Πέρα από τις μεγάλες δυνάμεις | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πέρα από τις μεγάλες δυνάμεις

Πώς τα άτομα εξακολουθούν να διαμορφώνουν την ιστορία

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο MBS έχει επίσης σπάσει δεκαετίες παράδοσης. Από το 1953 έως το 2015, υπό τους βασιλείς Σαούντ, Φαϊζάλ, Χαλίντ, Φαχντ και Αμπντάλα, η Σαουδική Αραβία είχε έναν μετριοπαθή διεθνή ρόλο. Στηριζόταν ως επί το πλείστον σε άλλους, πρωτίστως στις Ηνωμένες Πολιτείες, για να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της, προσθέτοντας λίγη διπλωματία των [τραπεζικών] επιταγών από καιρό σε καιρό. Σπάνια πολέμησε πολέμους, και όταν το έκανε, ήταν μόνο σαν ένας μικρός παίκτης ακολουθώντας την ηγεσία κάποιου άλλου. Διατήρησε τους καυγάδες της με τους αραβικούς συμμάχους της καλυμμένους, και συμμορφώθηκε στενά στην αμερικανική γραμμή. Ο MBS έχει χαράξει μια ριζικά διαφορετική πορεία. Κρατώντας όμηρο τον πρωθυπουργό του Λιβάνου για να τον αναγκάσει να παραιτηθεί, παρεμβαίνοντας στον εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης, απομονώνοντας το Κατάρ, σκοτώνοντας τον Σαουδάραβα αντιφρονούντα Τζαμάλ Κασόγκι στην Τουρκία, φλερτάροντας με την Κίνα και την Ρωσία, απειλώντας να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, σφυρηλατώντας μια σιωπηρή συμμαχία με τους Ισραηλινούς σε βάρος των Παλαιστινίων -όλα αντιπροσωπεύουν εκπληκτικές αποστάσεις από την προηγούμενη πολιτική. Αν και η μεταβαλλόμενη διεθνής συγκυρία για το βασίλειο κάνει κάποια από αυτά κατανοητά, ο MBS επέλεξε σταθερά την πιο ριζοσπαστική επιλογή, στο απώτατο άκρο αυτού που θα προβλεπόταν μόνο από τα διεθνή κίνητρα.

Είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τι θα μπορούσε να συμβεί αν το σύστημα είχε δουλέψει όπως έκανε παραδοσιακά. Το 2017, ο βασιλιάς Σαλμάν, ο οποίος ανέβηκε στον θρόνο δυο χρόνια νωρίτερα, παραγκώνισε τον τότε πρίγκιπα-διάδοχο, τον ανιψιό του Mohammed bin Nayef [3], και τον αντικατέστησε με τον MBS, έναν από τους νεαρότερους γιους του. Ο Nayef ήταν στενός συνεργάτης των Ηνωμένων Πολιτειών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και ένας άνθρωπος που ευνοούσε την σταθερότητα πάνω από όλα. Πράγματι, ο αρχικός διορισμός του ως πρίγκιπας-διάδοχος εν μέρει είχε σκοπό να ηρεμήσει τους φόβους ότι ο βασιλιάς Σαλμάν θα έβαζε την χώρα σε μια δραματικά διαφορετική κατεύθυνση. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ο Nayef θα διακινδύνευε να αποξενώσει το ιερατικό κατεστημένο, ενώ θα ξεκινούσε υψηλού ρίσκου παίγνια σε όλο τον αραβικό κόσμο. Αλλά λόγω του συνδυασμού φιλοδοξίας, οράματος, εγωισμοί, νεότητας, ανεκτικότητας στο ρίσκο, διορατικότητας και αγριότητας, ο MBS έχει κάνει ακριβώς αυτό.

Τέτοιοι από πάνω προς τα κάτω επαναστάτες είναι λίγοι και μακράν μεταξύ τους. Ωστόσο, όταν εμφανίζονται, είναι μετασχηματιστικοί. Ο Στάλιν έκανε την Σοβιετική Ένωση βιομηχανική δύναμη, σφαγιάζοντας δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους στην διαδικασία. Ο Μάο προσπάθησε να κάνει κάτι παρόμοιο στην Κίνα, ενώνοντας με επιτυχία την χώρα και καταστρέφοντας την ισχύ των παραδοσιακών ελίτ, αλλά με κόστος εκατομμυρίων ζωών. Ο διάδοχός του, ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ, μετασχημάτισε την χώρα ξανά, απορρίπτοντας το κρατικοκεντρικό οικονομικό μοντέλο του Μάο, επιτρέποντας έτσι την αξιοσημείωτη άνοδο της Κίνας.

ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ

Σε όλο τον Περσικό Κόλπο, ο μεγάλος αντίπαλος του MBS είναι ένα πολύ διαφορετικό είδος ηγέτη, αλλά [ένας ηγέτης] που ασκεί επίσης υπερμεγέθη επιρροή. Ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, είναι ένας προσεκτικός γέρος. Αν ο MBS αψηφά τις απρόσωπες δυνάμεις τόσο στην εγχώρια πολιτική της Σαουδικής Αραβίας όσο και στην παραδοσιακή εξωτερική πολιτική της, ο Χαμενεΐ κάθεται στο σταυροδρόμι των εσωτερικών και διεθνών πιέσεων του Ιράν και κατευθύνει την κίνηση όπως κρίνει κατάλληλα.

Σήμερα, είναι απλοϊκό, αλλά όχι εντελώς ανακριβές, να πούμε ότι η ιρανική πολιτική είναι ένας αγώνας μεταξύ δύο αντιτιθέμενων στρατοπέδων. Μια ομάδα ρεφορμιστών και ρεαλιστών προσπαθεί να μεταρρυθμίσει τις εξωτερικές και οικονομικές πολιτικές του Ιράν για να αντιμετωπίσει τις τρομερές ανάγκες του ιρανικού λαού. Η προσέγγισή τους αντιπροσωπεύει μια φυσική απάντηση στις συνθήκες του Ιράν: Πρόκειται για πλούσια σε πόρους χώρα, η οποία έχει υποστεί φτωχοποίηση και υπονόμευση λόγω της δικής της επιθετικής συμπεριφοράς. Απέναντι στους ρεαλιστές είναι μια ομάδα σκληροπυρηνικών αφοσιωμένων τόσο στην επιθετικότητα στο εξωτερικό όσο και στην καταπίεση εγχωρίως, και κυριαρχούν στην εγχώρια πολιτική του Ιράν. Το στρατόπεδο αυτό κινητοποιείται περισσότερο από τον περσικό εθνικισμό και τον επαναστατικό ζήλο του παρά από μια ψυχρή εξέταση του πώς να αναπτυχθεί η οικονομία του Ιράν ή να τερματιστεί η διπλωματική απομόνωσή του.

Ο Khamenei [4] είναι ο άξονας. Ζυγίζει την διεθνή πίεση που πιέζει το Ιράν προς την κατεύθυνση των ρεφορμιστών και των ρεαλιστών ενάντια στην εγχώρια πίεση των σκληροπυρηνικών. Με αυτές τις απρόσωπες δυνάμεις λίγο-πολύ σε ισορροπία, είναι ο Χαμενεΐ που πρέπει να διαλέξει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να προχωρήσει, καθώς έρχεται μπροστά του κάθε θέμα. Μερικές φορές, συμπαρατάσσεται με τους σκληροπυρηνικούς -για παράδειγμα, διπλασιάζοντας την υποστήριξη των πολιτοφυλακών στο Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη. Σε άλλες εποχές, συμπαρατάσσεται με τους πραγματιστές, όπως όταν δέχθηκε την συμφωνία του 2015 για τα πυρηνικά που διαπραγματεύτηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια συμφωνία που υποσχόταν να αναζωογονήσει την οικονομία του Ιράν μέσω του διεθνούς εμπορίου με αντάλλαγμα τα όρια στο πυρηνικό πρόγραμμά του.

24072020-2.jpg

Μια γυναίκα προσεύχεται δίπλα σε φωτογραφία του Χομεϊνί, τον Ιούνιο του 2007. Morteza Nikoubazi / Reuters
--------------------------------------------------------------