού σώματος της περιοχής: Με άλλα λόγια, ένα πλήρως δημοκρατικό σύστημα τοπικής κυριαρχίας, ένα [σύστημα] μη ελεγχόμενο από το Πεκίνο. Καθώς αυτή η τολμηρή πρόκληση στην κινεζική κυριαρχία έχει εξελιχθεί, το Πεκίνο έκανε ένα σόου συγκέντρωσης παραστρατιωτικών δυνάμεων μόλις πέρα από τα σύνορα, στην Σενζέν. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η Κίνα δεν έχει αναπτύξει δυνάμεις για να εξουδετερώσει τις ταραχές και οι κορυφαίοι ηγέτες της Κίνας έχουν αποφύγει να προβούν σε δημόσιες απειλές ότι θα το κάνουν.

Κινεζικά «ΜΑΤ» στην διάρκεια μιας διαδήλωσης στο Hong Kong, τον Σεπτέμβριο του 2019. Susana Vera / Reuters
---------------------------------------------------------------------

Δυτικοί παρατηρητές που θυμούνται την βίαιη καταστολή των διαδηλωτών υπέρ της δημοκρατίας στην πλατεία Τιενανμέν [2] πριν από 30 χρόνια έχουν μπερδευτεί από την ανεκτικότητα του Πεκίνου. Ορισμένοι έχουν αποδώσει την αυτοσυγκράτηση του Πεκίνου σε φόβο για μια Δυτική καταδίκη, αν η Κίνα χρησιμοποιεί βία. Άλλοι επεσήμαναν την ανησυχία του Πεκίνου ότι μια καταστολή θα έβλαπτε τον ρόλο του Χονγκ Κονγκ ως οικονομικού κέντρου για την Κίνα.

Ωστόσο, σύμφωνα με δύο Κινέζους μελετητές που έχουν διασυνδέσεις με ανθρώπους του καθεστώτος και οι οποίοι ζήτησαν ανωνυμία για να συζητήσουν το σκεπτικό των υπευθύνων χάραξης πολιτικής στο Πεκίνο, η απάντηση της Κίνας έχει ρίζες όχι στο άγχος αλλά στην αυτοπεποίθηση. Το Πεκίνο είναι πεπεισμένο ότι οι ελίτ του Χονγκ Κονγκ και ένα σημαντικό μέρος του κοινού δεν υποστηρίζουν τους διαδηλωτές και ότι αυτό που πραγματικά απειλεί την επικράτεια είναι τα οικονομικά προβλήματα παρά τα πολιτικά -ιδιαίτερα ένας συνδυασμός στάσιμων εισοδημάτων και αυξανόμενων ενοικίων. Το Πεκίνο πιστεύει επίσης ότι, παρά την εμφάνιση της αναταραχής, η λαβή του στην κοινωνία του Χονγκ Κονγκ παραμένει σταθερή. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα έχει από μακρού χρόνου καλλιεργήσει τις επιχειρηματικές ελίτ της περιοχής (τους λεγόμενους μεγιστάνες) προσφέροντάς τους ευνοϊκή οικονομική πρόσβαση στην ηπειρωτική χώρα. Το κόμμα διατηρεί επίσης ένα μακροχρόνιο πιστό προσωπικό μυστικών μελών στην επικράτεια. Και η Κίνα έχει δημιουργήσει δεσμούς με το εργατικό κίνημα του Χονγκ Κονγκ και μερικά τμήματα του εγκληματικού της υπόκοσμου. Τέλος, το Πεκίνο πιστεύει ότι πολλοί απλοί πολίτες φοβούνται την αλλαγή και είναι κουρασμένοι από τις διαταραχές που προκαλούν οι διαδηλώσεις.

Συνεπώς, το Πεκίνο πιστεύει ότι οι τοπικοί σύμμαχοί του θα παραμείνουν σταθεροί και ότι οι διαδηλώσεις θα χάσουν σταδιακά την δημόσια στήριξη και τελικά θα σβήσουν. Καθώς οι διαδηλώσεις θα συρρικνωθούν, ορισμένοι απογοητευμένοι ακτιβιστές θα εμπλακούν σε περαιτέρω βία και αυτό με την σειρά του θα επιταχύνει την πτώση του κινήματος. Εν τω μεταξύ, το Πεκίνο στρέφει την προσοχή του σε προγράμματα οικονομικής ανάπτυξης που πιστεύει ότι θα αντιμετωπίσουν μερικά από τα υποκείμενα παράπονα που οδήγησαν πολλούς ανθρώπους να κατεβούν στους δρόμους εξ αρχής.

Αυτή η άποψη για την κατάσταση είναι διαδεδομένη σε όσους βρίσκονται στην κορυφή του καθεστώτος στο Πεκίνο, όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες παρατηρήσεις του Κινέζου προέδρου, Xi Jinping, μερικές εκ των οποίων δεν έχουν αναφερθεί προηγουμένως. Σε μια ομιλία του Xi που εκφωνήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου σε μια νέα τάξη ανερχόμενων πολιτικών αστέρων στην Κεντρική Κομματική Σχολή στο Πεκίνο, απέρριψε την πρόταση ορισμένων αξιωματούχων ότι η Κίνα θα πρέπει να δηλώσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο Χονγκ Κονγκ και να στείλει τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. «Αυτό θα ήταν η πορεία σε έναν πολιτικό δρόμο χωρίς επιστροφή», είπε ο Xi. «Η κεντρική κυβέρνηση θα ασκήσει την μεγαλύτερη υπομονή και αυτοσυγκράτηση και θα επιτρέψει [στην περιφερειακή κυβέρνηση] και στην τοπική αστυνομία να επιλύσουν την κρίση». Σε ξεχωριστά σχόλια που έκανε ο Xi περίπου την ίδια εποχή, περιέγραψε αυτό που βλέπει ως τον κατάλληλο τρόπο προσέγγισης: «Η οικονομική ανάπτυξη είναι το μόνο χρυσό κλειδί για την επίλυση όλων των ειδών προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα το Χονγκ Κονγκ».

ΜΙΑ ΧΩΡΑ, ΔΥΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ, ΠΟΛΛΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Οι Κινέζοι που λαμβάνουν τις αποφάσεις δύσκολα εκπλήσσονται από το γεγονός ότι το Χονγκ Κονγκ ενοχλείται υπό την κυριαρχία τους. Το Πεκίνο θεωρεί ότι αντιμετώπισε το Χονγκ Κονγκ με ήπιο τρόπο και έχει υποστηρίξει την οικονομία της περιοχής με πολλούς τρόπους, ιδίως με την χορήγηση ειδικής πρόσβασης στα αποθέματα και τις αγορές συναλλάγματος της ηπειρωτικής χώρας, απαλλάσσοντάς την από τους φόρους και τα τέλη που πληρώνουν άλλες κινεζικές επαρχίες και δήμοι στην κεντρική κυβέρνηση, και εγγυώμενο τον αξιόπιστο εφοδιασμό με νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο και τρόφιμα. Παρά ταύτα, το Πεκίνο θεωρεί την απογοήτευση μεταξύ των κατοίκων του Χονγκ Κονγκ ως μια φυσική συνέπεια του αποικιακού βρετανικού παρελθόντος της περιοχής και επίσης ως ένα αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης επιρροής των Δυτικών αξιών. Πράγματι, κατά τις διαπραγματεύσεις του 1984 μεταξύ Κίνας και Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με το μέλλον του Χονγκ Κονγκ, ο Κινέζος ηγέτης, Ντενγκ Σιαοπίνγκ, πρότεινε να ακολουθηθεί για 50 χρόνια η προσέγγιση «μια χώρα, δύο συστήματα» ακριβώς για να δοθεί στον Χονγκ Κονγκ αρκετός χρόνος να συνηθίσει στο κινεζικό πολιτικό σύστημα.

Αλλά το «μια χώρα, δύο συστήματα» δεν είχε ποτέ την πρόθεση να έχει ως αποτέλεσμα το Χονγκ Κονγκ να ξεφύγει από τον έλεγχο της Κίνας. Σύμφωνα με τον βασικό νόμο που η Κίνα δημιούργησε ως «μίνι σύνταγμα» του Χονγκ Κονγκ, το Πεκίνο διατήρησε το δικαίωμα να αποτρέψει οποιαδήποτε πρόκληση σε ό, τι θεωρεί ως βασικά συμφέροντα ασφαλείας του. Ο νόμος εξουσιοδότησε το Πεκίνο να προσδιορίζει εάν και πότε το Χονγκ Κονγκ θα μπορούσε να εκλέξει άμεσα την ηγεσία της επικράτειας, επέτρεψε στο Πεκίνο να ασκεί βέτο στους νόμους που ψηφίζει το Νομοθετικό Συμβούλιο του Χονγκ Κονγκ και έδωσε στην Κίνα το δικαίωμα να προβαίνει σε τελικές ερμηνείες του Βασικού Νόμου. Και δεν θα υπάρχει καμιά αμφιβολία για το ποιος έχει το μονοπώλιο της βίας. Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Deng καταδίκασε δημοσίως έναν κορυφαίο Κινέζο αξιωματικό της άμυνας -τον στρατηγό Geng Biao, ο οποίος τότε ήταν προστάτης ενός ανερχόμενου νεαρού αξιωματούχου που λεγόταν Xi Jinping- διότι πρότεινε ότι ίσως να μην υπάρχει ανάγκη να σταθμεύσουν στρατεύματα στο Χονγκ Κονγκ. Ο Ντενγκ επέμεινε ότι μια κινεζική φρουρά ήταν απαραίτητη για να συμβολίζει την κινεζική κυριαρχία.

Αρχικά, οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ έδειχναν να αποδέχονται τον νέο ρόλο τους ως πολίτες μιας ανερχόμενης Κίνας. Το 1997, σε μια κυλιόμενη δημοσκόπηση για τους κατοίκους του Χονγκ Κονγκ που διεξάγεται τακτικά από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, το 47% των ερωτηθέντων αυτοχαρακτηρίστηκαν ως «περήφανοι» πολίτες της Κίνας. Αλλά τα πράγματα διολίσθησαν από εκεί και μετά. Το 2012, η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ προσπάθησε να εισαγάγει την «πατριωτική εκπαίδευση» στα δημοτικά και τα λύκεια, αλλά το προτεινόμενο πρόγραμμα σπουδών έπεσε σε μια καταιγίδα τοπικής αντιπολίτευσης και έπρεπε να αποσυρθεί. Το 2014, το 79 ημερών «Κίνημα Ομπρέλα» έφερε εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για την άρνηση του Πεκίνου να επιτρέψει άμεσες εκλογές για τον κυβερνήτη. Και καθώς ο αυταρχισμός έχει εντατικοποιηθεί υπό την κυριαρχία του Xi, γεγονότα όπως η απαγωγή πέντε εκδοτών που εδρεύουν στο Χονγκ Κονγκ το 2015 για να δικαστούν στην ηπειρωτική χώρα, χάλασαν περαιτέρω την κοινή γνώμη του Χονγκ Κονγκ. Μέχρι τον περασμένο Ιούνιο, μόνο το 27% των ερωτηθέντων στην κυλιόμενη δημοσκόπηση χαρακτήρισαν τους εαυτούς τους ως «υπερήφανους» για το ότι είναι πολίτες της Κίνας [3]. Οι φετινές διαδηλώσεις άρχισαν ως διαμαρτυρία ενάντια σε έναν προτεινόμενο νόμο που θα επέτρεπε στους πολίτες του Χονγκ Κονγκ που είναι ύποπτοι για εγκληματική πράξη να εκδίδονται στην ηπειρωτική χώρα, αλλά στην συνέχεια εξελίχθηκαν σε μια ευρεία έκφραση δυσαρέσκειας για έλλειψη δημοκρατικής λογοδοσίας, αστυνομική βαρβαρότητα, και, πιο ουσιαστικά, αυτό που θεωρήθηκε ως η επίθεση της ηπειρωτικής χώρας στην μοναδική ταυτότητα του Χονγκ Κονγκ.

Ωστόσο, οι Κινέζοι ηγέτες δεν κατηγορούν τους εαυτούς τους για αυτές τις αλλαγές στην κοινή γνώμη. Αντιθέτως, πιστεύουν ότι Δυτικές δυνάμεις, και ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν επιδιώξει να δημιουργήσουν ένα ρήγμα μεταξύ του Χονγκ Κονγκ και της ηπειρωτικής χώρας. Οι δηλώσεις πολιτικών των ΗΠΑ προς υποστήριξη των πρόσφατων διαδηλώσεων μόνο επιβεβαιώνουν την πεποίθηση του Πεκίνου ότι η Ουάσινγκτον επιδιώκει να πυροδοτήσει ριζοσπαστικά αισθήματα στο Χονγκ Κονγκ. Όπως εξήγησε ο Xi στην ομιλία του το Σεπτέμβριο:

«Καθώς ακραία στοιχεία στο Χονγκ Κονγκ γίνονται ολοένα και πιο βίαια, οι Δυτικές δυνάμεις, ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, είναι όλο και περισσότερο πρόδηλες στην ανάμιξή τους. Ορισμένες ακραίες αντι-κινεζικές δυνάμεις στις Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να μετατρέψουν το Χονγκ Κονγκ στο πεδίο μάχης για την αμερικανο-κινεζική αντιπαλότητα. (...) Επιθυμούν να μετατρέψουν τον υψηλό βαθμό αυτονομίας του Χονγκ Κονγκ σε de facto ανεξαρτησία, με απώτερο σκοπό να περιορίσουν την άνοδο της Κίνας και να αποτρέψουν την αναβίωση του μεγάλου κινεζικού έθνους».

Οι Κινέζοι ηγέτες δεν φοβούνται ότι μια καταστολή στο Χονγκ Κονγκ θα εμπνεύσει τον Δυτικό ανταγωνισμό. Αντιθέτως, εκλαμβάνουν έναν τέτοιο ανταγωνισμό ως μια προϋπάρχουσα πραγματικότητα -μια [πραγματικότητα] που πηγαίνει πολύ μακριά για να εξηγήσει γιατί ξέσπασε η αναταραχή στο Χονγκ Κονγκ εξ αρχής. Στα μάτια του Πεκίνου [4], η Δυτική εχθρότητα έχει τις ρίζες της στην άνοδο της Κίνας και έτσι δεν έχει σημασία να προσαρμοστεί η κινεζική στρατηγική για το Χονγκ Κονγκ ώστε να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο θα αντιδρούσαν οι Δυτικές δυνάμεις.

ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ

Η άποψη ότι ο Xi δεν έχει αναπτύξει στρατεύματα λόγω της οικονομικής σημασίας του Χονγκ Κονγκ για την ηπειρωτική χώρα είναι επίσης εσφαλμένη και βασίζεται σε μια ξεπερασμένη άποψη περί της ισορροπίας της οικονομικής ισχύος. Το 1997, το ΑΕΠ του Χονγκ Κονγκ ισοδυναμούσε με το 18% της ηπειρωτικής χώρας. Το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού εμπορίου της Κίνας διεξάγετο μέσω του Χονγκ Κονγκ, παρέχοντας στην Κίνα σκληρό συνάλλαγμα το οποίο είχε μεγάλη ανάγκη. Οι κινεζικές εταιρείες συγκέντρωναν το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου τους στο χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ. Σήμερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Το 2018, το ΑΕΠ του Χονγκ Κονγκ ήταν ίσο με μόλις το 2,7%του ΑΕΠ της ηπειρωτικής χώρας. Η πόλη Shenzhen μόνη της ξεπέρασε το Χονγκ Κονγκ σε όρους ΑΕΠ. Λιγότερο από το 12% [5] των εξαγωγών της Κίνας ρέει τώρα μέσω του Χονγκ Κονγκ. Η συνδυασμένη χρηματιστηριακή αξία των εγχώριων χρηματιστηρίων της Κίνας στην Σαγκάη και την Shenzhen ξεπερνά κατά πολύ εκείνη του Χρηματιστηρίου του Χονγκ Κονγκ και οι κινεζικές εταιρείες μπορούν επίσης να εγγραφούν στην Φρανκφούρτη, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και αλλού.

Οι επενδύσεις που ρέουν προς και από την Κίνα εξακολουθούν να τείνουν να διέρχονται από χρηματοοικονομικά οχήματα που έχουν συσταθεί στο Χονγκ Κονγκ, προκειμένου να επωφεληθούν από τη νομική προστασία της περιοχής. Ωστόσο, ο νέος νόμος περί ξένων επενδύσεων της Κίνας (ο οποίος θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2020) και άλλες πρόσφατες αλλαγές πολιτικής σημαίνουν ότι αυτές οι επενδύσεις θα μπορέσουν σύντομα να παρακάμψουν το Χονγκ Κονγκ. Και παρόλο που το Χονγκ Κονγκ παραμένει το μεγαλύτερο υπεράκτιο κέντρο εκκαθάρισης για το ρενμίνμπι [στμ: renminbi, το εθνικό νόμισμα της Κίνας], ο ρόλος αυτός θα μπορούσε εύκολα να καλυφθεί από το Λονδίνο ή την Σιγκαπούρη, εάν οι Κινέζοι ηγέτες το επιθυμούσαν.

Η καταστροφή της οικονομίας του Χονγκ Κονγκ [που θα επέρχετο] με την χρήση στρατιωτικής βίας για την επιβολή κανόνων έκτακτης ανάγκης δεν θα ήταν κάτι καλό για την Κίνα. Αλλά η αρνητική επίδραση στην ευημερία της ηπειρωτικής χώρας δεν θα ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να εμποδίσει το Πεκίνο να κάνει ό, τι κρίνει απαραίτητο για να διατηρήσει τον έλεγχο επί της επικράτειας.

ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΜΟΥ ΑΓΟΡΑΣΕΙΣ ΑΓΑΠΗ;

Καθώς το Πεκίνο περιμένει να τελειώσει η τρέχουσα κρίση, έχει ήδη αρχίσει να αντιμετωπίζει τα οικονομικά προβλήματα [6] που θεωρεί ότι αποτελούν την πηγή της μεγάλης οργής μεταξύ των πολιτών του Χονγκ Κονγκ. Οι τιμές των κατοικιών έχουν τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία˙ σήμερα, η μέση τιμή ενός σπιτιού είναι περισσότερο από 20 φορές το μέσο ακαθάριστο ετήσιο εισόδημα των νοικοκυριών. Το μέσο ενοίκιο αυξήθηκε σχεδόν κατά 25% τα τελευταία έξι χρόνια. Περίπου 250.000 άνθρωποι περιμένουν για στέγαση από το δημόσιο. Ταυτόχρονα, η αύξηση του εισοδήματος για πολλούς κατοίκους του Χονγκ Κονγκ έχει μείνει κάτω από την συνολική αύξηση του κόστους ζωής.

Το Πεκίνο πιστεύει ότι αν μπορούσε να βελτιώσει αυτές τις μετρήσεις, η κατάσταση στο Χονγκ Κονγκ θα σταθεροποιείτο με διατηρήσιμο τρόπο.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου, η κύρια κομματική εφημερίδα της Κίνας, η Λαϊκή Καθημερινή, δημοσίευσε ένα μακροσκελές σχόλιο με το οποίο ενέκρινε μια πρόταση για κατάληψη ιδιωτικής γης στο Χονγκ Κονγκ με σκοπό την οικοδόμηση κατοικιών του δημοσίου. Οι μεγιστάνες στο Χονγκ Κονγκ φαίνεται να έχουν πάρει το μήνυμα: Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η New World Development, μια μεγάλη εταιρεία ακινήτων, ανακοίνωσε [7] ότι θα δωρίσει σχεδόν 280 στρέμματα αγροτικής γης -σχεδόν το ένα πέμπτο των εκμεταλλεύσεων της εταιρείας- στην κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ και σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, με σκοπό την οικοδόμηση περισσότερων κατοικιών του δημοσίου.

Εν τω μεταξύ, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι η κορυφαία ηγεσία στο Πεκίνο είναι διχασμένη για τον χειρισμό του Χονγκ Κονγκ ή ότι η θέση του Xi έχει αποδυναμωθεί από την αναταραχή εκεί. Εκτός κι αν εκραγεί μια παρατεταμένη και μεγάλης κλίμακας βία, το Πεκίνο είναι αποφασισμένο να κρατήσει την πορεία του, βασιζόμενο στο ότι η κυβέρνηση, η αστυνομία και η επιχειρηματική κοινότητα του Χονγκ Κονγκ να ασκήσουν πίεση στους διαδηλωτές μέχρι να σβήσει το φιλο-δημοκρατικό κίνημα.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-09-30/how-china-sees-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-07-01/hong-kongs-muzz...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-08-19/tiananmen-hong-...
[3] https://www.hongkongfp.com/2019/06/28/hongkongers-identifying-chinese-re...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2012-08-16/how-china-sees-...
[5] https://www.nytimes.com/2019/07/03/opinion/hong-kong-protest.html
[6] https://www.nytimes.com/interactive/2019/07/22/world/asia/hong-kong-hous...
[7] https://www.reuters.com/article/us-new-world-dev-land/hong-kongs-new-wor...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition