Δεν είναι κάθε κρίση ένα σημείο καμπής

Περνάμε αυτό που από κάθε άποψη είναι μια μεγάλη κρίση, οπότε είναι φυσικό να υποθέτουμε ότι θα αποδειχθεί ένα σημείο καμπής στην σύγχρονη ιστορία. Κατά τους μήνες από την εμφάνιση της COVID-19, της ασθένειας που προκάλεσε ο νέος κορωνοϊός, οι αναλυτές εμφανίζουν διαφορές σε σχέση με τον τύπο του κόσμου που θα αφήσει στο πέρασμά της η πανδημία. Αλλά οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι ο κόσμος στον οποίο εισερχόμαστε θα είναι ουσιαστικά διαφορετικός από αυτόν που υπήρχε πριν. Μερικοί προβλέπουν ότι η πανδημία θα επιφέρει μια νέα παγκόσμια τάξη της οποίας θα ηγείται η Κίνα˙ άλλοι πιστεύουν ότι θα προκαλέσει την κατάρρευση της ηγεσίας της Κίνας. Κάποιοι λένε ότι θα τερματίσει την παγκοσμιοποίηση˙ άλλοι ελπίζουν ότι θα ξεκινήσει μια νέα εποχή παγκόσμιας συνεργασίας. Και άλλοι εκτιμούν ότι θα υπερενισχύσει τον εθνικισμό, θα υπονομεύσει το ελεύθερο εμπόριο, και θα οδηγήσει σε αλλαγή καθεστώτος σε διάφορες χώρες -ή όλα τα παραπάνω.

Ένας γιατρός τοποθετεί προστατευτικά γυαλιά πριν εισέλθει σε θάλαμο καραντίνας στην Wuhan, στην Κίνα, τον Ιανουάριο του 2020. China Daily / Via Reuters
-----------------------------------------------------------------------------

Αλλά ο κόσμος που θα έρθει μετά την πανδημία είναι απίθανο να είναι ριζικά διαφορετικός από αυτόν που προηγήθηκε. Η COVID-19 δεν θα αλλάξει τόσο πολύ την βασική κατεύθυνση της παγκόσμιας ιστορίας, όσο θα την επιταχύνει. Η πανδημία και η αντίδραση σε αυτήν, αποκάλυψαν και ενίσχυσαν τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της γεωπολιτικής σήμερα. Ως εκ τούτου, αυτή η κρίση υπόσχεται να είναι λιγότερο μια καμπή από όσο ένας ενδιάμεσος σταθμός κατά μήκος του δρόμου που ο κόσμος ταξιδεύει τις τελευταίες δεκαετίες.

Είναι πολύ νωρίς για να προβλέψουμε πότε θα τελειώσει η ίδια η κρίση. Είτε σε έξι, σε 12 είτε σε 18 μήνες, ο χρόνος θα εξαρτηθεί από τον βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές για κοινωνική αποστασιοποίηση (social distancing) και την συνιστώμενη υγιεινή˙ την διαθεσιμότητα γρήγορων, ακριβείας, και οικονομικά προσιτών τεστ, αντιικών φαρμάκων, και ενός εμβολίου˙ και την έκταση της οικονομικής βοήθειας που παρέχεται σε ιδιώτες και επιχειρήσεις.

Ωστόσο, ο κόσμος που θα προκύψει από την κρίση θα είναι αναγνωρίσιμος. Η μειούμενη αμερικανική ηγεσία, η παραπαίουσα παγκόσμια συνεργασία, η διχόνοια των μεγάλων δυνάμεων: Όλα αυτά χαρακτήριζαν το διεθνές περιβάλλον πριν από την εμφάνιση της COVID-19, και η πανδημία τα έφερε σε μια ένταση οξύτερη από ποτέ. Είναι πιθανό να είναι ακόμα πιο εξέχοντα χαρακτηριστικά του κόσμου που ακολουθεί.

ΜΕΤΑ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Ένα χαρακτηριστικό της τρέχουσας κρίσης είναι η έντονη έλλειψη αμερικανικής ηγεσίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κινητοποίησαν τον κόσμο σε μια συλλογική προσπάθεια αντιμετώπισης είτε του ιού είτε των οικονομικών του επιπτώσεων. Ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες κινητοποίησαν τον κόσμο να ακολουθήσει το προβάδισμά τους στην αντιμετώπιση του προβλήματος εγχωρίως. Οι άλλες χώρες φροντίζουν τους εαυτούς τους όσο καλύτερα μπορούν ή απευθύνονται για βοήθεια σε όσους έχουν περάσει από την αιχμή της λοίμωξης, όπως η Κίνα.

Αλλά αν ο κόσμος που θα ακολουθήσει μετά από αυτή την κρίση θα είναι ένας κόσμος στον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα δεσπόζουν όλο και λιγότερο -είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούμε οποιονδήποτε σήμερα να γράφει για μια «μονοπολική στιγμή»- αυτή η τάση δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί καινούργια. Είναι εμφανής επί τουλάχιστον μια δεκαετία.

Σε κάποιον βαθμό, τούτο οφείλεται στο γεγονός αυτού που ο Fareed Zakaria χαρακτήρισε ως η «άνοδος των υπολοίπων» (και συγκεκριμένα της Κίνας), η οποία μείωσε το σχετικό πλεονέκτημα των Ηνωμένων Πολιτειών, παρόλο που η απόλυτη οικονομική και στρατιωτική τους δύναμη συνέχισε να αυξάνεται. Αλλά ακόμα περισσότερο από αυτό, είναι αποτέλεσμα της παραπαίουσας αμερικανικής θέλησης, παρά της μειούμενης αμερικανικής ικανότητας. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα επέβλεψε μια αποχώρηση από το Αφγανιστάν και τη Μέση Ανατολή. Ο πρόεδρος Donald Trump έχει χρησιμοποιήσει κυρίως οικονομική ισχύ για να αντιμετωπίσει εχθρούς. Ωστόσο, έχει ουσιαστικά τερματίσει την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Συρία και επιδιώκει να κάνει το ίδιο και στο Αφγανιστάν και, ίσως πιο σημαντικό, έχει ελάχιστο ενδιαφέρον είτε για συμμαχίες είτε για να διατηρήσει τον παραδοσιακό ηγετικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στην αντιμετώπιση μεγάλων διεθνικών ζητημάτων.

Η προοπτική αυτής της αλλαγής ήταν ένα μεγάλο μέρος της ελκυστικότητας του μηνύματος «Πρώτα η Αμερική» ("America first") του Trump, το οποίο υποσχόταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι ισχυρότερες και πιο ευημερούσες εάν κάνουν λιγότερα στο εξωτερικό και εστιάσουν την ενεργητικότητά τους σε εγχώρια ζητήματα. Υπονοούμενη στην άποψη αυτή ήταν η υπόθεση ότι πολλά από αυτά που έκανε η Αμερική στον κόσμο ήταν σπάταλα, περιττά και άσχετα με την εσωτερική ευημερία. Για πολλούς Αμερικανούς, η πανδημία πιθανότατα θα ενισχύσει αυτή την άποψη, παρά το γεγονός ότι θα έπρεπε να αναδείξει το πώς επηρεάζεται η εγχώρια ευημερία από τον υπόλοιπο κόσμο˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα πουν, θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αναστήλωσή τους και να αφιερώσουν πόρους στις ανάγκες εγχωρίως παρά στο εξωτερικό, στο βούτυρο παρά στα κανόνια. Αυτή είναι μια λάθος επιλογή, καθώς η χώρα χρειάζεται και μπορεί να αντέξει οικονομικά αμφότερα, αλλά είναι πιθανό να υποστηριχτεί παρά ταύτα.