Πώς θα έμοιαζε μια απόσυρση από το Αφγανιστάν

Κατά τα τελευταία δύο χρόνια, έχει προκύψει μια διακομματική συναίνεση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν. Φέτος το καλοκαίρι, ο πρόεδρος Donald Trump ισχυρίστηκε επανειλημμένα ότι ήθελε μια έξοδο. Ομοίως, οι Δημοκρατικοί υποψήφιοι πρόεδροι. Κατά την διάρκεια συζήτησης τον Σεπτέμβριο, η γερουσιαστής της Μασαχουσέτης, Elizabeth Warren, υποσχέθηκε [2] να φέρει τα στρατεύματα πίσω στην πατρίδα χωρίς καμία συμφωνία με τους Ταλιμπάν [3] και ο πρώην αντιπρόεδρος Joe Biden ήταν εξίσου δριμύς, δηλώνοντας: «Δεν χρειαζόμαστε αυτά τα στρατεύματα εκεί. Θα τους έφερνα σπίτι». Αλλά οι υποστηρικτές της αποστολής υποστηρίζουν ότι μια πλήρης αποχώρηση φλερτάρει με την καταστροφή, στρώνοντας τον δρόμο στις τρομοκρατικές ομάδες να ανασυστήσουν ένα ασφαλές καταφύγιο στο Αφγανιστάν.

Μια αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν σε ειρηνευτικές συνομιλίες στη Μόσχα, τον Μάιο του 2019. Evgenia Novozhenina / Reuters
---------------------------------------------------------------

Το ότι αυτή η αποστροφή για την παραμονή στο Αφγανιστάν είναι ευρέως διαδεδομένη δεν αποτελεί έκπληξη μετά από 17 χρόνια πολέμου. Η συμμετοχή των ΗΠΑ σε ενεργές στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν έχει μειωθεί σημαντικά από το 2010 και το 2011, όταν είχαν αναπτυχθεί σχεδόν 100.000 Αμερικανοί στρατιώτες. Οι υπόλοιποι 14.000 στρατιωτικοί των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν υποστηρίζουν τις τοπικές δυνάμεις ασφαλείας με αεροπορικές επιδρομές, επιτήρηση και παροχή συμβουλών. Αφγανοί στρατιώτες και αστυνομικοί κάνουν την πρώτης γραμμής δουλειά της υπεράσπισης των πόλεων απέναντι στους Ταλιμπάν, ενώ οι ειδικές επιχειρήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών αφιερώνουν σημαντικές προσπάθειες για την καταπολέμηση της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολεμήσει μια αμείλικτη εκστρατεία εναντίον αυτών των ομάδων και πολλοί [4] αντίπαλοι της προσπάθειας δεν μπορούν πλέον να την αντέξουν.

Αλλά τι θα συμβεί αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσυρθούν από το Αφγανιστάν χωρίς ειρηνευτική συμφωνία; Είτε ακολουθήσει καταστροφή είτε οι συνέπειες είναι διαχειρίσιμες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να αξιολογήσουν την πορεία δράσης τώρα –εκτός εάν δεν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν τους κινδύνους της απόσυρσης.

ΟΙ ΑΣΧΗΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η προέλαση των Ταλιμπάν θα ακολουθούσε πιθανώς μια απόσυρση των ΗΠΑ. Τα γεγονότα των ετών από το 2014 έως 2016 προσφέρουν μια προειδοποιητική ιστορία. Κατά την διάρκεια εκείνων των ετών, οι Ηνωμένες Πολιτείες ελαχιστοποίησαν τις αεροπορικές επιδρομές, επειδή πίστευαν ότι κάτι τέτοιο θα επέτρεπε στους Αφγανούς να μάθουν να πολεμούν μόνοι τους. Αντ' αυτού, οι Ταλιμπάν [5] κατέλαβαν αρκετές επαρχίες, μεταξύ των οποίων οι Kunduz και Helmand. Οι βαριές απώλειες και οι λιποταξίες αραίωσαν τις τάξεις του αφγανικού στρατού και της αστυνομίας. Το 2016, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέτρεψαν πάλι τις αεροπορικές επιδρομές και έτσι ανέκοψαν την προέλαση των Ταλιμπάν.

Εάν ο πρόεδρος, είτε το 2021 είτε νωρίτερα, αποφασίσει να αποσυρθεί πλήρως από το Αφγανιστάν, οι αεροπορικές επιδρομές θα σταματούσαν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έκλειναν όλες τις βάσεις τους και θα σταματούσαν την διεξαγωγή επιτηρήσεων για την υποστήριξη των δυνάμεων του Αφγανιστάν. Όλα τα drones και τα στρατεύματα των ΗΠΑ θα αναχωρούσαν, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών δυνάμεων και των συμβούλων. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ και οι εταίροι του συνασπισμού θα απέσυραν αναμφίβολα και τους 8.700 στρατιωτικούς τους. Η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να συνεχίσει να παρέχει χρηματοδότηση στον στρατό του Αφγανιστάν σε μειωμένο επίπεδο, αλλά το Κογκρέσο θα έμπαινε στον οδυνηρό πειρασμό να εξαλείψει αυτήν την υποστήριξη μόλις τα στρατεύματα των ΗΠΑ θα έβγαιναν από τον κίνδυνο. Το πόσο καιρό θα χρειαζόταν μια απόσυρση είναι θέμα συζήτησης: Η κυβέρνηση Ομπάμα κάποτε σχεδίαζε ένα χρονοδιάγραμμα 30 μηνών, αλλά ορισμένοι έκαναν έκκληση για ένα ακόμα συντομότερο.

Προς το τέλος της διαδικασίας απόσυρσης [6], η ισορροπία της στρατιωτικής ισχύος στο εσωτερικό της χώρας θα άλλαζε. Ο ηγέτης των Ταλιμπάν, Mawlawi Haibatullah, πιθανότατα θα επιτίθετο σε επαρχιακά κέντρα όπως η Kunduz και η Lashkar Gah. Ο αφγανικός στρατός και η αστυνομία δεν θα ήταν σε θέση να υπερασπιστούν αυτές τις πόλεις χωρίς αεροπορική υποστήριξη των ΗΠΑ. Την επόμενη χρονιά, ο Haibatullah θα μπορούσε να κλιμακώσει, χτυπώντας μεγάλες πόλεις όπως η Kandahar και η Jalalabad. Οι δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων του Αφγανιστάν, η Εθνική Διεύθυνση Ασφαλείας και ορισμένοι σκληροπυρηνικοί ηγέτες των φυλών θα πολεμούσαν με νύχια και με δόντια. Αλλά οι πιθανότητες είναι καλές ότι ένας σημαντικός αριθμός στρατιωτών και αστυνομικών θα τρεπόταν σε φυγή, αφήνοντας την παλίρροια των Ταλιμπάν να κατακλύσει τις άμυνες των μεγάλων επαρχιακών πόλεων.

Η ίδια η Καμπούλ θα μπορούσε να πέσει αυθορμήτως. Μόλις οι φυλετικοί ηγέτες, η αστυνομία, οι στρατιώτες και οι αγρότες αισθάνονταν από ποια πλευρά φυσάει ο άνεμος, ολόκληρο το οικοδόμημα του αφγανικού κράτους θα μπορούσε να καταρρεύσει. Αυτή ήταν η σειρά των γεγονότων το 2001 και πολλές φορές πριν, όπως γράφει ο καθηγητής Thomas Barfield στο [βιβλίο του] «Αφγανιστάν: Μια Πολιτιστική και Πολιτική Ιστορία»: Ο πόλεμος δεν είχε αποφασιστικές μάχες. Ακριβώς όπως έφτασαν στην εξουσία οι Ταλιμπάν, με το να πείσουν τους ανθρώπους ότι ήταν νικητές χωρίς να πολεμήσουν … έχασαν τον πόλεμο με μια αντίστροφη διαδικασία.

Αλλά η Καμπούλ έχει επίσης μια αξιοπρεπή πιθανότητα επιβίωσης. Ο στρατός του Αφγανιστάν θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην υπεράσπιση της πρωτεύουσας και οι Τατζίκοι, Ουζμπέκοι και Χαζάροι πολέμαρχοι -οι οποίοι κάποτε αποτελούσαν την Βόρεια Συμμαχία- θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν πολιτοφυλακές για να βοηθήσουν. Οι εξωτερικές δυνάμεις θα μπορούσαν να αντιταχθούν στους Ταλιμπάν: Η Ρωσία, για την υπεράσπιση των μακροχρόνιων Ουζμπέκων και Τατζίκων φίλων της˙ το Ιράν, για την προστασία των σιιτών Χαζάρα˙ και η Ινδία, προκειμένου να περιοριστεί η επιρροή του Πακιστάν. Καμία από αυτές τις χώρες δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θα προχωρούσε σε πλήρη υποστήριξη της κυβέρνησης, αλλά μια συνολική νίκη των Ταλιμπάν δεν θα ήταν προς το συμφέρον τους.

Ανεξάρτητα από τη μοίρα της Καμπούλ, ωστόσο, οι Ταλιμπάν θα ήλεγχαν τουλάχιστον το ήμισυ της χώρας, συμπεριλαμβανομένων αρκετών πόλεων, γόνιμων καλλιεργειών και κοιτασμάτων ορυκτών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η αλ Κάιντα, το ISIS και οι ομοϊδεάτες ομάδες θα αποκτούσαν πρόσβαση σε έδαφος και πόρους. Άλλοι ξένοι τρομοκράτες θα έρχονταν κοντά τους στο Αφγανιστάν, όπου μια αντιληπτή νίκη των Ταλιμπάν επί των Ηνωμένων Πολιτειών θα χρησίμευε ως φάρος για ξένους εξτρεμιστές.

ΕΝΑΣ ΦΑΡΟΣ ΓΙΑ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ

Υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι οι Ταλιμπάν προτίθενται να επιτεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και αν καταλήξουν να αναλάβουν όλο το Αφγανιστάν. Οι ηγέτες τους μπορεί ακόμη και να αποθαρρύνουν τις τρομοκρατικές ομάδες από το να προκαλέσουν προβλήματα. Ωστόσο, η ομάδα είναι απίθανο να εμποδίσει πρακτικά άλλους στο έδαφός της να σχεδιάζουν, να προετοιμάζουν και να συντονίζουν τρομοκρατικές επιθέσεις -ειδικά εάν δεν υπάρχει μια συμφωνία ειρήνης. Με τα χρόνια, πρώην και νυν μέλη των Ταλιμπάν παραδέχθηκαν σε μένα ότι σκέφτονται την Αλ Κάιντα ως φίλο και αισθάνονται ότι δεν θα πρέπει να τους ζητηθεί να της επιτεθούν. Τον Αύγουστο, ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν, Sohail Shaheen, ισχυρίστηκε [7] ότι δεν γνωρίζει καμία απόδειξη ότι η Αλ Κάιντα ήταν υπεύθυνη για την 11η Σεπτεμβρίου [2001]. Ορισμένοι σχολιαστές υποστηρίζουν ότι τα αντίποινα των ΗΠΑ για την 11η Σεπτεμβρίου θα υποχρέωναν τους Ταλιμπάν να χωρίσουν από την Αλ Κάιντα. Αλλά πολλοί Ταλιμπάν πιστεύουν ότι έχουν νικήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο μυαλό τους, εκείνοι είναι που μας έμαθαν το μάθημά μας.

Το ISIS είναι ένα διαφορετικό θέμα, διότι οι Ταλιμπάν το καταπολεμούν ενεργά. Μετά από μια απόσυρση των ΗΠΑ, το ISIS θα ήταν απαλλαγμένο από τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ. Οι Ταλιμπάν θα μπορούσαν τότε να κλιμακώσουν τις επιθέσεις τους εναντίον της οργάνωσης ή θα μπορούσαν απλά να προσπαθήσουν να την κρατήσουν σε απόσταση διατηρώντας ένα ισχυρό μέτωπο εναντίον της. Για το σκοπό αυτό, οι ηγέτες των Ταλιμπάν θα ήταν επιφυλακτικοί στο να αποστασιοποιηθούν από την Αλ Κάιντα, έναν πιθανό σύμμαχο στην καταπολέμηση του ISIS.

Η εμπειρία του ISIS στο Ιράκ και την Συρία από το 2014 έως το 2017 προσφέρει ένα παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί όταν μια τρομοκρατική ομάδα έχει πολλά εδάφη. Ο έλεγχος της Raqqa, της Μοσούλης και άλλων πόλεων παρείχε στο ISIS τον χώρο που χρειαζόταν για να κρύβεται, να κάνει συναντήσεις, να εκπαιδεύεται, να οργανώνεται και να διαδίδει προπαγάνδα -όλα σε μια εποχή που η ομάδα ήταν κάτω [8] από τεράστια αμερικανική στρατιωτική πίεση. Η περίοδος κατά την οποία το ISIS κατείχε τα περισσότερα εδάφη συνέπεσε με 35 συνδεδεμένες με το ISIS επιθέσεις στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες σκότωσαν ή τραυμάτισαν περίπου 2.000 άτομα.

Μετά από μια χωρίς συμφωνία πλήρη απόσυρση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, η Αλ Κάιντα και άλλες τρομοκρατικές ομάδες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ή να εμπνεύσουν περισσότερες επιθέσεις εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά η ακριβής φύση και οι διαστάσεις μιας απειλής μετά την απόσυρση είναι άγνωστες. Επιπλέον, η εθνική άμυνα των ΗΠΑ είναι πολύ ισχυρότερη από ό, τι το 2001 και μπορεί να εξαλείψει μια τρομοκρατική πλοκή κλίμακας παρόμοιας με εκείνη της 11ης Σεπτεμβρίου. Γιατί θα πρέπει οι Ηνωμένες Πολιτείες να ανησυχούν για μια αόριστη απειλή που θα μπορούσε να τεθεί από το Αφγανιστάν κάποια μέρα στο μέλλον;

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν αντ' αυτού να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους για ανθεκτικότητα, ή την ικανότητα να υπομείνουν μια επίθεση και τις απώλειές της. Αλλά ο χρόνος μπορεί να μην είναι σωστός για μια τέτοια νοοτροπία και η μετατόπιση αυτή μπορεί να μην είναι πολιτικά συμφέρουσα. Η σωστή συμφωνία ειρήνης θα μπορούσε να καταστήσει μια τέτοια στάση περιττή. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η πιο άμεση διαδρομή εξόδου από το Αφγανιστάν είναι να ζουν με την απειλή της τρομοκρατίας.

ΜΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΑΛΙΜΠΑΝ

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσυρθούν από το Αφγανιστάν χωρίς ειρηνευτική συμφωνία [9], ο αφγανικός λαός θα είναι εκείνος που θα επηρεαστεί περισσότερο. Κατά το πρώτο έτος μετά την έξοδο των ΗΠΑ, οι Αφγανοί πιθανότατα θα υποστούν μια αναζωπύρωση της βίας, καθώς οι επιθέσεις των Ταλιμπάν θα ενταθούν. Η ζωή σε περιοχές υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν θα ήταν καταπιεστική. Οι Ταλιμπάν προσπάθησαν πρόσφατα να κάνουν ηπιότερες τις πολιτικές τους, αλλά καθώς η τρομοκρατική οργάνωση διευρύνει την παρουσία της, οι γυναίκες πιθανότατα θα χάσουν την ελευθερία που έχουν κερδίσει, ο Τύπος θα σιγήσει, και οι Αφγανοί που έχουν πολεμήσει τους Ταλιμπάν θα αντιμετωπίσουν τιμωρίες.

Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, το ισοζύγιο θα μπορούσε να εξισορροπήσει. Εάν οι Ταλιμπάν καταλάβουν την χώρα, η βία θα σταματήσει σε περιοχές υπό τον έλεγχό τους. Αυτό θα μπορούσε να αντισταθμίσει την απώλεια της ελευθερίας και της οικονομικής ανάπτυξης. Οι Αφγανοί θα καταπιεστούν και θα στερηθούν, αλλά θα είναι ζωντανοί. Αντιθέτως, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες μείνουν, ο πόλεμος και όλα τα αποτελέσματά του -από αεροπορικά χτυπήματα μέχρι βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας- θα επιμείνουν, πιθανώς επ' αόριστον.

Η απόσυρση των ΗΠΑ δεν θα ήταν αναγκαστικά καταστροφική για το Αφγανιστάν. Ωστόσο, θα συνεπαγόταν πραγματικούς κινδύνους που θα απαιτούσαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποδεχθούν ένα βαθμό ανθεκτικότητας. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αποφασίσουν πόσο ρίσκο είναι πρόθυμοι να αναλάβουν σε αυτό το λεπτό σημείο της ιστορίας των ΗΠΑ.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2019-10-21/what-with...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/War-Comes-Garmser-Conflict-Frontier/dp/0199390010
[2] https://abcnews.go.com/US/read-full-transcript-abc-news-3rd-democratic-d...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2018-09-07/taliban-p...
[4] https://thehill.com/homenews/campaign/461236-buttigieg-warren-pledge-afg...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2018-11-28/talibans-...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-04-15/lessons-vietnam-leavi...
[7] https://www.cbsnews.com/news/taliban-say-ending-the-war-in-afghanistan-i...
[8] https://warontherocks.com/2017/01/isils-virtual-planners-a-critical-terr...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2019-08-26/diplomacy...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition