Μια διέξοδος από την καταλανική κρίση στην Ισπανία

Οι κομματικές πολιτικές έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα. Η επιείκεια προς την Καταλονία δεν αποδίδει εκλογικά, ενώ οι σκληροπυρηνικές προσεγγίσεις το κάνουν: Η καταλανική κρίση ήταν αέρας στα πανιά για τους αφοσιωμένους Ισπανούς εθνικιστές στο νεόκοπο ακροδεξιό κόμμα Vox. Αντίθετα, οι υποστηρικτές των μετριοπαθών λύσεων και της αποκλιμάκωσης, όπως το ακροαριστερό κόμμα Podemos, χάνουν σε υποστήριξη. Άλλα κόμματα το έλαβαν υπόψη τους και έσπευσαν να υπερθεματίσουν το ένα έναντι του άλλου στην εχθρότητά τους ως προς την αιτία της καταλανικής αυτοδιάθεσης. Το γεγονός ότι οι πολιτικοί βρίσκονται σε φάση μόνιμης [προεκλογικής] εκστρατείας -το αποτέλεσμα του χρόνιου πολιτικού αδιεξόδου στη Μαδρίτη, το οποίο οδήγησε την χώρα να πραγματοποιήσει τέσσερις εκλογές σε ισάριθμα χρόνια- μόνο έχει χειροτερέψει τα πράγματα. Παρόμοια δυναμική πλειοδοσίας καθοδήγησε την πόλωση στην Καταλονία, όπου οποιαδήποτε προσπάθεια διαπραγμάτευσης συναντάται με έντονη αντιπαράθεση από εθνικιστές σκληροπυρηνικούς, οι οποίοι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τίποτα για συζήτηση με τη Μαδρίτη.

ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΟΔΟΣ;

Ωστόσο, μέχρι στιγμής υπάρχουν λίγα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η μαξιμαλιστική στρατηγική της Μαδρίτης λειτουργεί. Οι ηγέτες στη Μαδρίτη φαίνεται να αναμένουν ότι το αυτονομιστικό κίνημα θα ξεφουσκώσει, αλλά ένας σημαντικός αριθμός Καταλανών -το 41,9%, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του Οκτωβρίου [4] που πραγματοποιήθηκε πριν από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου- παραμένουν αποφασισμένοι στο αίτημά τους για ανεξαρτησία.

Κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί μια ισπανική κυβέρνηση που θα ακολουθούσε ένα ριζικά διαφορετικό μονοπάτι -ένα [μονοπάτι] που θα αναζητούσε μια διέξοδο από το σημερινό αδιέξοδο μέσω διαπραγματεύσεων και συμβιβασμού. Σύμφωνα με μια άλλη δημοσκόπηση [5], το 45,7% των Καταλανών θα ήταν ευχαριστημένο με μια συμφωνία μετάβασης που θα χορηγούσε στην περιοχή μεγαλύτερες εξουσίες αυτοδιοίκησης. Η ικανοποίηση μιας τόσο μεγάλης μερίδας Καταλανών πιθανώς θα συρρίκνωνε την στήριξη υπέρ της απόσχισης με σημαντική διαφορά. Αλλά ακόμη και αν οι ηγέτες στη Μαδρίτη είχαν την πολιτική βούληση να επιδιώξουν αυτό το αποτέλεσμα -κάτι που δεν έχουν- το να πουλήσουν την συμφωνία σε ένα δύσπιστο καταλανικό κοινό θα ήταν υπερβολική απαίτηση: Υπό την τρέχουσα συνταγματική αρχιτεκτονική της Ισπανίας, η κεντρική κυβέρνηση μπορεί να επαναδιεκδικήσει σε οποιαδήποτε στιγμή τις αποκεντρωμένες εξουσίες αφήνοντας τους Καταλανούς χωρίς καμία εγγύηση ότι η Μαδρίτη θα τηρήσει τις υποσχέσεις της στην πορεία. Οποιαδήποτε συμφωνία αποκέντρωσης θα απαιτούσε επίσης από τους Καταλανούς εθνικιστές να δεσμευτούν ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν την αυξημένη αυτονομία της περιοχής για να επιτύχουν τον στόχο της ανεξαρτησίας -ένα δύσκολο χάπι για να το καταπιούν οι αυτονομιστές.

Μια αληθινή επούλωση θα απαιτούσε πιθανώς ένα ακόμη πιο ριζοσπαστικό βήμα: Ένα επίσημα εγκεκριμένο, δεσμευτικό δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία. Οι Καταλανοί είναι διχασμένοι στο ζήτημα της ανεξαρτησίας, αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερά ότι είναι ενωμένοι στην επιθυμία τους για μια δίκαιη ψηφοφορία ώστε να αποφασίσουν για το μέλλον της περιοχής. Το να επιτραπεί ένα δεσμευτικό δημοψήφισμα θα σήμαινε να διακινδυνευθεί μια απόσχιση και όλες οι επιπλοκές που θα συνεπαγόταν κάτι τέτοιο. Αλλά μια διαδικασία ανοιχτής συζήτησης, στην οποία οι πολίτες θα μπορούσαν να εκφράσουν ελεύθερα τις προτιμήσεις τους, θα έδινε στους Καταλανούς μια αίσθηση πολιτικής ενίσχυσης, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Εκτός από μια ψηφοφορία, η διαρκής ειρήνη θα απαιτούσε κάποιου είδους αμνηστία για τους πολιτικούς και τους ακτιβιστές που φυλακίστηκαν για την διοργάνωση του δημοψηφίσματος του 2017, καθώς και εκείνους που διώχθηκαν [ποινικά], αλλά ζουν στην εξορία. Αυτοί οι φυλακισμένοι έχουν αναπόφευκτα γίνει πολιτικοί μάρτυρες του καταλανικού εθνικιστικού κινήματος, και η συνεχιζόμενη φυλάκισή τους τροφοδοτεί περαιτέρω τις κινητοποιήσεις και την ριζοσπαστικοποίηση. Το ότι η Μαδρίτη συνέχισε να συλλαμβάνει και να διώκει διαδηλωτές [6] και ακτιβιστές μόνο έχει προσθέσει λάδι στην φωτιά.

Ωστόσο, εφ' όσον κανένα σημαντικό ισπανικό πολιτικό κόμμα δεν έχει κίνητρο να επιδιώξει συμβιβασμό, η Μαδρίτη είναι απίθανο να αλλάξει πορεία. Ένας θαρραλέος ηγέτης θα μπορούσε να αποφασίσει ότι η αναζήτηση μιας οδού πέρα από το αδιέξοδο αξίζει να τιμωρηθεί από τους ψηφοφόρους στην συνέχεια. Αλλά αυτό το είδος ηγεσίας δεν έχει ακόμη αναδυθεί και, εν τη απουσία του, η αποκλιμάκωση στην Καταλονία παραμένει ένα μακρινό όνειρο.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2019-11-27/way-out-spains...