Το τελικό παιχνίδι της Τουρκίας στην Συρία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τελικό παιχνίδι της Τουρκίας στην Συρία

Τι θέλει ο Ερντογάν
Περίληψη: 

Η στρατηγική των ΗΠΑ στην Συρία, η οποία βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στους Κούρδους για να αποτρέψουν μια επιστροφή του ISIS, θα υποστεί ένα μαζικό χτύπημα. Και το σχέδιο είναι θεόσταλτο για τους αντιπάλους των Ηνωμένων Πολιτειών στην Συρία (την Ρωσία, το Ιράν και το καθεστώς Assad) οι οποίοι πιστεύουν ότι μπορούν να μείνουν στην άκρη ενώ η τουρκική εισβολή θα παρακινήσει μια πλήρη αποχώρηση των ΗΠΑ, μόνο για να ανακαταλάβουν την περιοχή και να εκδιώξουν αργότερα την Τουρκία.

Η GONUL TOL είναι διευθύντρια του Κέντρου Τουρκικών Σπουδών στο Middle East Institute.

Σε μια εκπληκτική ανακοίνωση την Κυριακή, η κυβέρνηση Trump συγκατένευσε σε μια τουρκική στρατιωτική εισβολή στην βορειοανατολική Συρία, μια επιχείρηση που θα συνεπάγεται συγκρούσεις με τους Κούρδους συμμάχους της Ουάσιγκτον στην περιοχή. Ο στρατός των ΗΠΑ, ο οποίος έχει περίπου 1.000 στρατιώτες στην Συρία, δεν θα «στηρίξει ούτε θα συμμετάσχει στην επιχείρηση». Ωστόσο, ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι θα μετακινήσει τις δυνάμεις των ΗΠΑ που βρίσκονται κοντά στα συρο-τουρκικά σύνορα για να ανοίξει τον δρόμο για τα στρατεύματα της Άγκυρας.

09102019-3.jpg

Τουρκική στρατιωτική φάλαγγα κοντά στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, τον Οκτώβριο του 2019. Mehmet Ali Dag/ Ihlas News Agency / Reuters
--------------------------------------------------------

Αντιμετωπίζοντας μια έντονη αντιπαράθεση ακόμη και μεταξύ των Ρεπουμπλικανών, ο Trump φαινόταν να υποχωρεί την Δευτέρα. Ωστόσο, οι τουρκικές στρατιωτικές μονάδες είναι έτοιμες στα σύνορα της Συρίας και οι προτροπές της Ουάσιγκτον είναι απίθανο να εμποδίσουν τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, από το να δώσει το πράσινο φως. Αυτό συμβαίνει επειδή η στρατηγική της Τουρκίας είναι κάτι περισσότερο από μια άσκηση γεωπολιτικής: Για τον Ερντογάν, ο πόλεμος αγγίζει ακριβώς την πολιτική επιβίωσή του.

Στην πραγματικότητα, η πολιτική της Τουρκίας για την Συρία έχει εδώ και χρόνια ενεργοποιήσει τη φιλοδοξία του Ερντογάν να εδραιώσει την ενός ανδρός αρχή εγχωρίως. Η Τουρκία υποστήριξε τους ισλαμιστές αντάρτες κατά της Δαμασκού, όταν κάτι τέτοιο ενίσχυε τα θρησκευτικά διαπιστευτήρια του Ερντογάν εγχωρίως. Αφού η φθίνουσα εκλογική στήριξη ανάγκασε τον Ερντογάν να συνεργαστεί με ένα αντι-κουρδικό κόμμα της αντιπολίτευσης, η προσοχή του μετατοπίστηκε στην καταπολέμηση των κουρδικών δυνάμεων που επιχειρούν στην Συρία. Αυτός ο στόχος παραμένει σήμερα, αλλά σιγά-σιγά επισκιάζεται από ακόμη πιο πιεστική ανησυχία: Να απαλλαγεί από τα εκατομμύρια των Σύρων προσφύγων που έχουν περάσει στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια, όπου τώρα έχουν γίνει βάρος για τον Ερντογάν. Το ότι μια μεγάλη στρατιωτική εισβολή θα λύσει αυτά τα προβλήματα απέχει πολύ από το να είναι εγγυημένο. Όμως ο Ερντογάν είναι αποφασισμένος να προσπαθήσει.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ

Το σενάριο της Τουρκίας στην Συρία έχει αλλάξει δραματικά από τότε που ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος το 2011. Ο Ερντογάν είχε μεγάλη επιτυχία στην πατρίδα του εκείνη την άνοιξη, όταν οι άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους της Δαμασκού για να διαμαρτυρηθούν για το καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ. Η κοσμική αντιπολίτευση βρισκόταν σε πτωτική πορεία και ο Ερντογάν ήταν έτοιμος να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που θα ισλαμοποιούσε το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Η σύγκρουση πέρα από τα σύνορα στην Συρία προσέφερε στον Ερντογάν την ευκαιρία να επεκτείνει την ατζέντα του προς τα έξω. Μέσα σε λίγους μήνες, η τουρκική κυβέρνηση εγκατέλειψε τον Assad, πρώην στενό συνεργάτη, και άρχισε να οπλίζει τους ισλαμιστές αντάρτες που έδιναν μάχη ενάντια στην Δαμασκό. Η Τουρκία σύντομα έγινε κόμβος για την εξόριστη αντιπολίτευση της Συρίας και ένας αγωγός για το σταθερό ρεύμα ξένων τζιχαντιστών μαχητών που πήγαιναν στην Συρία. Τελικά, η Άγκυρα έκανε τα «στραβά μάτια» ακόμη και στα μέλη του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS), τα οποία τρύπωναν μέσα και έξω από την χώρα και μερικές φορές ζητούσαν ιατρική περίθαλψη εκεί. Το διάστημα εκείνο, η Τουρκία άνοιξε τα σύνορά της σε εκατομμύρια πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τις μάχες και έχτισε τεράστιους καταυλισμούς για να φιλοξενήσει τις νέες αφίξεις. Η χειρονομία ήταν δαπανηρή, αλλά ηθικά δίκαιη, υποστήριξε ο Ερντογάν -μια πράξη σουνιτικής συμπόνιας και αλληλεγγύης ενάντια στις φρικαλεότητες του καθεστώτος του Assad. Αυτό το αφήγημα άγγιξε το κοινό και η αντίθεση στην εισροή των προσφύγων παρέμεινε σχετικά μειωμένη. Τούτων λεχθέντων, η Τουρκία φιλοξένησε 3,6 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες.

Αυτοί που πολεμούσαν στην Συρία, ωστόσο, δεν ήταν μόνο ισλαμιστές αντάρτες, αλλά και αρκετές κουρδικές πολιτοφυλακές. Για τον Ερντογάν, αυτά ήταν κακά νέα. Το 2015, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είχε χάσει την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία για πρώτη φορά εδώ και πάνω από μια δεκαετία, εν μέρει λόγω της απροσδόκητης επιτυχίας ενός κόμματος που εκπροσωπεί την κουρδική μειονότητα της Τουρκίας, ένα τμήμα της οποίας πολέμησε επί δεκαετίες την δική του χαμηλού επιπέδου εξέγερση στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας. Για να παραμείνει στην εξουσία, ο Ερντογάν συνέπηξε μια συμμαχία με ένα ακροδεξιό κόμμα της αντιπολίτευσης, γνωστό για την έντονη αντίθεσή του στον κουρδικό εθνικισμό. Η πολύχρονη ειρηνευτική διαδικασία της κυβέρνησης με τους Κούρδους μαχητές στα νοτιοανατολικά έφτασε σε ένα απότομο τέλος.

Οι προτεραιότητες του Ερντογάν στην Συρία μετατοπίστηκαν αναλόγως. Η Άγκυρα ήταν πλέον αποφασισμένη να αποθαρρύνει τις προσπάθειες των Κούρδων να καθιερώσουν αυτονομία στην περιοχή που καλύπτει τη νοτιοανατολική Τουρκία και την βόρεια Συρία. Οι προσπάθειες για την απομάκρυνση του Assad μέσω των ισλαμιστών πληρεξουσίων πέρασαν σε δεύτερη μοίρα έναντι της πιο πιεστικής φροντίδας να μην καταφέρουν οι Σύροι Κούρδοι να αποκτήσουν μια συνεχόμενη αυτόνομη περιοχή κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία. Στο Χαλέπι, το τελευταίο προπύργιο των Σύρων ανταρτών, η Τουρκία στρατολόγησε τώρα αντάρτες που πολεμούσαν τον Άσαντ για να επιτεθούν στις κουρδικές δυνάμεις αντί σε αυτόν, αποστερώντας την εξέγερση από το ανθρώπινο δυναμικό της και διευκολύνοντας την πρόοδο του συριακού στρατού που ανακατέλαβε την πόλη το 2016. Εκείνο το έτος, Η Τουρκία έστειλε τον δικό της στρατό στην βόρεια Συρία σε μια προσπάθεια να ανασχέσει τις κουρδικές πολιτοφυλακές που επιχειρούσαν εκεί.