Η Λευκορωσία θα είναι η επόμενη Ουκρανία; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Λευκορωσία θα είναι η επόμενη Ουκρανία;

Γιατί η σύγκρουση που υποβόσκει μεταξύ Μόσχας και Μινσκ αποτελεί κακή είδηση

Στις δεκαετίες που πέρασαν, η Λευκορωσία έχει ενταχθεί σε κυριαρχούμενες από την Ρωσία πολυμερείς οργανώσεις, όπως η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (Eurasian Economic Union, EAEU) και ο Οργανισμός Συλλογικής Συνθήκης για την Ασφάλεια (Collective Security Treaty Organization, CSTO), την απάντηση της Ρωσίας στην επέκταση του ΝΑΤΟ. Πιο πρόσφατα, οι δυνάμεις της Λευκορωσίας συμμετείχαν σε ρωσικές στρατιωτικές ασκήσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας επιχείρησης το 2017 που δοκίμαζε την ανταπόκριση των ρωσικών δυνάμεων σε πιθανή σύγκρουση με το ΝΑΤΟ.

ΠΟΛΥ ΚΟΝΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΕΣΗ

Παρ’ όλα όσα έχουν κοινά οι δύο χώρες, πολλά εξακολουθούν να τις χωρίζουν. Αν και ο Λουκασένκο έχει αποδεχθεί έναν σημαντικό βαθμό υποταγής στην Ρωσία, δεν είναι διατεθειμένος να εγκαταλείψει την [εθνική] κυριαρχία της Λευκορωσίας. Σε αντίθεση με πολλούς από τους μετασοβιετικούς γείτονές του, εμπόδισε τους Ρώσους ολιγάρχες να ασκήσουν μεγάλη επιρροή στην οικονομία της χώρας του και έχει αποτρέψει τα ρωσικά στρατεύματα από το να διατηρούν βάσεις στο έδαφος της Λευκορωσίας. Αυτή η ανησυχία για την [εθνική] κυριαρχία της Λευκορωσίας είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η Συνθήκη Ένωσης παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ένα άδειο κέλυφος και οι προσπάθειες για την επέκταση των ρόλων της EAEU και της CSTO δεν είχαν μεγάλη επιτυχία. Ο Λουκασένκο έχει αποκλείσει ανοιχτά την συμμετοχή στρατευμάτων της Λευκορωσίας σε επιχειρήσεις της CSTO εκτός της χώρας. Και έχει υπονομεύσει τις επιχειρήσεις της EAEU με το να εγείρει διαφωνίες σε επίπεδο επικεφαλής κράτους, όπου απαιτείται ομοφωνία, τόσο συχνά που η τακτική του έχει γίνει γνωστή μέσα στον οργανισμό ως το «Λευκορωσικό Ασανσέρ».

Η Λευκορωσία ήταν στην καλύτερη περίπτωση ένας απρόθυμος συμμετέχων στην σύγκρουση της Ρωσίας με την Δύση. Συγκεκριμένα, αρνήθηκε να αναγνωρίσει την προσάρτηση της Κριμαίας. Η Λευκορωσία βοήθησε Ευρωπαίους βιομηχάνους να παρακάμψουν τις ρωσικές αντισταθμιστικές κυρώσεις για τα Δυτικά αγαθά αναβαπτίζοντας τα ευρωπαϊκά προϊόντα ως «made in Belarus» πριν τα μεταφέρουν στην Ρωσία. Όταν ο Λουκασένκο αισθάνθηκε στο παρελθόν απειλή για την ανεξαρτησία της Λευκορωσίας, έκανε ακόμη και δειλά ανοίγματα προς την Δύση, συμμετέχοντας στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (European Neighborhood Policy, ENP) και την Ανατολική Συνεργασία (Eastern Partnership, EaP) της ΕΕ. Αλλά αυτή η προσέγγιση είναι λιγότερο βιώσιμη τώρα, σε μια εποχή όπου οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης είναι σε ιστορικά υψηλά και η ΕΕ είναι περισπασμένη από πιο πιεστικές ανησυχίες από την Λευκορωσία. Ο Λουκασένκο μπορεί να καταδείξει την υποστήριξη του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Mike Pompeo, ο οποίος, σε πρόσφατη επίσκεψη, πρότεινε να προμηθεύσει την Λευκορωσία με αμερικανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά αυτή η προσφορά φαίνεται ότι δεν έχει νόημα, δεδομένου του σχετικού μεταφορικού κόστους.

Ο Λουκασένκο απέχει πολύ από το να είναι το μοναδικό εμπόδιο που αποτρέπει την Λευκορωσία από το να γίνει ρωσική επαρχία: Μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας παραμένει σκεπτικό, επίσης. Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο έγιναν διαδεδομένες διαδηλώσεις ενάντια στην ρωσική παρέμβαση στην κυριαρχία της Λευκορωσίας -ένα ασυνήθιστο θέαμα σε μια χώρα με χαμηλή ανοχή στις δημόσιες διαμαρτυρίες. Ο Λουκασένκο και οι περισσότεροι από τις ελίτ της χώρας ενδέχεται να είναι πολιτισμικά ρωσοποιημένα προϊόντα του σοβιετικού συστήματος, αλλά πολλοί νέοι Λευκορώσοι έχουν συνηθίσει να ζουν σε ένα ανεξάρτητο κράτος και να αυτοπροσδιορίζονται ως Λευκορώσοι. Κάποιοι δάσκαλοι σε σχολεία και [κάποιοι] ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών ξεκίνησαν την προώθηση της λευκορωσικής γλώσσας και πολιτισμού ως μια μορφή αντίστασης στην πίεση της Μόσχας για ένταξη. Στις δημοσκοπήσεις, οι περισσότεροι Λευκορώσοι λένε ότι προτιμούν να διατηρούν καλές σχέσεις με όλους τους γείτονές τους και ότι η στήριξή τους για μια εναρμόνιση με την Ρωσία είναι χαμηλή.

ΝΕΑ ΧΩΡΑ, ΠΑΛΙΑ ΛΑΘΗ

Δυστυχώς για την Λευκορωσία, η Ρωσία έχει καταδείξει ότι θέλει να επιταχύνει τον ρυθμό εναρμόνισης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η συνακόλουθη αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ έχουν κάνει την Λευκορωσία ακόμη πιο σημαντική για την Ρωσία από γεωπολιτική άποψη. Τοποθετώντας στρατεύματα στην Λευκορωσία, η Ρωσία θα μπορούσε να ασκήσει πρόσθετη στρατιωτική πίεση στην Ουκρανία και να δυσκολέψει το ΝΑΤΟ να υπερασπιστεί την ανατολική πλευρά του. Αντίθετα, αν η Λευκορωσία στραφεί προς την Δύση, η Μόσχα θα χάσει ένα δυνητικό στρατιωτικό έδαφος και θα κινδυνεύσει να δει την Δυτική πολιτική και οικονομική επιρροή να επεκτείνεται σε έναν πληθυσμό που πολλοί Ρώσοι θεωρούν ως μέρος του δικού τους έθνους. Μια λαϊκή εξέγερση στην Λευκορωσία, όπως αυτή που ανέτρεψε την φιλο-ρωσική κυβέρνηση της Ουκρανίας το 2014, θα ήταν επίσης ένα εφιαλτικό σενάριο για τη Μόσχα, η οποία φοβάται ότι και οι δικοί της πολίτες θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα.