Επίδειξη κινεζικής ισχύος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Επίδειξη κινεζικής ισχύος

Μετά την οικονομία και την άμυνα, η πανδημία δίνει νέα ευκαιρία στην Κίνα να στραφεί στην ήπια ισχύ
Περίληψη: 

Η Κίνα, η χώρα δηλαδή από την οποία ξεκίνησε η πανδημία, φαίνεται να πρωτοστατεί στην τεχνογνωσία παρασκευής φαρμακευτικών σκευασμάτων, αλλά και στην παροχή βοήθειας με ιατρικό προσωπικό, αναλώσιμα και ιατροφαρμακευτικό υλικό.

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΟΥΝΗΣ είναι διεθνολόγος Msc, διδάσκων ΕΚΠΑ / Ερευνητής ΕΚΕΟ.
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΑΗΝΙΔΗΣ είναι διεθνολόγος.

Την εποχή κατά την οποία μεγάλο τμήμα του πλανήτη και κυρίως των αναπτυγμένων χωρών, υποφέρει από την πανδημία του κορωνοϊού (COVID19), η Κίνα, η χώρα δηλαδή από την οποία ξεκίνησε η πανδημία, φαίνεται να πρωτοστατεί στην τεχνογνωσία (know how) παρασκευής φαρμακευτικών σκευασμάτων, αλλά και στην παροχή βοήθειας με ιατρικό προσωπικό, αναλώσιμα και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Οι χώρες οι οποίες δέχτηκαν μέχρι στιγμής την αρωγή της Κίνας είναι η Ιταλία, Ελλάδα, Σερβία, Τσεχία, Γαλλία και Ισπανία.

06042020-1.jpg

Ιατρικό προσωπικό καταφθάνει με ιατρικά εφόδια με αεροσκάφος μεταφοράς της Πολεμικής Αεροπορίας του Κινεζικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού στο Διεθνές Αεροδρόμιο Wuhan Tianhe μετά την επιδημία του νέου κορωνοϊού στην Wuhan της επαρχίας Hubei της Κίνας, στις 13 Φεβρουαρίου 2020. China Daily via REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Το πολιτικοοικονομικό κενό που παρουσιάζει η Ευρωζώνη, η εσωστρέφεια και η ως ένα βαθμό τεχνολογική υστέρηση των ΗΠΑ, έρχεται να καλυφθεί με συστηματικά βήματα οικονομικοπολιτικής διείσδυσης της Κίνας στη Ν/Α Ασία, στην Αφρική, στα Βαλκάνια. Προφανώς δεν προέκυψε δια μαγείας η ικανότητα της Κίνας να προτάσσει ήπια ισχύ (soft power) σε παγκόσμιο επίπεδο. Μακρόπνοος σχεδιασμός, στοχοθεσία και προσήλωση στην εκπλήρωση μαξιμαλιστικών στόχων οδήγησαν στην σημερινή πραγματικότητα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Ενώ η Δύση ακόμη αιμορραγούσε από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων του 2008, το 2013, ο τότε νεοεκλεγείς πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας, Xi Jinping, σηματοδότησε την καίρια μεταβολή στον χαρακτήρα της κινεζικής διακυβέρνησης. Μέχρι τότε, η ανθεκτικότητα του σινικού οικονομικού μοντέλου, γνωστού και ως κρατικός καπιταλισμός (state capitalism) πολλάκις προσέλκυσε άμεσες ξένες επενδύσεις και οικονομικές συνεργασίες. Η ηγεσία του προέδρου Xi, ωστόσο, συμπίπτει με την αντιστροφή της οικονομικής παθητικότητας σε ενεργητική οικονομική «πρωτοβουλία».

Η Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI) ανακοινώθηκε σε δύο κομβικά γεωγραφικά σημεία: Tο χερσαίο Καζακστάν και τηn θαλάσσια Ινδονησία, συμβολίζοντας το εύρος της αμφίβιας εμπορικής φιλοδοξίας. Πρόκειται για σχέδιο τόσο οικονομικό όσο και στρατηγικό. Εσωτερικά, η Κίνα πολλαπλασιάζει τα έσοδά της, βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού της και αυξάνει την σταθερότητά της κυβέρνησης. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι πλήθος αναλυτών αντιλαμβάνεται την κινεζική ανάπτυξη ως ανταμοιβή του Κινέζου πολίτη για την ανοχή του στον αυταρχισμό του κυρίαρχου κόμματος. Αναμφίβολα, η «Ζώνη και Οδός» προσδίδει την ταυτότητα της σύγχρονης κινεζικής υψηλής στρατηγικής, η οποία συμπεριλαμβάνει οικονομικά και διπλωματικά μέσα για την επίτευξη πολιτικών αντικειμενικών σκοπών.

Το κατά πόσον ένα οικονομικό μέσο είναι αποτελεσματικό είναι συνάρτηση της οικονομικής εξάρτησης ενός κράτους από την Κίνα. Η ύπαρξη σχέσεων αλληλεξάρτησης δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο όταν ο πληθυσμός της συνιστά μια αγορά των 1.38 δισ. ανθρώπων (τουλάχιστον), ενώ οι παραγωγικές της δυνατότητες την καθιστούν πανταχού παρούσα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Μέσα στα επτά αυτά χρόνια, όμως, από την ανακοίνωση της πρωτοβουλίας, πολύ πιο συχνά μια χώρα επιβιώνει εξαιτίας κινεζικών Ξένων Άμεσων Επενδύσεων ή ως αποτέλεσμα κινεζικού δανεισμού. Κράτη όπως η Κιργιζία και το Πακιστάν αποτελούν άμεσα παραδείγματα της κατάστασης για την οποία γίνεται λόγος. Ακόμη και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι λίγες οι ανησυχίες για την κινεζική εμβέλεια του προγράμματος συνεργασίας «17+1» στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Μικρές ρωγμές, κενά ισχύος, που προκάλεσε η διάλυση του σοβιετικού «μπλοκ», φαίνεται πως συμπληρώνονται από την ήπια σινική ισχύ.

Η εξάρτηση, βέβαια, αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον αν κανείς εστιάσει ειδικότερα σε έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές της οικονομίας, την τεχνολογία και την τεχνογνωσία. Η τεχνολογική εξάρτηση, και όχι απλώς η οικονομική, συνδέεται στενά με την έννοια της καινοτομίας, και άρα διαφοροποιείται ποιοτικά και όχι απλά ποσοτικά. Στην περίπτωση της Κίνας, ο καινοτόμος φορέας που απασχολεί περισσότερο την διεθνή κοινότητα, είναι η Huawei στον τομέα των τηλεπικοινωνιών [λόγω της κυρίαρχης θέσης της στις τεχνολογίες 5G].

Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντάμε τον συνδυασμό κρατικού καπιταλισμού και τεχνολογικής εξάρτησης. Η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ένα παράδειγμα. Κατά κανόνα σε όλα τα κράτη οι στρατηγικοί τομείς όπως η άμυνα, η ενέργεια και οι τηλεπικοινωνίες τείνουν προς το σχηματισμό μονοπωλίου εσωτερικά. Αυτό που πέτυχε, όμως, το Κρεμλίνο ήταν να καταστεί η μοναδική είσοδος του κεντρο-ασιατικού φυσικού αερίου προς την Δύση και η πλέον προσβάσιμη πηγή φυσικού αερίου για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μονοπώλιο επεκτάθηκε από τα σύνορα του ρωσικού κράτους στα σύνορα της διεθνούς, αλλά όχι παγκόσμιας, αγοράς φυσικού αερίου, χαρίζοντας στην βαλβίδα του Κρεμλίνου την δυνατότητα να μεταφράζει οικονομικά οφέλη σε πολιτικά.

Με την ίδια λογική, η Κίνα επιθυμεί να καταστεί ο κυρίαρχος πάροχος τεχνολογίας 5G παγκοσμίως. Οι δομές τηλεπικοινωνιών 5G μπορούν να αξιοποιηθούν για την ταχεία και ογκώδη συλλογή και μετάδοση δεδομένων. Υπό το πρίσμα της παρούσης πανδημίας του Covid-19 είναι σχεδόν βέβαιο πώς ο κίνδυνος για την δημόσια υγεία θα αξιοποιηθεί υπέρ του επιχειρήματος της τηλεργασίας και της αυτοματοποίησης με 5G.