Έτσι μοιάζει η δημοκρατία

Ακριβώς όπως ο κόσμος σήμερα αναλίσκεται με εικόνες Αμερικανών αξιωματικών της επιβολής του νόμου να ψεκάζουν με σπρέι πιπεριού ειρηνικούς διαδηλωτές μπροστά από τον Λευκό Οίκο και να σπρώχνουν ηλικιωμένους στα πεζοδρόμια, έτσι ο κόσμος καθηλωνόταν από παρόμοιες σκηνές κατά την διάρκεια του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Και όπως πολλοί Αμερικανοί σήμερα υποθέτουν ότι η έκρηξη αυτών των διαμαρτυριών για τα πολιτικά δικαιώματα και η περιφρονητική και συχνά βίαιη αντίδραση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ σε αυτές έχουν επιταχύνει την πτώση της φήμης των Ηνωμένων Πολιτειών σε όλο τον κόσμο, το ίδιο έκαναν και εκείνοι που έζησαν εν μέσω των γεγονότων του πρώτου κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων της χώρας. Παρακολουθώντας την [στρατιωτική αερομεταφερόμενη μονάδα] 101 Airborne που εκλήθη να ανοίξει σε όλες τις φυλές το [γυμνάσιο] Little Rock Central High School το 1957, ο διάσημος αρθρογράφος Walter Lippmann έγραψε: «Το έργο του προπαγανδιστή της Αμερικής δεν είναι ευχάριστο σήμερα. [Ο φυλετικός διαχωρισμός] μάς χλευάζει και μας στοιχειώνει κάθε φορά που γινόμαστε ευφραδείς και αγανακτισμένοι στα Ηνωμένα Έθνη. … Το σύστημα των καστών σε αυτήν τη χώρα, ειδικά όταν συντηρείται όπως στο Little Rock από στρατεύματα, είναι ένα τεράστιο, πράγματι σχεδόν ανυπέρβλητο, εμπόδιο στην ηγεσία μας προς τον σκοπό της ελευθερίας και της ανθρώπινης ισότητας».

Διαδηλωτές στην πλατεία που πρόσφατα αποκλήθηκε «Black Lives Matter Plaza» κοντά στον Λευκό Οίκο, τον Ιούνιο του 2020. Jim Bourg / Reuters
---------------------------------------------------------------------

Αυτές τις μέρες, φυσικά, ο κόσμος πραγματικά δεν χρειαζόταν νέους λόγους για να αισθάνεται ανήσυχος για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι επιθέσεις του προέδρου Τραμπ εναντίον παραδοσιακών συμμάχων, η αδιαφορία του για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προαγωγή της δημοκρατίας, και γενικά η άξεστη συμπεριφορά του έχουν ήδη θέσει την παγκόσμια φήμη της χώρας σε μια πορεία σταθερής παρακμής. Πέρυσι, το ερευνητικό κέντρο Pew ανέφερε ότι σε πολλά μέρη του πλανήτη η αποδοχή των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν σε χαμηλό όλων των εποχών. Η απροσδόκητη απάντηση της κυβέρνησης Trump στην πανδημία της [ασθένειας] COVID-19, η οποία έχει αφήσει περισσότερους από 110.000 Αμερικανούς νεκρούς, σίγουρα δεν ανέστρεψε αυτή την τάση.

Ωστόσο, οι φόβοι ότι η νέα καταιγίδα σχετικά την φυλετική δικαιοσύνη κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες να φαίνονται αδύναμες στα μάτια του κόσμου είναι εντελώς και τελείως ανάποδοι. Αυτή η στιγμή του λογαριασμού θα μπορούσε να καταλήξει να γίνει μια καθοριστική διαφήμιση για το αμερικανικό μοντέλο, ένα πλήγμα για τα αυταρχικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο, και ένας τρόπος με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ανακτήσουν μεγάλο μέρος του ηθικού αναστήματος που έχουν χάσει τα τελευταία τρία χρόνια.

Γιατί το πιστεύω αυτό; Αρχικά, ξέρω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν υποστήριξαν ποτέ ότι είναι τέλειες. Πώς θα μπορούσε ένα έθνος να σφυρηλατηθεί βασισμένο στην ανθρώπινη εκμετάλλευση [της δουλείας]; Αυτό που όντως ισχυρίζονται είναι ότι έχουν θεσπίσει ένα σύστημα διακυβέρνησης στο οποίο οι κανονικοί πολίτες διαθέτουν την εξουσία, τόσο για την δική τους μοίρα όσο και για την τύχη των συμπολιτών τους. Και όσο ελαττωματική και ευπαθής κι αν είναι η δημοκρατία των ΗΠΑ, εξακολουθεί να αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο, και το μέλλον της παγκόσμιας μάχης μεταξύ της αυτοδιάθεσης και του αυταρχισμού βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην επιτυχία ή την αποτυχία της.

Αυτό το γνωρίζουν οι αντίπαλοι των Ηνωμένων Πολιτειών. Γι’ αυτό ξοδεύουν τόσο πολύ χρόνο προσπαθώντας να υπονομεύσουν το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης μέσω εκλογικής νοθείας και πολέμου πληροφοριών. Γνωρίζουν ότι εάν η αμερικανική δημοκρατία πετύχει, περισσότεροι άνθρωποι στα έθνη τους θα θέλουν δημοκρατία για τον εαυτό τους. Και αν συμβεί αυτό, είναι καλό για τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς περισσότερες δημοκρατίες σημαίνουν περισσότερη παγκόσμια σταθερότητα και λιγότερες απειλές για την πατρίδα.

Ο φόβος των αντιπάλων των ΗΠΑ για την δημοκρατία οδήγησε την Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία –για να καταστρέψει μια δημοκρατία που άρχισε να λειτουργεί κανονικά, με πολίτες που απαιτούν να αντικατασταθούν οι ηγέτες που δεν αποδίδουν. Ένα τέτοιο το παράδειγμα, που θα το βλέπουν όλοι οι Ρώσοι, δεν θα μπορούσε να επιτραπεί να υπάρχει ακριβώς δίπλα. Ο ίδιος φόβος οδήγησε την Κίνα να καταστέλλει πυρετωδώς την δημοκρατική πρόοδο στο Χονγκ Κονγκ, μήπως οι άνθρωποι στην ηπειρωτική Κίνα αρχίσουν να παίρνουν ιδέες σχετικά με τις προσωπικές και πολιτικές υπηρεσίες.

Η ελκυστικότητα μιας δημοκρατίας είναι η ικανότητα των απλών ανθρώπων να αποφασίζουν το μέλλον τους και οι ίδιοι απλοί άνθρωποι να ενώνονται ο ένας με τον άλλον σε συλλογική δράση για την αποκατάσταση μακροχρόνιων λαθών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ισχύς του status quo είναι τέτοια που οι επιτυχημένες περιπτώσεις σημαντικών, προερχόμενων από τον λαό αλλαγών είναι λίγες και χρονικά πολύ μακριά η μια από την άλλη. Αλλά όταν συμβαίνει όντως αλλαγή -όπως έγινε κατά το πρώτο κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων- θυμίζει στον κόσμο την τρομερή δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών και του μοντέλου διακυβέρνησής τους. Τα πανό που είχαν κρεμαστεί ψηλά στο συνέδριο των Δημοκρατικών το 1968 έγραφαν: «Ολόκληρος ο Κόσμος Παρακολουθεί» (“The Whole World Is Watching”), και πράγματι έτσι ήταν. Καθώς το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων της δεκαετίας του 1960 σημείωσε νίκες, οι προπαγανδιστικές προσπάθειες της Σοβιετικής Ένωσης έχασαν την δύναμή τους. Η ικανότητα των Αμερικανών να παλεύουν ειλικρινά με τον Jim Crow [στμ: οι «Νόμοι του Jim Crow» ήταν πολιτειακοί και τοπικοί νόμοι που επέβαλλαν τις φυλετικές διακρίσεις στις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Jim Crow είναι θεατρικός χαρακτήρας που αναπαριστά με ρατσιστικό τρόπο τους Αφροαμερικανούς και την κουλτούρα τους] υπονόμευσε τις σοβιετικές κριτικές κατά της χώρας τους και εξασθένισε τον παγκόσμιο κομμουνισμό.

Επιπλέον, αυτές οι στιγμές συλλογικής κινητοποίησης για τα πολιτικά δικαιώματα λειτουργούν ως σεισμοί, στέλνοντας κρουστικά κύματα σε όλο τον κόσμο. Ο Shen Tong, ένας από τους ηγέτες των διαμαρτυριών υπέρ της δημοκρατίας το 1989 στην Κίνα, κατονόμασε τον Martin Luther King, Jr. ως τον εμπνευστή του. Ο Patrick Lekota, μια σημαντική προσωπικότητα του κινήματος κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, δήλωσε ότι το αμερικανικό κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων ήταν «υλικό που μελετήθηκε επισταμένα». Οι Πολωνοί ηγέτες της «Αλληλεγγύης» κάλεσαν τους ηγέτες των πολιτικών δικαιωμάτων των ΗΠΑ να τους καθοδηγήσουν σχετικά με την τακτική της μη βίαιης δράσης. Όταν οι Αμερικανοί υπερασπίζονται με επιτυχία τα δικά τους δικαιώματα ως ανθρώπινα όντα, δίνουν έμπνευση και εμπιστοσύνη σε άλλους, φωτίζοντας τον κόσμο σχετικά με τα πολιτικά δικαιώματα και τον δημοκρατικό ακτιβισμό.

Τέλος, όπως υποστήριξε ο Lippmann το 1957, η ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας φυλετικής ανισότητας θα εξουδετερώσει επίσης ένα βασικό επιχείρημα της προπαγάνδας [που προέρχεται] από ξένους αντιπάλους. Αυταρχικές κυβερνήσεις, όπως η Κίνα και η Ρωσία, αρπάζονται από τις υπάρχουσες φυλετικές διαιρέσεις για να υποστηρίξουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ανταποκρίνονται στα ίδια τους τα ιδανικά. Δεν δημιούργησαν αυτές τις διαιρέσεις, αλλά απολαμβάνουν την επιδείνωσή τους -και το κάνουν χρησιμοποιώντας όλο και πιο εξελιγμένα εργαλεία και στρατηγικές των κοινωνικών μέσων (social media). Όμως οι καθημερινοί Αμερικανοί πολίτες μπορούν να ξεπεράσουν αυτό το επιχείρημα αποδεικνύοντας την ικανότητά τους να επιφέρουν ουσιαστικές, συστημικές αλλαγές μέσω της συλλογικής δράσης.

Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν το κίνημα της Black Lives Matter θα καταλήξει να είναι τόσο διαρκές, σημαντικό ή επιτυχημένο όσο το κίνημα που είχε ως αποτέλεσμα την άρση των διακρίσεων μεταξύ λευκών και μαύρων, τον Νόμο περί Πολιτικών Δικαιωμάτων (Civil Rights Act) και τον Νόμο για τα Δικαιώματα Ψήφου (Voting Rights Act). Αλλά ίσως η χώρα βρίσκεται στην αρχή ενός δεύτερου κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα που θα προωθήσει θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις στα συστήματα επιβολής του νόμου, της ποινικής δικαιοσύνης, της στέγασης και της σχολικής χρηματοδότησης. Μήπως επίσης η ικανότητα των Αμερικανών να αντιμετωπίζουν με ακρίβεια τους δαίμονές τους και να χρησιμοποιούν τα εργαλεία της δημοκρατίας για να αλλάξουν βαθιά το status quo θα μπορούσε να ξανανάψει τον πυρσό της χώρας στα μάτια του κόσμου; Μήπως οι εκστρατείες υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα δημοκρατικά κινήματα που σιγοβράζουν σε όλο τον κόσμο βρουν νέα δύναμη, βλέποντας εκατομμύρια απλούς Αμερικανούς, χωρίς δύναμη ο καθένας ξεχωριστά, να μετακινούν ένα έθνος σε μια από μακρού χρόνου καθυστερημένη δράση μέσω της συλλογικής ισχύος;

Τριάμισι χρόνια ο Ντόναλντ Τραμπ που υπηρετεί ως η βιτρίνα των Ηνωμένων Πολιτειών έχει κάνει αμέτρητες ζημιές στην στάση της χώρας στον κόσμο. Θα χρειαστεί μια πραγματικά εξαιρετική σειρά γεγονότων για να αντιστραφεί αυτή η καθοδική πορεία της αμερικανικής φήμης και επιρροής. Όμως αυτό που συνέβη στο ατελές μας, πάντα σε διορθώσεις έθνος τις τελευταίες δύο εβδομάδες είναι πραγματικά εξαιρετικό. Και ίσως -απλώς ίσως- το δεύτερο κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων της χώρας θα είναι η καλύτερη ευκαιρία για να ξαναρυθμιστεί η εικόνα και η επιρροή της σε όλο τον κόσμο.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2020-06-12/new-civil-rights-move...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition