Bullying και anti-bullying στις ελληνοτουρκικές σχέσεις | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Bullying και anti-bullying στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Ποια από τις «δύο Τουρκίες» είναι πιο επικίνδυνη, η κεμαλική ή η νεο-οθωμανική;

Στο σχετικό συγκριτικό γράφημα κατωτέρω παρατηρούμε ότι η Ελλάδα έχει σε ορίζοντα 20ετίας τον υψηλότερο βαθμό στην «Αποφυγή Αβεβαιότητας», ήτοι 100, που σημαίνει ότι ως έθνος οι σύγχρονοι Έλληνες δυσφορούν απέναντι σε διφορούμενες καταστάσεις, δηλαδή ενδεχόμενα υπερτιμούν την σταθερότητα και την ευδαιμονία. Από μια τέτοια διαπίστωση εκκινεί και η κριτική ότι οι Νεοέλληνες ηγέτες-αρμόδιοι για την χάραξη εξωτερικής πολιτικής, πλειοδοτούν προς την κατεύθυνση του κατευνασμού (appeasement) αντί της αποτροπής (deterrence) με κάθε μέσο, ενδεχόμενα και με υποχωρήσεις, για χάρη της ειρήνης (Λαμπρόπουλος, 2019).

Η Τουρκία σημειώνει 85 σε αυτή την διάσταση, που για τους συγκεκριμένους ερευνητές αντιπροσωπεύει λιγότερο άγχος απέναντι σε κρίσεις και ανατροπές, καθώς η ανησυχία ελαχιστοποιείται με την χρήση πολλών τελετουργιών, σε αναφορά για παράδειγμα με συμβολισμούς σουλτανικής μεγαλοπρέπειας και οθωμανικής νοσταλγίας. Τα επικρατούντα κοινωνιολογικά πρότυπα μπορεί να φαίνονται κατά κάποιον τρόπο υπερβολικά και με πολλές μεταφυσικές αναφορές, αλλά συχνά πρόκειται για παραδοσιακά κοινωνικά στερεότυπα, τα οποία υποβοηθούν και στην κοινωνική συνοχή και στην εμπιστοσύνη προς τις ηγεσίες που επιδεικνύουν μεγαλείο και πυγμή (Hofstede, 1980; Karakaya, 2018). Η ίδια δια-πολιτισμική θεώρηση επηρεάζει ενδεχόμενα και το είδος της επιλεγόμενης συνειδητά ή ασύνειδα μορφής στρατηγικής αποτροπής.

Ευτυχώς για την αυτοσυντήρηση της ελληνικής πολιτείας, η απροκάλυπτη, εριστική και εμπρηστική πολιτική bullying που ασκεί ο νεο-οθωμανισμός σε ποικίλα σημεία από τα Βαλκάνια ως τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική, έχει αφυπνίσει μια δημιουργική ανησυχία στην ελληνική κοινωνία, πιθανόν αναστρέφοντας τα αποτελέσματα των ερευνών που σημειώθηκαν προηγουμένως. Εν ολίγοις, ο εκφοβισμός από έναν bully συχνά καταλήγει σε βάρος του, καθώς η υπεροψία και η αμετροέπεια στην διάρκεια σύνολης της ιστορίας ενεργοποιούν συλλογικά αντανακλαστικά σε έθνη και κοινωνίες που συνειδητοποιούν την καταπίεση και της αντιστέκονται.

Στον αντίποδα, και σε σχέση με τα χαρακτηριστικά της τουρκικής κοινωνίας, μια σειρά από αποκαλούμενους και «αστικούς μύθους» που επικρατούσαν κι εφησύχαζαν την ελληνική κοινή γνώμη, παρήλθαν, και τουλάχιστον κρίθηκαν πια ανενεργοί. Για παράδειγμα, ότι η Τουρκία θα «κοινωνικοποιείτο» καθώς θα προσέγγιζε την ΕΕ και το πλούσιο πολιτικό και εμπορικό κεφάλαιο της τελευταίας, ότι η Τουρκία απειλεί και μεγαλοστομεί για λόγους «εσωτερικής κατανάλωσης» κι επιρροής αλλά «δεν το εννοεί», ότι δεν αναλαμβάνει υψηλού κινδύνου ρίσκα και επιχειρεί μόνον κατόπιν άδειας από τις υπερδυνάμεις, ότι δεν χρησιμοποιεί τον δικό της στρατό σε περιφερειακές εμπλοκές αλλά μόνο επιχειρεί διά αντιπροσώπων, ή ότι υφέρπουν στην κοινωνία της κρίσιμες δημοκρατικές μάζες που θα μπορέσουν αργά ή γρήγορα να αναστρέψουν τον απολυταρχικό κατήφορο, κ.λπ.

Οι γεωπολιτικές εξελίξεις είναι δυναμικές: Τίποτε στην διεθνή πολιτική σκηνή δεν είναι μόνο λευκό ή μαύρο, και μακάριοι όσοι δύνανται συγχρόνως να σέβονται το διεθνές δίκαιο, την δημοκρατία και τις ανθρωπιστικές αξίες αλλά και να διατηρούν ετοιμότητα αναγνώρισης, εκτίμησης και αντίδρασης σε επιβουλές βαρβαρικές και καταστροφικές. Στην Τουρκία, δυστυχώς για την ίδια και για την περιφέρειά της, υφίσταται μια κρίσιμη λαϊκή μάζα που πέρα από τους καθησυχαστικούς μύθους που προαναφέραμε, διατίθεται να κυβερνηθεί δυναστικά και απολυταρχικά. Ο Bob Altemayer στο έργο του «The Authoritarian Specter» περιέγραψε ως πιο δραστικό παράγοντα πρώτα τους λαούς που διατίθενται στους αυταρχικούς ηγέτες παρά τους ίδιους τους δυνάστες (Altemeyer & Altemeyer, 1996). Τα γνωρίσματα αυτών των πολιτικών οπαδών που εμφατικά σημείωσε είναι η υποτακτικότητα, ο κομφορμισμός αλλά και η επιθετικότητα.

02072020-6.jpg

H Ελλάδα έχει υψηλότατο βαθμό στην Αποφυγή Αβεβαιότητας, ήτοι 100, που σημαίνει, σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο Hofstede Insights, ότι ως έθνος οι σύγχρονοι Έλληνες δυσφορούν απέναντι σε διφορούμενες καταστάσεις, δηλαδή ενδεχόμενα υπερτιμούν την σταθερότητα και την ευδαιμονία (HofstedeInsights, 2019).
-------------------------------------------------------------------------------

ΠΟΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ «ΔΥΟ ΤΟΥΡΚΙΕΣ»

Από μια τέτοια οπτική των πραγμάτων, η ιστορία εντέλει θα καταδείξει, εν είδει επιλόγου, την απάντηση σε ένα από τα πιο καυτά ερωτήματα που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες, και όχι μόνον, ελληνοτουρκικές σχέσεις, δηλαδή ποια από τις «δύο Τουρκίες» είναι πιο «ασφαλής», ή και λιγότερο απειλητική ως γείτονας: Η πάλαι ποτέ Τουρκία της κεμαλικής παράδοσης και του βαθέος στρατο-κράτους ή η κυβερνώσα μεταμοντέρνα αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με το περιούσιο στρατηγικό βάθος που «καπνίζει στις στέγες των σπιτιών από τις υπερκαυκάσιες στέπες ως τα έγκατα της Ανατολίας στις παρυφές του ματωμένου Ευφράτη», οριοθετώντας τα κατά τον Ρ.Τ. Ερντογάν «σύνορα της καρδιάς», τα οποία ωστόσο δεν σέβονται ιστορικά δικαιώματα και διεθνή δίκαια άλλων λαών;