Είναι ώρα να εγκαταλειφθεί η ηγεμονία του δολαρίου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι ώρα να εγκαταλειφθεί η ηγεμονία του δολαρίου

Το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα έρχεται με πολύ υψηλό τίμημα

Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις αυξανόμενες οικονομικές και πολιτικές πιέσεις, θα γίνει όλο και πιο δύσκολο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να δημιουργήσουν πιο ισορροπημένη και δίκαιη ανάπτυξη, παραμένοντας παράλληλα ο προορισμός επιλογής για το περισσευούμενο κεφάλαιο του κόσμου, με αυτό το υπερτιμημένο νόμισμα και την αποβιομηχάνιση που αυτό σημαίνει. Σε κάποιο σημείο, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να έχουν λίγες εναλλακτικές από το να περιορίσουν τις εισαγωγές κεφαλαίου προς όφελος της ευρύτερης οικονομίας -ακόμη και αν κάτι τέτοιο σημαίνει εθελοντική εγκατάλειψη του ρόλου του δολαρίου ως το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο.

ΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ήταν η πρώτη χώρα που θα έχει παραιτηθεί από τη νομισματική ηγεμονία. Από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ο κυρίαρχος πιστωτής στον κόσμο και η λίρα στερλίνα ήταν το κυρίαρχο μέσο χρηματοδότησης του διεθνούς εμπορίου. Κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, η αξία του χρήματος βασιζόταν στην δυνατότητα εξαργύρωσης σε χρυσό σύμφωνα με τον λεγόμενο «κανόνα του χρυσού». Το Ηνωμένο Βασίλειο κατείχε τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού στον κόσμο και άλλες χώρες διατηρούσαν τα αποθέματά τους σε χρυσό ή σε λίρες.

Στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, η βρετανική οικονομία συρρικνώθηκε και οι εξαγωγές της έγιναν λιγότερο ανταγωνιστικές. Αλλά επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν προσκολλημένο στον κανόνα του χρυσού, το να διατηρεί εμπορικό έλλειμμα σήμαινε τη μεταφορά χρυσού στο εξωτερικό, γεγονός που μείωσε το ποσό των χρημάτων σε κυκλοφορία και πίεσε προς τα κάτω τις εγχώριες τιμές. Το Ηνωμένο Βασίλειο ανέστειλε τον κανόνα του χρυσού κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, μαζί με πολλές άλλες χώρες. Αλλά μέχρι το τέλος του πολέμου, ήταν ένα έθνος οφειλέτης και οι Ηνωμένες Πολιτείες, που είχαν συσσωρεύσει τεράστια αποθέματα χρυσού, το είχαν αντικαταστήσει ως τον κύριο πιστωτή του κόσμου.

Το Ηνωμένο Βασίλειο επέστρεψε στον κανόνα του χρυσού το 1925, αλλά το έπραξε με την προπολεμική συναλλαγματική ισοτιμία, πράγμα που σήμαινε ότι η στερλίνα ήταν πολύ υπερτιμημένη και με πολύ εξαντλημένα αποθέματα χρυσού. Οι βρετανικές εξαγωγές συνέχισαν να υποφέρουν και τα υπόλοιπα αποθέματα χρυσού της χώρας μειώθηκαν, αναγκάζοντάς την να περικόψει τους μισθούς και τις τιμές. Η βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της χώρας μειώθηκε και η ανεργία αυξήθηκε, προκαλώντας κοινωνική αναταραχή. Το 1931, το Ηνωμένο Βασίλειο εγκατέλειψε τον κανόνα του χρυσού [4] για πάντα -πράγμα που σήμαινε στην πραγματικότητα την εγκατάλειψη της ηγεμονίας της στερλίνας.

Το 1902, ο Joseph Chamberlain, τότε υπουργός Εξωτερικών για τις αποικίες, χαρακτήρισε διαβοήτως το Ηνωμένο Βασίλειο ως «κουρασμένο τιτάνα». Σήμερα, ο όρος ταιριάζει κατάλληλα στις Ηνωμένες Πολιτείες που βλέπουν την οικονομική τους δύναμη να εξασθενεί σε σχέση με εκείνη άλλων δυνάμεων, ιδίως της Κίνας. Οι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων και οι αναλυτές εξωτερικής πολιτικής συζητούν τον βαθμό και την έκταση της παρακμής των ΗΠΑ, ακόμη και τις προοπτικές για έναν «μετα-αμερικανικό» κόσμο [5].

Κάποιοι υποστηρίζουν [6] ότι υπό τον Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν σκόπιμα το έργο της «φιλελεύθερης ηγεμονίας» -για παράδειγμα, δημιουργώντας αβεβαιότητα σχετικά με τις δεσμεύσεις ασφαλείας των ΗΠΑ. Άλλοι περιγράφουν την αποχώρηση των ΗΠΑ από την ηγεμονία ως μέρος μιας πιο μακροπρόθεσμης διαρθρωτικής υποχώρησης. Είτε με το ένα είτε με το άλλο σενάριο, καθίσταται εντελώς κατανοητό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ακολουθήσουν το βρετανικό προηγούμενο και θα παραιτηθούν οικειοθελώς από τη νομισματική ηγεμονία. Το αν και το πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό έχει συζητηθεί εκπληκτικά λίγο.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Προς το παρόν, το δολάριο φαίνεται πιο κυρίαρχο από ποτέ. Ακόμη και όταν η οικονομία των ΗΠΑ έχει βυθιστεί σε ύφεση και έχει χάσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας, η ζήτηση για δολάρια έχει αυξηθεί -όπως συνέβη μετά την οικονομική κρίση του 2008. Οι ξένοι πούλησαν μεγάλο αριθμό αμερικανικών κρατικών ομολόγων τον Μάρτιο, αλλά τα αντάλλαξαν με δολάρια ΗΠΑ. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα [7] έριξε τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία, προκειμένου να αποτρέψει ένα πάγωμα των διεθνών χρηματοπιστωτικών αγορών, επεκτείνοντας το σύστημα ανταλλαγής [πιστωτικών] γραμμών (swap lines) με άλλες κεντρικές τράπεζες που χρησιμοποίησε το 2008. Ακόμη και όταν ο κακός χειρισμός της πανδημίας από την κυβέρνηση Τραμπ ενίσχυσε την άποψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια παρακμάζουσα δύναμη, οι ενέργειες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας και των επενδυτών σε όλο τον κόσμο υπογράμμισαν την κεντρική θέση του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία.

Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να καθησυχάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εισροή κεφαλαίων θα συνεχίσει να βλάπτει τους Αμερικανούς κατασκευαστές και η ύφεση που προκαλείται από την πανδημία μόνο θα επιδεινώσει τον πόνο που αισθάνονται οι εργαζόμενοι. Προκειμένου να μετριαστούν οι αυξανόμενες οικονομικές και πολιτικές πιέσεις σε περιοχές όπως η Rust Belt, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο λήψης μέτρων για τον περιορισμό των εισαγωγών κεφαλαίου. Μια επιλογή θα ήταν να προμηθεύονται λιγότερα δολάρια στην παγκόσμια οικονομία, ανεβάζοντας την αξία του νομίσματος σε ένα σημείο όπου οι ξένοι θα αρνούνται να το αγοράσουν. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα έκανε το εμπόριο των ΗΠΑ [8] λιγότερο ανταγωνιστικό, και θα μειώσει τον ήδη υπερβολικά χαμηλό πληθωρισμό.