Οι επερχόμενες ταραχές στην Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι επερχόμενες ταραχές στην Κίνα

Ο ανταγωνισμός, ο κορωνοϊός και η αδυναμία του Xi Jinping

Τα τελευταία χρόνια, η προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Κίνα έχει κάνει μια στροφή προς την σκληρή γραμμή, με την ισορροπία μεταξύ συνεργασίας και ανταγωνισμού στην σχέση ΗΠΑ-Κίνας να γέρνει απότομα προς τον δεύτερο. Οι περισσότεροι Αμερικανοί υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής και οι σχολιαστές θεωρούν αυτή την συγκρουσιακή νέα στρατηγική ως μια απάντηση στην αυξανόμενη θεληματικότητα της Κίνας, ενσωματωμένη ιδιαίτερα στην αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Κινέζου προέδρου, Xi Jinping [1]. Αλλά τελικά, αυτή η συνεχιζόμενη ένταση -ειδικά με τις πρόσθετες πιέσεις της νέας επιδημίας του κορωνοϊού και μιας οικονομικής πτώσης- είναι πιθανό να εκθέσει την ευθραυστότητα και την ανασφάλεια που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια των ισχυρισμών του Xi και του Πεκίνου για σταθερότητα και δύναμη.

08042020-1.jpg

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, μιλά για τον κορωνοϊό με χωρικούς στο Huzhou, στην Κίνα, τον Μάρτιο του 2020. Ju Peng Xinhua / eyevine / Redux
----------------------------------------------------------

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περιορισμένα μέσα για να επηρεάσουν το κλειστό πολιτικό σύστημα της Κίνας, αλλά η διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική πίεση που μπορεί να ασκήσει η Ουάσινγκτον στο Πεκίνο θα φέρει υπό τεράστιες πιέσεις τον Xi και το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) του οποίου ηγείται. Πράγματι, μια παρατεταμένη περίοδος στρατηγικής αντιπαράθεσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως αυτή που βιώνει σήμερα η Κίνα, θα δημιουργήσει συνθήκες που ευνοούν τις δραματικές αλλαγές.

Καθώς η ένταση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας έχει αυξηθεί, υπήρξε έντονη συζήτηση σχετικά με τις ομοιότητες και, ίσως πιο σημαντικό, τις διαφορές μεταξύ του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας τώρα και του αμερικανο-σοβιετικού ανταγωνισμού κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όποιοι κι αν είναι οι περιορισμοί της αναλογίας, οι Κινέζοι ηγέτες έχουν δώσει μεγάλη σημασία στα μαθήματα του Ψυχρού Πολέμου και της σοβιετικής κατάρρευσης. Κατά ειρωνικό τρόπο, το Πεκίνο ίσως παρόλα αυτά να επαναλαμβάνει μερικά από τα πιο σημαντικά λάθη του σοβιετικού καθεστώτος.

Κατά την διάρκεια του πολυδιάστατου ανταγωνισμού του Ψυχρού Πολέμου, η ακαμψία του σοβιετικού καθεστώτος και των ηγετών του αποδείχθηκε ότι ήταν το πιο πολύτιμο εργαλείο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Κρεμλίνο ενέτεινε τις αποτυχημένες στρατηγικές –με το να επιμένει σε ένα ετοιμοθάνατο οικονομικό σύστημα, να συνεχίζει μια καταστροφική κούρσα εξοπλισμών, και να διατηρεί μια δυσβάστακτη παγκόσμια αυτοκρατορία- αντί να δεχτεί τις απώλειες που πιθανόν να είχαν προκαλέσει οι ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις. Οι Κινέζοι ηγέτες είναι ομοίως συγκρατημένοι από την δυσκαμψία του δικού τους συστήματος και ως εκ τούτου περιορισμένοι όσον αφορά στην ικανότητά τους να διορθώνουν λάθη πολιτικής. Το 2018, ο Xi αποφάσισε να καταργήσει τα όρια της προεδρικής θητείας, υποδεικνύοντας την πρόθεσή του να παραμείνει στην εξουσία απεριόριστα [2]. Έχει επιδοθεί σε αμείλικτες εκκαθαρίσεις [3], εκδιώκοντας εξέχοντες αξιωματούχους του κόμματος υπό το πρόσχημα ενός κινήματος κατά της διαφθοράς. Επιπλέον, ο Xi έχει καταστείλει διαμαρτυρίες στο Χονγκ Κονγκ, συνέλαβε εκατοντάδες υπέρμαχους και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και επέβαλε την αυστηρότερη λογοκρισία των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην μετα-μαοϊκή εποχή. Η κυβέρνησή του έχει κατασκευάσει στρατόπεδα «επανεκπαίδευσης» στην Xinjiang [4], όπου έχει φυλακίσει πάνω από ένα εκατομμύριο Ουιγούρους, Καζάκους, και άλλες μουσουλμανικές μειονότητες. Και έχει προβεί σε συγκέντρωση [5] της οικονομικής και πολιτικής λήψης αποφάσεων, διαθέτοντας κυβερνητικούς πόρους σε κρατικές επιχειρήσεις και εκσυγχρονίζοντας τις τεχνολογίες παρακολούθησης [6]. Ωστόσο, όλα αυτά τα μέτρα έχουν καταστήσει το ΚΚΚ πιο αδύναμο: Η ανάπτυξη των κρατικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεων στρεβλώνει την οικονομία και η επιτήρηση ενισχύει την αντίσταση. Η εξάπλωση του νέου κορωνοϊού μόνο έχει εμβαθύνει την δυσαρέσκεια των Κινέζων με την κυβέρνησή τους.

Οι οικονομικές εντάσεις και οι πολιτικές κριτικές που προκύπτουν από τον ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας μπορεί τελικά να αποδειχθούν ως η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Εάν ο Xi συνεχίσει σε αυτήν την τροχιά, διαβρώνοντας τα θεμέλια της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας της Κίνας και μονοπωλώντας την ευθύνη και τον έλεγχο, θα εκθέσει το ΚΚΚ σε κατακλυσμικές αλλαγές.

ΕΝΑΣ ΧΑΡΤΙΝΟΣ ΤΙΓΡΗΣ

Από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2012, ο Xi αντικατέστησε την συλλογική ηγεσία με τον κανόνα του ισχυρού άνδρα [7]. Πριν από τον Xi, το καθεστώς επέδειξε με συνέπεια υψηλό βαθμό ιδεολογικής ευελιξίας και πολιτικού ρεαλισμού. Απέφευγε τα λάθη με το να εμπιστεύεται μια διαδικασία λήψης αποφάσεων βασισμένη στην συναίνεση, η οποία ενσωμάτωνε τις απόψεις των αντιμαχόμενων φατριών και διευθετούσε τα συμφέροντά τους. Το ΚΚΚ απέφυγε επίσης τις συγκρούσεις στο εξωτερικό με το να μένει έξω από αμφιλεγόμενες διαμάχες, όπως αυτές στη Μέση Ανατολή, και απέχοντας από δραστηριότητες που θα μπορούσαν να προσβάλλουν τα ζωτικά εθνικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Εγχωρίως, οι κυβερνώσες ελίτ της Κίνας διατήρησαν την ειρήνη με το να μοιράζονται τα λάφυρα της διακυβέρνησης. Ένα τέτοιο καθεστώς δεν ήταν καθόλου τέλειο. Η διαφθορά ήταν διαδεδομένη και η κυβέρνηση συχνά καθυστέρησε κρίσιμες αποφάσεις και έχασε πολύτιμες ευκαιρίες. Αλλά το καθεστώς που προηγήθηκε του συγκεντρωτισμού του Xi είχε ένα ξεχωριστό πλεονέκτημα: Μια ενσωματωμένη τάση για ρεαλισμό και προσοχή.

Τα τελευταία επτά χρόνια, το σύστημα αυτό διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από ένα ποιοτικά διαφορετικό καθεστώς -ένα καθεστώς το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό ιδεολογικής ακαμψίας, ποινικές πολιτικές έναντι εθνοτικών μειονοτήτων και πολιτικών διαφωνούντων εγχωρίως, και μια παρορμητική εξωτερική πολιτική που υλοποιείται από την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI [8]), ένα πρόγραμμα υποδομών ύψους τρισεκατομμυρίων δολαρίων με αμφίβολη οικονομική δυναμική το οποίο προκάλεσε έντονες υποψίες στην Δύση. Η συγκέντρωση της εξουσίας υπό τον Xi έχει δημιουργήσει νέες αδυναμίες και έχει εκθέσει το κόμμα σε μεγαλύτερους κινδύνους. Εάν το θετικό της διακυβέρνησης ενός αυταρχικού είναι η δυνατότητα να λαμβάνονται γρήγορα δύσκολες αποφάσεις, το μειονέκτημα είναι ότι αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες να γίνονται λάθη που έχουν κόστος. Η λήψη αποφάσεων της προηγούμενης -βασισμένης στην συναίνεση- εποχής μπορεί να ήταν αργή και μη αποδοτική, αλλά εμπόδισε ριζοσπαστικές ή επικίνδυνες ιδέες από το να γίνουν πολιτική.

08042020-2.jpg

Ένα τρένο που κατασκευάστηκε από την BRI ταξιδεύει από το Ναϊρόμπι προς τη Μομπάσα, τον Ιανουάριο του 2020. Baz Ratner / Reuters
-----------------------------------------------------------

Υπό τον Xi, η διόρθωση των λαθών πολιτικής αποδείχθηκε δύσκολη, καθώς η αντιστροφή των αποφάσεων που έγιναν προσωπικά από τον ισχυρό άνδρα θα υπονόμευε την εικόνα του τού αλάθητου. (Είναι πολιτικά ευκολότερο να αντιστραφούν κακές αποφάσεις που ελήφθησαν στο πλαίσιο της συλλογικής ηγεσίας, επειδή μια ομάδα, κι όχι ένα άτομο, φορτώνεται την ευθύνη). Η απαίτηση του Xi για πίστη έχει επίσης καταπνίξει την δημόσια συζήτηση και αποθάρρυνε τις διαφωνίες μέσα στο ίδιο το ΚΚΚ. Για τους λόγους αυτούς, το κόμμα δεν διαθέτει την απαραίτητη ευελιξία για να αποφύγει και να αντιστρέψει μελλοντικά σφάλματα κατά την αντιπαράθεσή του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι αυξανόμενες διαιρέσεις εντός του καθεστώτος. Κάποιοι κομματικοί ηγέτες αναμφίβολα θα αναγνωρίσουν τους κινδύνους και θα γίνουν όλο και περισσότερο ανήσυχοι για το ότι ο Xi έχει διακινδυνεύσει άσκοπα το κύρος του κόμματος. Η ζημιά στην εξουσία του Xi που θα προκληθεί από περαιτέρω λάθη θα ενθάρρυνε επίσης τους αντιπάλους του, ιδιαίτερα τον πρωθυπουργό Li Keqiang και τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου, Wang Yang και Hu Chunhua, που όλοι τους έχουν στενούς δεσμούς με τον πρώην πρόεδρο Hu Jintao. Φυσικά, είναι σχεδόν αδύνατο να απομακρυνθεί ένας ισχυρός άνδρας σε ένα μονοκομματικό καθεστώς επειδή αυτός έχει στενό έλεγχο επί του στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας. Αλλά η έρπουσα διχόνοια θα τροφοδοτούσε τουλάχιστον την ανασφάλεια και την παράνοια του Xi, εξουδετερώνοντας περαιτέρω την ικανότητά του να χαράσσει μια σταθερή πορεία.

Ένας αυταρχικός που έχει υποστεί οπισθοδρομήσεις -όπως έκανε ο Μάο Τσε Τουνγκ μετά το Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός [9], ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού που συγκέντρωσε την παραγωγή τροφίμων, οδηγώντας σε περίπου 30 εκατομμύρια θανάτους από λιμό στις αρχές της δεκαετίας του 1960- φυσικά φοβάται ότι οι αντίπαλοί του θα εκμεταλλευτούν την ευκαιρία να συνωμοτήσουν εναντίον του. Για να προλάβει τέτοιες απειλές, ο αυταρχικός ηγέτης συνήθως καταφεύγει σε εκκαθαρίσεις, τις οποίες ο Μάο έκανε τέσσερα χρόνια μετά το τέλος του Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός, ξεκινώντας την Πολιτιστική Επανάσταση, ένα κίνημα που αποσκοπούσε στην εξάλειψη των «αστικών στοιχείων» [στμ: “bourgeois elements”, της μπουρζουαζίας] στην κοινωνία και στην κυβέρνηση. Στα επόμενα χρόνια, ο Xi μπορεί να φτάσει να βασίζεται σε εκκαθαρίσεις περισσότερο από όσο το κάνει ήδη, αυξάνοντας περαιτέρω τις εντάσεις και την δυσπιστία μεταξύ των κυβερνουσών ελίτ.

ΑΔΥΝΑΜΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΕΝΟΨΕΙ

Βασική συνιστώσα της στρατηγικής αντιπαράθεσης της Ουάσινγκτον με το Πεκίνο είναι η οικονομική «αποσύνδεση», μια σημαντική μείωση των εκτεταμένων εμπορικών δεσμών που έχουν δημιουργήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Εκείνοι που υποστηρίζουν την αποσύνδεση -όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ξεκίνησε έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα το 2018- πιστεύουν ότι με την αποκοπή της Κίνας από την απέραντη αγορά και την τεχνολογία των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ουάσινγκτον μπορεί να μειώσει σημαντικά την δυνητική ανάπτυξη της κινεζικής ισχύος. Παρά την εκεχειρία του εμπορικού πολέμου που ακολούθησε την ενδιάμεση συμφωνία [10] που συνήψε ο Τραμπ με τον Xi τον Ιανουάριο του 2020, η οικονομική αποσύνδεση ΗΠΑ-Κίνας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι στον Λευκό Οίκο, επειδή η μείωση της οικονομικής εξάρτησης των Ηνωμένων Πολιτειών από την Κίνα και ο περιορισμός της ανάπτυξης της κινεζικής ισχύος είναι πλέον διακομματικοί στόχοι.

Δεδομένου ότι η κινεζική οικονομία σήμερα εξαρτάται λιγότερο από τις εξαγωγές ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης -οι εξαγωγές το 2018 αντιπροσώπευαν το 19,5% [11] του ΑΕΠ, από 32,6% το 2008- η αποσύνδεση μπορεί να μην καταστείλει την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας τόσο όσο θα ήλπιζαν οι υποστηρικτές της [αποσύνδεσης]. Ωστόσο, θα έχει σίγουρα αρνητικό αντίκτυπο στην κινεζική οικονομία, κάτι που μπορεί να ενισχυθεί από την οικονομική επιβράδυνση της οικονομίας της χώρας [12], η οποία είναι αφ’ εαυτού προϊόν ενός διογκούμενου χρέους [13], της εξάντλησης της κινητοποιημένης από τις επενδύσεις ανάπτυξης [14], και ενός ταχέως γηράσκοντα πληθυσμού. Η επιβράδυνση ίσως να επιδεινωθεί περαιτέρω από την απόπειρα του Πεκίνου να στηρίξει την βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη με μη βιώσιμες πολιτικές, όπως ο αυξημένος τραπεζικός δανεισμός [15] και οι επενδύσεις σε σπάταλα έργα υποδομών.

Καθώς η οικονομία αποδυναμώνεται, το ΚΚΚ μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσει την διάβρωση της λαϊκής στήριξης που απορρέει από ένα πτωτικό ή στάσιμο βιοτικό επίπεδο. Στην εποχή μετά τον Μάο, το ΚΚΚ βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στις οικονομικές υπερεπιδόσεις για να διατηρήσει τη νομιμοποίησή του [16]. Πράγματι, οι γενιές που γεννήθηκαν μετά την Πολιτιστική Επανάσταση γνώρισαν σταθερά αυξανόμενο βιοτικό επίπεδο. Μια παρατεταμένη περίοδος μέτριων οικονομικών επιδόσεων -για παράδειγμα, λίγα χρόνια κατά τα οποία ο ρυθμός ανάπτυξης θα κυμαίνεται γύρω στο 3% με 4%, που είναι ο ιστορικός μέσος όρος για τις αναπτυσσόμενες χώρες- θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το επίπεδο λαϊκής στήριξης του ΚΚΚ, καθώς οι απλοί Κινέζοι θα παλεύουν με την αυξανόμενη ανεργία και ένα ανεπαρκές δίχτυ κοινωνικής ασφάλισης.

Σε ένα τέτοιο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, θα γίνουν πιο κοινά τα σημάδια της κοινωνικής ανησυχίας, όπως οι ταραχές, οι μαζικές διαμαρτυρίες, και οι απεργίες. Η βαθύτερη απειλή για την σταθερότητα του καθεστώτος θα προέλθει από την κινεζική μεσαία τάξη. Οι καλά μορφωμένοι και φιλόδοξοι πτυχιούχοι πανεπιστημίων θα δυσκολευτούν στα επόμενα χρόνια να αποκτήσουν τις θέσεις εργασίας που επιθυμούν εξαιτίας της αναιμικής οικονομικής επίδοσης της Κίνας. Καθώς το βιοτικό επίπεδό τους θα βαλτώσει, οι Κινέζοι της μεσαίας τάξης ίσως να στραφούν ενάντια στο κόμμα. Αυτό δεν θα είναι προφανές στην αρχή: Η κινεζική μεσαία τάξη παραδοσιακά έχει αποφύγει την πολιτική. Αλλά ακόμη και αν τα μέλη της μεσαίας τάξης δεν συμμετέχουν σε διαμαρτυρίες κατά του καθεστώτος, μπορεί να εκφράσουν έμμεσα την δυσαρέσκειά τους, σε διαδηλώσεις για θέματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η δημόσια υγεία, η εκπαίδευση, και η ασφάλεια των τροφίμων. Η κινεζική μεσαία τάξη θα μπορούσε επίσης να ψηφίσει δια της απουσίας της με το να μεταναστεύσει στο εξωτερικό σε μεγάλους αριθμούς.

Η επιβράδυνση της οικονομίας θα διαταράξει επίσης την δομή της πατρωνίας του ΚΚΚ, τα προνόμια και τις εύνοιες που παρέχει η κυβέρνηση σε εμπίστους και συνεργάτες. Στο πρόσφατο παρελθόν, μια ανθηρή οικονομία παρείχε στην κυβέρνηση αφθονία εισοδημάτων –τα συνολικά έσοδα σε απόλυτες τιμές τριπλασιάστηκαν [17] μεταξύ 2008 και 2018- προσφέροντας τους πόρους που χρειαζόταν το ΚΚΚ για την εξασφάλιση της νομιμοφροσύνης των μεσαίων υπαλλήλων, των ανώτερων επαρχιακών ηγετών και των διαχειριστών των κρατικών επιχειρήσεων. Καθώς το κινεζικό οικονομικό θαύμα εξασθενεί, το κόμμα θα δυσκολευτεί να παράσχει τα προνόμια και τις υλικές ανέσεις που έχουν φθάσει να περιμένουν τέτοιοι αξιωματούχοι. Οι ελίτ του κόμματος θα πρέπει επίσης να ανταγωνίζονται σκληρότερα μεταξύ τους για να λάβουν έγκριση και χρηματοδότηση για τα σχέδιά τους. Η δυσαρέσκεια μεταξύ των ελίτ μπορεί να αυξηθεί δραματικά εάν οι πολύτιμες προτεραιότητες του Xi, όπως η BRI, συνεχίσουν να λαμβάνουν προνομιακή μεταχείριση και όλοι οι άλλοι πρέπει να εξοικονομούν.

Τέλος, σε περίπτωση μιας δραματικής επιβράδυνσης, η κινεζική κυβέρνηση πιθανότατα θα βρεθεί αντιμέτωπη με μεγαλύτερη αντίσταση στην ανυπάκουη περιφέρεια της χώρας, ειδικά στο Θιβέτ και την Xinjiang, [περιοχές] οι οποίες εμπεριέχουν τις πιο ηχηρές εθνοτικές μειονότητες της Κίνας, και στο Χονγκ Κονγκ, που ήταν βρετανικό έδαφος μέχρι το 1997 και διατηρεί ένα διαφορετικό σύστημα διακυβέρνησης με πολύ περισσότερες πολιτικές ελευθερίες. Βεβαίως, η κλιμάκωση των εντάσεων στην περιφέρεια της Κίνας δεν θα ανατρέψει το ΚΚΚ. Αλλά μπορεί να είναι περισπασμοί με μεγάλο κόστος. Αν το κόμμα καταφύγει σε υπερβολικά σκληρές απαντήσεις για να βεβαιώσει τον έλεγχό του, όπως είναι πιθανό να συμβεί, η χώρα θα υποστεί διεθνή κριτική και σκληρές νέες κυρώσεις. Η κλιμάκωση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα θα συμβάλει επίσης στην ώθηση της Ευρώπης πιο κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες, διευκολύνοντας έτσι την δημιουργία ενός ευρέος συνασπισμού κατά της Κίνας, κάτι που το Πεκίνο έχει προσπαθήσει απεγνωσμένα να αποτρέψει.

Αν και η δυσαρέσκεια της μεσαίας τάξης, η εθνοτική αντίσταση, και οι φιλοδημοκρατικές διαμαρτυρίες δεν θα εξαναγκάσουν τον Xi να εγκαταλείψει την εξουσία, μια τέτοια διαδεδομένη κακουχία αναμφισβήτητα θα διάβρωνε περαιτέρω την εξουσία του και θα έσπερνε αμφιβολίες για την ικανότητά του να κυβερνά αποτελεσματικά. Η οικονομική αδυναμία και η πτώση του ηθικού των ελίτ θα μπορούσαν τότε να ωθήσουν το Πεκίνο πέρα από τα όρια, οδηγώντας το ΚΚΚ προς τον όλεθρο.

ΧΤΥΠΩΝΤΑΣ ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ

Θεωρητικά, το ΚΚΚ θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφεύγει ή να μετριάζει τις ζημίες από μια οικονομική επιβράδυνση. Μια αποτελεσματική στρατηγική θα ενσωμάτωνε μερικά από τα πολύτιμα διδάγματα που έμαθαν οι προκάτοχοι του Xi από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Μόσχα συνέχισε να παρέχει σημαντική βοήθεια [18] στην Κούβα, το Βιετνάμ και σε πολλά υποτελή κράτη στην Ανατολική Ευρώπη, για τα καλά μέσα στα χρόνια του λυκόφωτος της Σοβιετικής Ένωσης. Το καθεστώς συνέχισε επίσης μια δαπανηρή στρατιωτική επέμβαση στο Αφγανιστάν και χρηματοδότησε πληρεξούσιους στην Αγκόλα και τη Νοτιοανατολική Ασία. Για να αποφευχθούν αυτά τα λάθη, το Πεκίνο πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην συντήρηση των περιορισμένων οικονομικών του πόρων για να διατηρήσει μια ανοικτού χρονικού ορίζοντα διαμάχη μεγάλων δυνάμεων. Ειδικότερα, η Κίνα θα πρέπει να αποσυρθεί από τα επεκτατικά της προγράμματα, κυρίως από την BRI, και άλλα προγράμματα εξωτερικής βοήθειας, όπως οι επιχορηγήσεις και τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους που χορήγησε στην Καμπότζη, την Κούβα, την Βενεζουέλα και αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες στην Αφρική. Το Πεκίνο μπορεί να υποστεί σημαντικά βραχυπρόθεσμα κόστη –δηλαδή, την απώλεια κύρους και φήμης- αλλά μακροπρόθεσμα, η Κίνα θα αποφύγει τους κινδύνους της αυτοκρατορικής υπερέκτασης και θα διαφυλάξει αρκετά κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματός της που εξαντλήθηκε από την υπερβολική δανειοδότηση την τελευταία δεκαετία.

Το Πεκίνο θα πρέπει επίσης να οικοδομήσει ισχυρότερους δεσμούς με τους συμμάχους των ΗΠΑ για να εμποδίσει την Ουάσινγκτον να τους στρατολογήσει σε έναν ευρύ αντικινεζικό συνασπισμό. Για να γίνει αυτό, το καθεστώς θα πρέπει να προσφέρει τεράστιες οικονομικές, διπλωματικές, στρατιωτικές και πολιτικές παραχωρήσεις, όπως το να ανοίξει την κινεζική αγορά στην Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ευρώπη˙ να εξασφαλίσει την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας˙ να υλοποιήσει σημαντικές βελτιώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα˙ και να εγκαταλείψει ορισμένες εδαφικές διεκδικήσεις. Η κυβέρνηση του Xi έχει ήδη κάνει βήματα για να επιδιορθώσει τις σχέσεις με την Ιαπωνία. Αλλά για να φλερτάρει αληθινά τους συμμάχους των ΗΠΑ και να αποφύγει μια επιβράδυνση, είτε ο Xi είτε οι διάδοχοί του θα χρειαστεί να προχωρήσουν περαιτέρω, αναλαμβάνοντας μεταρρυθμίσεις προσανατολισμένες στην αγορά προκειμένου να αντισταθμίσουν τις οικονομικές απώλειες που προκαλούνται από την αποσύνδεση [των οικονομιών ΗΠΑ-Κίνας]. Η ευρείας κλίμακας ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης. Αυτά τα αναποτελεσματικά μεγαθήρια ελέγχουν σχεδόν 30 τρισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία και καταναλώνουν περίπου το 80% της διαθέσιμης τραπεζικής πίστωσης της χώρας, αλλά συνεισφέρουν μόνο μεταξύ 23% και 28% του ΑΕΠ. Τα οφέλη αποτελεσματικότητας που θα εξαπολυθούν από την χαλιναγώγηση του άμεσου ρόλου του κράτους στην οικονομία θα ήταν περισσότερο από αρκετά για να αντισταθμίσουν την απώλεια της αμερικανικής αγοράς. Ο οικονομολόγος Nicholas Lardy έχει κάνει την εκτίμηση ότι οι πραγματικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως εκείνες που στοχεύουν στις κρατικές επιχειρήσεις, θα μπορούσαν να επιταχύνουν την ετήσια ανάπτυξη του ΑΕΠ της Κίνας μέχρι και κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες στην επόμενη δεκαετία.

Δυστυχώς, ο Xi είναι απίθανο να υιοθετήσει αυτή την στρατηγική. Εξάλλου, είναι αντίθετη με τις βαθιά ιδεολογικές απόψεις του. Οι περισσότερες από τις πρόσφατες πρωτοβουλίες της Κίνας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας φέρουν το προσωπικό του αποτύπωμα. Ο περιορισμός ή η εγκατάλειψή τους θα θεωρηθεί ως παραδοχή αποτυχίας. Ως αποτέλεσμα, το ΚΚΚ ίσως να περιοριστεί σε τακτικές προσαρμογές: Στην προώθηση συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην οικονομία, στην απελευθέρωση ορισμένων τομέων ή στη μείωση των κρατικών δαπανών. Αυτά τα βήματα θα αποτελούσαν βελτίωση, αλλά πιθανότατα δεν θα απέφεραν επαρκή έσοδα ούτε θα ήταν αρκετά ελκυστικά για τους συμμάχους των ΗΠΑ ώστε να αλλάξουν αποφασιστικά την πορεία της αμερικανο-κινεζικής αντιπαράθεσης.

Αντ' αυτού, ο Xi πιθανώς θα κρούσει τα τύμπανα του κινεζικού εθνικισμού για να αντιμετωπίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τις διαμαρτυρίες της πλατείας Τιενανμέν του 1989 [19] -που κλόνισαν το κόμμα ως τον πυρήνα του και οδήγησαν σε κυβερνητική καταστολή της διαφωνίας- το ΚΚΚ εκμεταλλεύτηκε ασταμάτητα το εθνικιστικό συναίσθημα για να ενισχύσει τη νομιμοποίησή του. Σε περίπτωση αποσύνδεσης [των οικονομιών ΗΠΑ-Κίνας] και οικονομικής επιβράδυνσης, το κόμμα πιθανότατα θα αυξήσει τις προσπάθειες αυτές. Αυτό δεν θα είναι δύσκολο στην αρχή: Οι περισσότεροι Κινέζοι είναι πεπεισμένοι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν την τρέχουσα σύγκρουση για να αναχαιτίσουν την άνοδο της Κίνας. Αλλά, ειρωνικά, το να τροφοδοτηθούν οι φλόγες του εθνικισμού θα μπορούσε τελικά να καταστήσει πιο δύσκολο στο κόμμα να στραφεί σε μια πιο ευέλικτη στρατηγική, δεδομένου ότι η ανάληψη μιας σθεναρής αντι-αμερικανικής στάσης θα κλειδώσει τις συγκρούσεις και θα περιορίσει τις πολιτικές επιλογές του Πεκίνου.

Το κόμμα θα πρέπει στην συνέχεια να στραφεί στον κοινωνικό έλεγχο και την πολιτική καταπίεση. Χάρη στον τεράστιο και αποτελεσματικό μηχανισμό ασφαλείας του, το κόμμα θα έχει μικρή δυσκολία να καταστείλει τις εσωτερικές προκλήσεις στην εξουσία του. Αλλά η καταστολή θα έχει κόστος. Αντιμέτωπο με την αυξανόμενη αναταραχή που θα τροφοδοτείται από την οικονομική στασιμότητα, το κόμμα θα πρέπει να αφιερώσει σημαντικούς πόρους στην σταθερότητα, σε μεγάλο βαθμό εις βάρος άλλων προτεραιοτήτων. Ο αυστηρός κοινωνικός έλεγχος θα μπορούσε επίσης να αποξενώσει κάποιες ελίτ, όπως οι ιδιώτες επιχειρηματίες και οι υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκοί και συγγραφείς. Η κλιμάκωση της καταπίεσης θα μπορούσε να προκαλέσει μεγαλύτερη αντίσταση στην περιφέρεια της Κίνας -το Θιβέτ, την Xinjiang και το Χονγκ Κονγκ- και να προκαλέσει διεθνή κριτική, ειδικά από τις ευρωπαϊκές χώρες τις οποίες η Κίνα χρειάζεται να φλερτάρει.

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟ

Το ΚΚΚ είναι μακράν του να είναι νεκρό. Εκτός κι αν η Κίνα χάσει μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το κόμμα μπορεί πιθανότατα να κρατηθεί στην εξουσία. Τούτου λεχθέντος, ένα καθεστώς που επηρεάζεται από την οικονομική στασιμότητα και την αυξανόμενη κοινωνική αναταραχή εγχωρίως και τον ανταγωνισμό μεγάλων δυνάμεων στο εξωτερικό είναι εγγενώς εύθραυστο. Το ΚΚΚ πιθανότατα θα ξηλωθεί με ακανόνιστο τρόπο. Η σήψη θα εισέλθει αργά αλλά στην συνέχεια θα εξαπλωθεί γρήγορα.

Είναι δυνατόν, αλλά όχι πιθανό, ότι η αυξανόμενη δυσαρέσκεια εντός του καθεστώτος θα μπορούσε να παρακινήσει ανώτερα μέλη να οργανώσουν ένα πραξικόπημα για να αντικαταστήσουν τον Xi. Το κόμμα, ωστόσο, υιοθέτησε εξελιγμένες τεχνικές προστασίας από πραξικόπημα: Το Γενικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής παρακολουθεί τις επικοινωνίες μεταξύ των μελών της επιτροπής, [που είναι] το μοναδικό όργανο που θα μπορούσε ενδεχομένως να απομακρύνει τον Xi. Επιπλέον, οι πιστοί του Xi κυριαρχούν στα μέλη του Πολιτικού Γραφείου και της Κεντρικής Επιτροπής και ο στρατός είναι σταθερά υπό τον έλεγχό του. Υπό αυτές τις συνθήκες, μια συνωμοσία εναντίον του κορυφαίου ηγέτη θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη.

Ένα άλλο πιθανό σενάριο είναι μια κρίση που δημιουργεί μια διάσπαση μεταξύ των κορυφαίων ελίτ της Κίνας, η οποία με την σειρά της παραλύει τον φοβερό κατασταλτικό μηχανισμό του καθεστώτος. Ένα τέτοιο γεγονός θα μπορούσε να επισπευσθεί από μαζικές διαμαρτυρίες που οι δυνάμεις ασφαλείας δεν μπορούν να συγκρατήσουν. Όπως και με τις διαμαρτυρίες της [πλατείας] Τιενανμέν, θα μπορούσαν να εμφανιστούν διχογνωμίες μεταξύ κορυφαίων ηγετών σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των διαδηλωτών, επιτρέποντας έτσι στο κίνημα να κερδίσει δυναμική και να προσελκύσει ευρεία υποστήριξη σε εθνικό επίπεδο. Αλλά αυτό το σενάριο, παρόλο που είναι ελκυστικό, είναι απίθανο να υλοποιηθεί, καθώς το κόμμα έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στην εποπτεία και στον έλεγχο των πληροφοριών και έχει αναπτύξει αποτελεσματικές μεθόδους για την καταστολή μαζικών διαμαρτυριών.

Το σενάριο που θα συνεπαγόταν τη μεγαλύτερη πιθανότητα ριζικής αλλαγής είναι ένας αγώνας διαδοχής που θα συνέβαινε εάν ο Xi επρόκειτο να πεθάνει ή να παραιτηθεί λόγω αδυναμίας. Τυπικά, ο αγώνας για την εξουσία που ακολουθεί το τέλος της κυριαρχίας ενός αυταρχικού ηγέτη παράγει έναν αδύναμο προσωρινό ηγέτη: Δείτε τον σοβιετικό πρωθυπουργό Georgy Malenkov, ο οποίος διαδέχθηκε τον Στάλιν ή τον πρόεδρο του ΚΚΚ, Hua Guofeng [20], ο οποίος διαδέχθηκε τον Μάο. Αυτοί οι ηγέτες συχνά αντικαθίστανται από έναν ισχυρότερο υποψήφιο με ένα μετασχηματιστικό όραμα: Σκεφτείτε τον Nikita Khrushchev στην Σοβιετική Ένωση και τον Deng Xiaoping [21] στην Κίνα. Δεδομένης της ανάγκης του νέου ηγέτη να επιβεβαιώσει την εξουσία του και να προσφέρει μια διαφορετική, πιο ελκυστική ατζέντα, είναι απίθανο ο σκληρός αυταρχισμός του Xi να επιβιώσει με το τέλος της διακυβέρνησής του.

Αυτό θα αφήσει τον νέο ηγέτη με μόνο δύο επιλογές. Θα μπορούσε να επιστρέψει στην στρατηγική επιβίωσης που είχε το κόμμα πριν από τον Xi, αποκαθιστώντας την συλλογική ηγεσία και μια εξωτερική πολιτική αποφυγής κινδύνων. Αλλά θα μπορούσε να το βρει αυτό δύσκολο να πουληθεί [πολιτικά], καθώς το κόμμα και όλες οι προηγούμενες στρατηγικές της επιβίωσής του μπορεί να έχουν απαξιωθεί μέχρι αυτό το σημείο. Οπότε, θα μπορούσε να επιλέξει πιο ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις για να σώσει το κόμμα. Παρόλο που θα σταματούσε πριν την φιλελεύθερη δημοκρατία, σε αυτήν την περίπτωση, θα μείωνε την καταστολή, θα χαλάρωνε τον κοινωνικό έλεγχο και θα επιτάχυνε την οικονομική μεταρρύθμιση [22], όπως έκανε η Σοβιετική Ένωση μεταξύ του 1985 και της κατάρρευσής της το 1991. Μια τέτοια πορεία δράσης θα είναι πιο ελκυστική για μια κομματική ελίτ τραυματισμένη από δύο δεκαετίες αυταρχικής διακυβέρνησης˙ θα μπορούσε επίσης να αντηχεί στην κινεζική νεολαία που λαχταρά μια νέα κατεύθυνση.

Αν οι μεταρρυθμιστές κέρδιζαν το πάνω χέρι και ξεκινούσαν μια τέτοια πορεία, το πιο κρίσιμο ζήτημα θα ήταν αν θα μπορούσαν να αποφύγουν «το παράδοξο του Tocqueville» [23], το οποίο πήρε το όνομά του από τον πολιτικό θεωρητικό Alexis de Tocqueville, ο οποίος παρατήρησε ότι οι μεταρρυθμίσεις που επιδιώκει μια εξασθενημένη δικτατορία έχουν την τάση να ενεργοποιούν μια επανάσταση που τελικά καταστρέφει την ίδια τη μεταρρυθμιστική δικτατορία.

08042020-3.jpg

«ΜΑΤ» σε αντι-κυβερνητική διαδήλωση, στο Χονγκ Κονγκ, τον Μάρτιο του 2020. Tyrone Siu / Reuters
---------------------------------------------------------

Ωστόσο, οι μέτριες μεταρρυθμίσεις μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικές στην Κίνα από όσο στην Σοβιετική Ένωση, επειδή ένας νέος Κινέζος ηγέτης δεν θα είχε να αντιμετωπίσει μια καταρρέουσα εξωτερική αυτοκρατορία, όπως ο τελευταίος Σοβιετικός ηγέτης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, στην Ανατολική Ευρώπη. Ούτε ένας νέος ηγέτης θα αντιμετωπίσει την εθνική αποσύνθεση, όπως έκανε η Σοβιετική Ένωση στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν και οι 15 σοβιετικές δημοκρατίες ξέφυγαν από το κέντρο, επειδή οι μη κινέζικες εθνικές μειονότητες αποτελούν λιγότερο από το 10% [24]. Μπορούν ίσως να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στο Θιβέτ και στην Σινγιάνγκ, αλλά κατά τα άλλα, οι εθνοτικές μειονότητες δεν αποτελούν πραγματική απειλή για την εδαφική ακεραιότητα της Κίνας.

Όποια και αν είναι η έκβαση μετά την πολιτική έξοδο του Xi, το ΚΚΚ πιθανότατα θα υποστεί δραματικές αλλαγές. Στο βέλτιστο σενάριο, το κόμμα ίσως να επιτύχει να μεταμορφωθεί σε ένα «πιο καλό, πιο ευγενικό» καθεστώς, ένα καθεστώς που θα υποστηρίζει οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις και θα επιδιώξει μια γεωπολιτική συμφιλίωση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι να τελειώσουν ατά, το ΚΚΚ θα μπορούσε να μην αναγνωρίζεται καν. Στο χειρότερο σενάριο, η βαθιά θεσμική σήψη, η άκαμπτη ηγεσία, και η κινητοποίηση των αντικαθεστωτικών κινημάτων θα μπορούσαν πολύ καλά να προκαλέσουν μια σκληρή προσγείωση. Αν συμβεί αυτό, θα είναι μια από τις μεγαλύτερες ειρωνείες της ιστορίας. Παρά τα διδάγματα που απέκτησε το ΚΚΚ από την σοβιετική κατάρρευση και τα βήματα που έχει κάνει από το 1991 για να αποφύγει την ίδια μοίρα, το τέλος της μονοκομματικής κυριαρχίας στην Κίνα θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα εντυπωσιακά παρόμοιο σενάριο.

Ο ΑΣΘΕΝΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΣΙΑΣ

Ένα τέτοιο σενάριο πιθανόν να απορριφθεί ως καθαρή φαντασία από όσους πιστεύουν στην διάρκεια και την ανθεκτικότητα του ΚΚΚ. Αλλά η ασταθής αρχική αντίδραση της κινεζικής κομματικής πολιτείας στην επιδημία του νέου κορωνοϊού και η επακόλουθη έκρηξη της δημόσιας αγανάκτησης θα πρέπει να τους κάνει να το ξανασκεφτούν. Η χειρότερη κρίση της δημόσιας υγείας στην ιστορία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας αποκάλυψε ορισμένες σημαντικές αδυναμίες. Η ικανότητα του καθεστώτος να συλλέγει, να επεξεργάζεται, και να δρα σε κρίσιμες πληροφορίες είναι πολύ λιγότερο εντυπωσιακή από ό, τι οι περισσότεροι θα είχαν προβλέψει. Λαμβάνοντας υπόψη τις τεράστιες επενδύσεις [25] στον έλεγχο και την πρόληψη των ασθενειών που έκανε η Κίνα από την επιδημία του SARS το 2002-3 και την εφαρμογή των νόμων για την διαχείριση έκτακτων περιστατικών το 2007, ήταν καταπληκτικό το να βλέπει κάποιος το πόσο πλήρως λανθασμένα χειρίστηκε αρχικά η κινεζική κυβέρνηση την επιδημία του κορωνοϊού. Οι τοπικές Αρχές στην Wuhan -το επίκεντρο της επιδημίας- έκρυψαν [26] κρίσιμες πληροφορίες από το κοινό, ακόμη και αφότου επαγγελματίες του υγειονομικού κλάδου έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου, ακριβώς όπως ο Jiang Yanyong, ένας βετεράνος στρατιωτικός γιατρός, έκανε το 2003 σχετικά με το SARS. Παρόλο που έλαβαν αναφορές από την Wuhan για την εξάπλωση του ιού στις αρχές Ιανουαρίου, τα περισσότερα μέλη της ανώτερης ηγεσίας δεν έκαναν καμία σοβαρή ενέργεια επί δύο εβδομάδες.

Η κρίση αποκάλυψε επίσης την ευθραυστότητα της κυριαρχίας του Xi. Ένας πιθανός λόγος για το ότι το Πεκίνο απέτυχε να αναλάβει επιθετική δράση για να περιορίσει την επιδημία από νωρίς ήταν ότι λίγες κρίσιμες αποφάσεις μπορούν να ληφθούν χωρίς την άμεση έγκριση του Xi, και εκείνος αντιμετωπίζει μεγάλες απαιτήσεις για τον περιορισμένο χρόνο και την προσοχή του. Ένας αυταρχικός που μονοπωλεί την λήψη αποφάσεων μπορεί επίσης να είναι ευάλωτος πολιτικά κατά την διάρκεια μιας τέτοιας κρίσης. Μια σειρά αποφάσεων που έλαβε ο Xi μετά την έναρξη του κλεισίματος της Γουχάν -όπως το να στείλει τον Λι, τον πρωθυπουργό, στο επίκεντρο του ιού αντί να πάει ο ίδιος [27] και το να παραμένει άφαντος στο κοινό για σχεδόν δύο εβδομάδες- υπονόμευσε την εικόνα του ως αποφασιστικού ηγέτη ακριβώς την στιγμή που το σύστημα φάνηκε να είναι χωρίς πηδάλιο. Επαναβεβαίωσε τον έλεγχό του μόλις λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της κρίσης -με το να απολύσει [28] τους κομματικούς ηγέτες που ήταν αρμόδιοι για την πόλη και την επαρχία όπου ξεκίνησε η επιδημία και με το να επιβάλλει αυστηρούς κανόνες λογοκρισίας στον Τύπο και τα social media.

Αλλά το σύντομο παράθυρο κατά το οποίο τα κινέζικα social media και ακόμη και ο επίσημος Τύπος ξέσπασαν με οργή, αποκάλυψε το πόσο αδύναμος είχε γίνει ο έλεγχος του ΚΚΚ σχετικά με την πληροφόρηση και υπογράμμισε την λανθάνουσα δύναμη της κινεζικής κοινωνίας των πολιτών. Για άγνωστους λόγους, το σύστημα λογοκρισίας της Κίνας απέδωσε άσχημα [26] για περίπου δύο εβδομάδες μετά την ανακοίνωση του κλεισίματος της Wuhan. Κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, οι άνθρωποι ήταν σε θέση να μάθουν το πώς η κυβέρνηση είχε φιμώσει τους υγειονομικούς επαγγελματίες που είχαν προσπαθήσει να προειδοποιήσουν το κοινό. Οι επικρίσεις κατά της κυβέρνησης έφτασαν στο ανώτατο σημείο τους όταν ο Li Wenliang -ένας γιατρός που στα τέλη Δεκεμβρίου ήταν από τους πρώτους που προειδοποίησε τις κινεζικές Αρχές για τον κίνδυνο της COVID-19, της ασθένειας που προκλήθηκε από τον νέο κορωνοϊό, και ο οποίος στην συνέχεια ανακρίθηκε και φιμώθηκε από την τοπική αστυνομία [29]- πέθανε από την ασθένεια στις 7 Φεβρουαρίου [26], δείχνοντας ότι το ΚΚΚ θα μπορούσε να χάσει γρήγορα την λαϊκή υποστήριξη σε μια κατάσταση κρίσης.

Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών έδειξαν ότι η διακυβέρνηση από το ΚΚΚ είναι πολύ πιο εύθραυστη από όσο πίστευαν πολλοί. Αυτό ενισχύει την υπόθεση για μια αμερικανική στρατηγική διαρκούς πίεσης για να προκαλέσει πολιτική αλλαγή. Η Ουάσινγκτον πρέπει να κρατήσει την πορεία της˙ οι πιθανότητες επιτυχίας της γίνονται όλο και καλύτερες.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-04-03/chinas-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-08-14/party-man
[2] https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2018/03/11/592694991/china-remov...
[3] https://chinapower.csis.org/can-xi-jinpings-anti-corruption-campaign-suc...
[4] https://www.nytimes.com/interactive/2019/11/16/world/asia/china-detentio...
[5] https://journals.openedition.org/chinaperspectives/7605
[6] https://www.journalofdemocracy.org/articles/the-road-to-digital-unfreedo...
[7] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10670564.2016.1245505?src=re...
[8] https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-massive-belt-and-road-initiative
[9] https://digitalarchive.wilsoncenter.org/collection/210/china-s-great-lea...
[10] https://www.nytimes.com/2020/01/15/business/economy/china-trade-deal-tex...
[11] https://data.worldbank.org/indicator/NE.EXP.GNFS.ZS?locations=CN
[12] https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=CN
[13] https://data.worldbank.org/indicator/DT.DOD.DECT.CD?locations=CN
[14] https://www.wsj.com/articles/chinas-state-driven-growth-model-is-running...
[15] https://www.reuters.com/article/us-china-economy-loans/chinas-new-bank-l...
[16] https://core.ac.uk/reader/87131480
[17] https://data.worldbank.org/indicator/GC.REV.XGRT.CN?locations=CN
[18] https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP85T00287R00040045000...
[19] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-05-30/new-tiananmen-p...
[20] https://www.theguardian.com/world/2008/aug/21/china
[21] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/12/19/40-years-a...
[22] http://www.coldwar.org/articles/80s/glasnostandperestroika.asp
[23] https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3202013
[24] https://guides.lib.unc.edu/china_ethnic/statistics
[25] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK92479/
[26] https://www.nytimes.com/2020/02/07/world/asia/china-coronavirus-doctor-d...
[27] https://www.businessinsider.com/analysis-xi-jinping-invisible-china-figh...
[28] https://www.scmp.com/news/china/politics/article/3050372/coronavirus-bei...
[29] https://www.nytimes.com/2020/02/01/world/asia/china-coronavirus.html

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition