Το καθαρτήριο της Αμερικής στη Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το καθαρτήριο της Αμερικής στη Μέση Ανατολή

Η υπόθεση του να κάνεις λιγότερα*
Περίληψη: 

Η έντονη εμπλοκή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν επώδυνη και άσχημη για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την περιοχή. Αλλά είναι ο διάβολος που γνωρίζουμε, και έτσι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ έχουν εξοικειωθεί με το κόστος που συνδέεται με αυτό. Η απόσυρση, όμως, είναι ο διάβολος που δεν γνωρίζουμε…

Η MARA KARLIN είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια της Σχολής Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins και ανώτερη συνεργάτις του Ιδρύματος Brookings. Υπήρξε αναπληρώτρια βοηθός υπουργός του Υπουργείου Άμυνας για την Στρατηγική και την Ανάπτυξη Δυνάμεων από το 2015 έως το 2016.
Η TAMARA COFMAN WITTES είναι ανώτερη συνεργάτις στο Πρόγραμμα Εξωτερικής Πολιτικής στο Ινστιτούτο Brookings. Υπήρξε αναπληρώτρια βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για τις Υποθέσεις Εγγύς Ανατολής από το 2009 έως το 2012.

Όταν ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, μιλά για τη Μέση Ανατολή, συνήθως συνδυάζει φιλοπόλεμες απειλές εναντίον του Ιράν και του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS) με υπερβολικές υποσχέσεις υποστήριξης των περιφερειακών εταίρων των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία. Αλλά η σκληρή ρητορική είναι παραπλανητική: Δεν υπάρχει κανένας λόγος να σκεφτεί κάποιος ότι ο Trump θέλει πραγματικά οι Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλακούν περισσότερο στην περιοχή.

25102019-1.jpg

Φεύγοντας με τζετ: Ένα F-18 στο δρόμο του προς τον Περσικό Κόλπο, τον Μάρτιο του 2017. John Gambrell / ASSOCIATED PRESS
---------------------------------------------------------------------

Απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν [1], αλλά δεν έδειξε καμία προθυμία για μια σύγκρουση με την Ισλαμική Δημοκρατία. Συνέχισε την υποστήριξη του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στον πόλεμο υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη, αλλά αντιστάθηκε στις εκκλήσεις για βαθύτερη στρατιωτική εμπλοκή εκεί. Παρά την υπόσχεσή του για μια «συμφωνία του αιώνα», η πρόταση των ΗΠΑ για την αραβο-ισραηλινή ειρήνη παραμένει στο ράφι. Η υποστήριξή του για ένα «Αραβικό ΝΑΤΟ», μια συμμαχία ασφάλειας μεταξύ της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και των έξι κρατών του Κόλπου, έχει εμποδιστεί από τις βαθύτερες αντιξοότητες μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Η ταλαντευόμενη προσέγγισή του στην Συρία έχει προκαλέσει σύγχυση σχετικά με την αποστολή των Αμερικανών στρατιωτών εκεί. Το Υπουργείο Άμυνας έχει αποκλιμακώσει τις στρατιωτικές ικανότητες των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή για να ανακατευθύνει πόρους στις αυξανόμενες απειλές που θέτει η Κίνα και η Ρωσία, αφήνοντας τους εταίρους στην περιοχή να αναρωτιούνται για την δέσμευση της Ουάσινγκτον σχετικά με την ασφάλειά τους. Παρ’ όλη την επιθετική ρητορική, οι πολιτικές του Trump για τη Μέση Ανατολή έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά επιφυλακτικές.

Από αυτή την άποψη, ο Trump είναι εντυπωσιακά όπως ο προκάτοχός του. Ο Τραμπ μπορεί να μιλά για τη Μέση Ανατολή διαφορετικά από ό, τι έκανε ο Ομπάμα. Όμως, αμφότεροι φαίνεται να συμμερίζονται την άποψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παραείναι εμπλεκόμενες στην περιοχή και πρέπει να διαθέσουν λιγότερους πόρους και λιγότερο χρόνο σε αυτήν. Και υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι ο επόμενος πρόεδρος θα συμφωνήσει. Η μειωμένη όρεξη για εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή δεν αντικατοπτρίζει μια ιδεολογική προτίμηση ή ιδιαιτερότητα αυτών των δύο προέδρων, αλλά μια βαθύτερη αλλαγή τόσο στην περιφερειακή δυναμική όσο και στα ευρύτερα συμφέροντα των ΗΠΑ. Παρόλο που η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να έχει σημασία για τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει πολύ μικρότερο αντίκτυπο από ό, τι παλαιότερα.

Ωστόσο, η στρατηγική των ΗΠΑ προς τη Μέση Ανατολή δεν έχει προλάβει ακόμη αυτές τις αλλαγές. Συνεπώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται μέσα σε ένα είδος καθαρτήριου της Ανατολής -αρκετά περισπασμένες από περιφερειακές κρίσεις για να στραφούν σε άλλες παγκόσμιες προτεραιότητες, αλλά και μην έχοντας επενδύσει αρκετά για να μετακινήσουν την περιοχή προς μια καλύτερη κατεύθυνση. Αυτή η προσέγγιση του να παίρνεις το χειρότερο από δύο ενδεχόμενα φέρνει βαρύ κόστος. Σπέρνει αβεβαιότητα μεταξύ των εταίρων της Ουάσινγκτον στη Μέση Ανατολή, γεγονός που τους ενθαρρύνει να ενεργούν με επικίνδυνους και επιθετικούς τρόπους. (Ας δούμε την αναίσχυντη δολοφονία του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi από την Σαουδική Αραβία ή την αιματηρή εκστρατεία της στην Υεμένη [3]). Βαθαίνει την απογοήτευση του αμερικανικού κοινού από την ατελείωτη αναταραχή της περιοχής, καθώς και για τις προσπάθειες των ΗΠΑ να την αντιμετωπίσουν. Εκτρέπει πόρους που διαφορετικά θα μπορούσαν να αφιερωθούν στην αντιμετώπιση μιας αναδυόμενης Κίνας και μιας ρεβανσιστικής Ρωσίας. Και όλο αυτό το διάστημα, παραμένοντας ασαφείς για τα όρια των δεσμεύσεών τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες κινδυνεύουν να συμπαρασυρθούν σε μια ακόμα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.

Το να πει κανείς ότι η Μέση Ανατολή έχει λιγότερη σημασία για τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν σημαίνει ότι η μειωμένη εμπλοκή των ΗΠΑ θα είναι απαραίτητα κάτι καλό για την περιοχή. Η Μέση Ανατολή βρίσκεται στη μέση της μεγαλύτερης αναστάτωσής της μέσα σε μισό αιώνα, παράγοντας μια ολομέτωπη μάχη ισχύος μεταξύ των μεγάλων παικτών της. Οι κυβερνήσεις της περιοχής, ανήσυχες για το τι σημαίνει η αυξανόμενη αδιαφορία της Ουάσινγκτον για τη Μέση Ανατολή σε σχέση με την σταθερότητά τους, εργάζονται σκληρά για να τραβήξουν τον ηγεμόνα πάλι μέσα. Είναι όμως καιρός η Ουάσιγκτον να θέσει τέρμα σε ευσεβείς πόθους σχετικά με την ικανότητά της να καθορίζει την τάξη με τους δικούς της όρους ή να μετατρέπει ιδιοτελείς και κοντόφθαλμους περιφερειακούς εταίρους σε αξιόπιστους συμμάχους -τουλάχιστον χωρίς να υφίσταται τεράστιο κόστος και μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις. Αυτό σημαίνει να γίνουν κάποιες δύσκολες επιλογές για να δημιουργηθεί μια στρατηγική που θα προστατεύει τα σημαντικότερα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή, χωρίς να στείλει τις Ηνωμένες Πολιτείες πάλι μέσα στο καθαρτήριο.

ΜΙΑ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

Ως απάντηση στον πόλεμο στο Ιράκ, οι Ηνωμένες Πολιτείες επεδίωξαν να μειώσουν τον ρόλο τους στη Μέση Ανατολή. Τρεις παράγοντες έχουν κάνει αυτή την πορεία πιο δελεαστική και πιο πιθανή. Πρώτον, οι διακρατικές συγκρούσεις που απειλούσαν άμεσα τα συμφέροντα των ΗΠΑ στο παρελθόν έχουν σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από υπο-κρατικές απειλές ασφαλείας. Δεύτερον, άλλες αναδυόμενες περιφέρειες, ιδίως η Ασία, έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία στην παγκόσμια στρατηγική των ΗΠΑ. Και τρίτον, η διαφοροποίηση των παγκόσμιων αγορών ενέργειας έχει αποδυναμώσει το πετρέλαιο ως έναν οδηγό της πολιτικής των ΗΠΑ.