Εκπαιδεύστε για να απελευθερώσετε

Ο Τραμπ δεν απορρίπτει απλώς τις φιλελεύθερες αξίες˙ απορρίπτει επίσης την φιλελεύθερη τάξη. Στην πορεία της εκστρατείας, αποκάλεσε το ΝΑΤΟ «παρωχημένο», υπονόησε ότι μπορεί να εγκαταλείψει τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ανατολική Ασία και απειλούσε να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από την Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελευθέρων Συναλλαγών (North American Free Trade Agreement, NAFTA), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και την Trans-Pacific Partnership. Όπως και οι άλλοι δεξιόστροφοι λαϊκιστές στην Ευρώπη, ο Trump βλέπει με περιφρόνηση τη μεταπολεμική συναίνεση στην εξωτερική πολιτική και αντ’ αυτής υποστηρίζει οι χώρες να κλείνουν τα σύνορά τους σε ξένα προϊόντα, να περιορίζουν την ελευθερία του Τύπου, να κάμπτουν τη μετανάστευση, και να διατηρούν τις παραδοσιακές εθνοτικές, θρησκευτικές και φυλετικές ιεραρχίες.

Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Trump τήρησε πολλές από τις υποσχέσεις του. Μέσα στην πρώτη εβδομάδα [της θητείας του], εξέδωσε εκτελεστική εντολή για την αναστολή της εισόδου ανθρώπων από επτά μουσουλμανικής πλειοψηφίας χώρες για 90 ημέρες. Έκτοτε απέφυγε την πολυμέρεια, αποσύροντας τις Ηνωμένες Πολιτείες από την Trans-Pacific Partnership και την συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, ξεκίνησε εμπορικό πόλεμο, σακάτεψε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου με το να εμποδίζει τον διορισμό νέων δικαστών στο Σώμα Διακανονισμού Διαφορών, απέτυχε να δράσει μετά την δολοφονία του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi από την Σαουδική Αραβία, και επέβαλε δευτερογενείς κυρώσεις στις ευρωπαϊκές εταιρείες που συνεργάζονται με το Ιράν μετά την απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Το πιο ανησυχητικό για την παγκόσμια οικονομία, η διοίκηση του Trump συνέταξε ένα νέο νομοσχέδιο για το εμπόριο, την Αμερικανική Πράξη Δίκαιης και Αμοιβαίας Δασμολόγησης (United States Fair and Reciprocal Tariff Act), που θα επέτρεπε στον πρόεδρο να αυξήσει τους δασμούς μονομερώς. Αυτό θα έπληττε το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα παραβιάζοντας δύο από τις βασικές αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου: Τη μη διάκριση (η ιδέα ότι οι ίδιοι δασμοί ισχύουν για όλους, εκτός εάν οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου τους αχρηστεύουν) και δασμολογική δέσμευση (η κατανόηση ότι οι δασμοί δεν θα υπερβαίνουν προσυμφωνημένα μέγιστα επίπεδα).

Ο Trump ακολούθησε επίσης την απόρριψη των φιλελεύθερων αξιών. Έχει εκφράσει την επιθυμία οι Ηνωμένες Πολιτείες να προσελκύσουν περισσότερους μετανάστες από χώρες όπως η Νορβηγία παρά από την Αφρική˙ ώθησε το Κογκρέσο να χτίσει ένα τείχος στα νότια σύνορα˙ απέτυχε να αποστασιοποιηθεί από λευκούς εθνικιστές διαδηλωτές στο Charlottesville της Βιρτζίνια˙ και καθιέρωσε και στην συνέχεια ανακάλεσε μια πολιτική διαχωρισμού των παιδιών των μεταναστών από τους γονείς τους.

Στο ένα πεδίο μετά το άλλο, οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να εγκαταλείπουν τις φιλελεύθερες αξίες που κάποτε διακήρυτταν. Εάν αυτό συνεχιστεί, η φιλελεύθερη διεθνής τάξη θα αντιμετωπίσει ένα ζοφερό μέλλον. Η ανοικτότητα έναντι των ξένων αγαθών και των ανθρώπων θα αντικατασταθεί από εμπόριο και πρακτικές μετανάστευσης που εισάγουν διακρίσεις. Αν η διοίκηση Trump συνεχίσει να υπονομεύει το παγκόσμιο σύστημα συναλλαγών, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι θα είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι. Οι ακριβότερες εισαγωγές θα βλάψουν τους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών και, καθώς οι πωλήσεις θα μειώνονται, οι επιχειρήσεις θα απολύσουν εργαζόμενους. Οι δασμοί που ισχύουν για τα προϊόντα των ΗΠΑ θα βλάψουν και τους εξαγωγείς. Αν ένας εμπορικός πόλεμος ξεφύγει από τον έλεγχο, το δολάριο θα μπορούσε να χάσει την θέση του ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Αυτό θα κοστίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες τα τεράστια οφέλη στο εμπόριο, την χρηματοδότηση και την ασφάλεια που απορρέουν επί του παρόντος από την ιδιότητά τους ως τραπεζίτη το κόσμου. Καθώς η οικονομία των ΗΠΑ υποφέρει, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να ξοδέψει μεγαλύτερο μερίδιο του ΑΕΠ στον στρατό. Και αν η διοίκηση του Trump συνεχίσει να αποξενώνει τους συμμάχους των ΗΠΑ, ενδέχεται να δημιουργήσουν ανταγωνιστικά μπλοκ ισχύος για να ανταγωνιστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες και να μην συνεργαστούν μαζί τους. Αυτό θα οδηγούσε σε μια πιο απρόβλεπτη, ύπουλη παγκόσμια τάξη.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, άλλες χώρες ακολουθούν την ηγεσία του Trump στο να στρέψουν την πλάτη τους στον φιλελευθερισμό. Απομακρύνονται από την έμφαση στις ταυτότητες που μπορούν να επιτύχουν οι άνθρωποι μέσω της εφευρετικότητας και της σκληρής δουλειάς προς αυτά που δεν μπορούν ή δεν θα αλλάξουν, όπως το χρώμα του δέρματος ή η θρησκεία. Το αποτέλεσμα θα είναι ένας κόσμος λιγότερο αξιοκρατικός, με περισσότερες διακρίσεις. Αυτό θα έχει σοβαρές συνέπειες για την φιλελεύθερη διεθνή τάξη, διότι μια χώρα που ασχολείται με την φυλετική και θρησκευτική ιεραρχία είναι πιο πιθανό να κλείσει τα σύνορά της σε ξένα κεφάλαια, αγαθά και ανθρώπους και να μειώσει τον ρόλο της συλλογικής δράσης στην επίτευξη εθνικής ασφάλειας. Αυτές οι χώρες είναι πιθανότερο να σκέφτονται με όρους μηδενικού αθροίσματος.

Ο Trump μιλά σε συγκέντρωση στο Asheville, στην Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ, τον Σεπτέμβριο του 2016. Mike Segar / REUTERS
---------------------------------------------------------------

ΕΙΝΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ, ΑΝΟΗΤΕ

Οι επιθέσεις του Trump στην φιλελεύθερη τάξη έχουν επικεντρωθεί στην οικονομική παγκοσμιοποίηση. Επειδή στην καμπάνια του ο Trump χρησιμοποίησε τόσο αποτελεσματικά την δυσαρέσκεια που αισθάνονταν οι Αμερικανοί για τα ξένα αγαθά και τους εργαζόμενους, πολλοί σχολιαστές εξήγησαν την επιτυχία του -και το ευρύτερο λαϊκιστικό φαινόμενο- ως μια αντίδραση κατά της παγκοσμιοποίησης. Αλλά η λαϊκιστική τάση δεν είναι εύκολο να λογιστεί στην οικονομία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών αυξάνεται από την δεκαετία του '70 χωρίς μια λαϊκιστική αντίδραση μέχρι τώρα.