Ο Μπολσονάρο έκανε την Βραζιλία έναν πανδημικό παρία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Μπολσονάρο έκανε την Βραζιλία έναν πανδημικό παρία

Μπορούν οι τοπικοί ηγέτες να αποκαταστήσουν το κύρος της χώρας για ηγεσία στην υγεία;
Περίληψη: 

Ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Jair Bolsonaro, υποδέχθηκε την πανδημία προσπαθώντας να αφοπλίσει το SUS, να διαδώσει παραπληροφόρηση για τον ιό, και να υπονομεύσει την διεθνή συνεργασία στον τομέα της υγείας. Ως αποτέλεσμα, η Βραζιλία είναι πλέον παγκόσμιο επίκεντρο του κορωνοϊού, με περισσότερους από 61.000 νεκρούς.

Η CATHERINE OSBORN είναι δημοσιογράφος με έδρα της την Βραζιλία.

Η βορειοανατολική πολιτεία Piauí της Βραζιλίας ανταποκρίθηκε στον νέο κορωνοϊό με μια εξαιρετικά αποτελεσματική επιχείρηση. Σε περισσότερες από 190 πόλεις, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Ενεργή αναζήτηση» (“Active Search”) της Piauí χρησιμοποιούν μια εφαρμογή (app) και τηλεφωνικές κλήσεις για την παρακολούθηση των συμπτωμάτων ύποπτων κρουσμάτων και επιβεβαιωμένων ασθενών με COVID-19 στα σπίτια τους και στην συνέχεια πραγματοποιούν κατ’ οίκον επισκέψεις για να μετρήσουν τα επίπεδα οξυγόνου [στο αίμα] και να ελέγξουν τα μέλη της οικογένειας. Αν και αρκετά δημόσια νοσοκομεία σε δύο όμορες πολιτείες έχουν φτάσει στην κάλυψη της πληρότητας των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ, Intensive Care Unit, ICU) τις τελευταίες εβδομάδες, περίπου το 35% των κρεβατιών της Piauí που διαθέτουν αναπνευστήρα σε δημόσια νοσοκομεία ήταν διαθέσιμα μέχρι την περασμένη Τρίτη.

09072020-1.jpg

Ένας εργαζόμενος στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης ελέγχει ένα νοικοκυριό στο Portel της Βραζιλίας, τον Ιούνιο του 2020. Ueslei Marcelino / Reuters
----------------------------------------------------

Η απόκριση της Piauí οφείλει την δύναμή της σε εκείνη του ενιαίου συστήματος δημόσιας υγείας της Βραζιλίας, που ονομάζεται SUS (Sistema Único de Saúde) [1]. Το SUS ανήκει σε ολόκληρη την χώρα, αλλά μόνο λίγες πόλεις και πολιτείες το έχουν κινητοποιήσει αποτελεσματικά κατά την διάρκεια της πανδημίας. Οι τεράστιες διαφορές σε ολόκληρη την Βραζιλία δείχνουν ότι μόνο του ένα σύστημα δημόσιας υγείας δεν είναι αρκετό. Η επιτυχία ενός τέτοιου συστήματος εξαρτάται από την καλή διοίκηση -κάτι που η χώρα είχε σε οδυνηρή έλλειψη.

Ο πρόεδρος Jair Bolsonaro [2] υποδέχθηκε την πανδημία προσπαθώντας να αφοπλίσει το SUS, να διαδώσει παραπληροφόρηση για τον ιό, και να υπονομεύσει την διεθνή συνεργασία στον τομέα της υγείας. Ως αποτέλεσμα, η Βραζιλία είναι πλέον παγκόσμιο επίκεντρο του κορωνοϊού, με περισσότερους από 61.000 νεκρούς [3]. Μια χώρα που κάποτε θαυμαζόταν για το αποκριτικό σύστημα υγείας της και την υγειονομική διπλωματία της, έχει γίνει πανδημικός παρίας. Ωστόσο, ενώ η καθυστερημένη ανταπόκριση της χώρας στην παγκόσμια κρίση δημόσιας υγείας έχει βλάψει την διεθνή φήμη της στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, η Βραζιλία παραμένει πατρίδα ισχυρών τοπικών ηγετών που έχουν σταματήσει την κατηφόρα. Η δουλειά τους υπονοεί ένα εθνικό σχέδιο σε εξέλιξη, το οποίο μπορεί να επιβιώσει ακόμα από τον Bolsonaro.

ΣΤΕΝΑΧΩΡΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

Το σύστημα δημόσιας υγείας της Βραζιλίας είναι τόσο φιλόδοξο στην έκτασή του όσο και υποχρηματοδοτημένο. Το SUS είναι ο κύριος πάροχος υγειονομικής περίθαλψης στο 78% του πληθυσμού -περισσότεροι από 163 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι- που δεν έχουν ιδιωτικά ασφαλιστικά προγράμματα. Ωστόσο, η χώρα αφιέρωσε μόλις το 3,9% [4] του εθνικού ΑΕΠ στο δημόσιο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης το 2017˙ το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο διαθέτει σύστημα παρόμοιου σχεδιασμού, επένδυσε το 7,8% (ο μέσος όρος μεταξύ των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης [ΟΟΣΑ] ήταν στο 6,5%) [5].

Παρ' όλα αυτά, κατά την διάρκεια των 30 ετών λειτουργίας του, το SUS έχει προσφέρει πολλές πολύτιμες υπηρεσίες σε Βραζιλιάνους, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και της ευρείας παρακολούθησης των ασθενειών. Επιπλέον, το SUS έχει χρησιμοποιήσει την ικανότητά του για να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε προηγούμενες πανδημίες: ξεκινώντας από την δεκαετία του 1990, για παράδειγμα, το SUS παρείχε δωρεάν αντιρετροϊκή θεραπεία [6] σε όλους τους Βραζιλιάνους που ήταν θετικοί στον ιό HIV. Το 2015, ένα μοτίβο γενετικών ανωμαλιών εμφανίστηκε στην βορειοανατολική Βραζιλία και οι επιδημιολόγοι του SUS εντόπισαν γρήγορα τον ιό Zika και ειδοποίησαν τις διεθνείς Αρχές.

Δεδομένης της εμβέλειας και της ευελιξίας του SUS, οι ειδικοί στον τομέα της υγείας βεβαιώνουν ότι ακόμη και μετά από τις πρόσφατες περικοπές λόγω λιτότητας [7], θα μπορούσε να είχε μια παρόμοια ισχυρή απόκριση στην COVID-19 -εάν μόνο ένας είχε συντονιστεί σωστά. Δυστυχώς, ο Μπολσονάρο άρχισε να διαταράσσει τον αρχικό σχεδιασμό για μια τέτοια απάντηση [8] στα μέσα Μαρτίου. Δανειζόμενος τακτικές από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπολσονάρο και οι βασικοί υποστηρικτές του επέκριναν την κοινωνική αποστασιοποίηση, πλημμύρισαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με παραπληροφόρηση [9] υποτιμώντας την απειλή, και διαλαλούσαν την χλωροκίνη ως θεραπεία. Ο Bolsonaro υπονόμευσε περαιτέρω οποιαδήποτε ανταπόκριση των ειδικών εγκαθιστώντας περισσότερους από 20 πρώην στρατιωτικούς αξιωματικούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων είχαν ελάχιστη έως καθόλου εμπειρία στην δημόσια υγεία, στις κορυφαίες τάξεις του Υπουργείου Υγείας.

Οι πολιτειακές και αστικές υπηρεσίες αφέθηκαν να καλύψουν το κενό ηγεσίας, έχοντας λίγους πόρους στην διάθεσή τους. Το SUS είχε πρόσφατα συρρικνωθεί, η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ήταν σπάνια και ο συντονισμός θανατηφόρα αργός. Η Βραζιλία δεν είχε την βιομηχανική ικανότητα να παράγει τα απαραίτητα ιατρικά εφόδια, όπως αναπνευστήρες, διαγνωστικά τεστ και προστατευτικό εξοπλισμό. Οι περιφερειακές ανισότητες έχουν από παλιά σημαδέψει το σύστημα υγείας της χώρας, και τώρα ξεχώρισαν εμφανώς: στην πολιτεία Amazonas της ζούγκλας [10], όπου στην αρχή της πανδημίας τα κατά κεφαλήν κρεβάτια ΜΕΘ στα δημόσια νοσοκομεία ήταν κάτω από τον εθνικό μέσο όρο και υπήρχαν ως επί το πλείστον σε μια μόνο πόλη, η COVID-19 σκότωσε περισσότερο από το διπλάσιο του εθνικού ποσοστού.