Η μόνη διέξοδος από τη Μέση Ανατολή είναι δια μέσω αυτής

Οι κύριοι αντίπαλοι του Ιράν -η Σαουδική Αραβία και οι πρόσφατα χρισμένοι σύμμαχοι, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- βλέπουν τους πυραύλους και τις δυνάμεις του Ιράν ως απόδειξη μιας επεκτατικής ατζέντας. Αλλά το Ιράν θεωρεί τις ικανότητές του ως απαραίτητους ελέγχους στην συμβατική στρατιωτική υπεροχή των αντιπάλων του. Οι ενέργειες της Τεχεράνης στην περιοχή αντανακλούν τις βαθιές ανασφάλειες ενός περσικού σιιτικού κράτους που περιβάλλεται από σουνιτικές δυνάμεις οι οποίες υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ. Η ανάμνηση της εισβολής του Ιράκ και της κατοχής τμημάτων του νοτιοδυτικού Ιράν την δεκαετία του 1980 εξακολουθεί να διαμορφώνει τις στρατηγικές προοπτικές του Ιράν. Από τον αιματηρό πόλεμο Ιράν-Ιράκ, το Ιράν έχει καλλιεργήσει συμμάχους και πελάτες και έχει διατηρήσει προφυλακές σε αραβικές χώρες ως μέρος αυτού που οι Ιρανοί αποκαλούν στρατηγική «προωθημένης άμυνας» (“forward defense”).

Η κατάρρευση της τάξης στον αραβικό κόσμο μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ ενθάρρυνε το Ιράν να ακολουθήσει αυτήν την στρατηγική, αλλά επίσης το δελέασε να υπερεκταθεί. Άνθρωποι στο Ιράκ και στον Λίβανο διαμαρτύρονται τα τελευταία χρόνια κατά του ιρανικού παρεμβατισμού στις χώρες τους. Μια επικίνδυνη κλιμάκωση των εντάσεων με το Ισραήλ οδήγησε σε έναν φθοροποιό σκιώδη πόλεμο, όπως φαίνεται από τον βομβαρδισμό Ιρανικών στόχων στο Ιράκ και την Συρία από το Ισραήλ, τις μυστηριώδεις εκρήξεις σε ιρανικές πυρηνικές και πυραυλικές εγκαταστάσεις, και τις «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» κυβερνοεπιθέσεις. Το Ισραήλ φοβάται ότι το επεκτεινόμενο ίχνος του Ιράν στην Συρία θα οδηγήσει στην δική του περικύκλωση -το Ιράν ήδη υποστηρίζει την Χεζμπολάχ στον Λίβανο και την Χαμάς στην Λωρίδα της Γάζας.

Όμως το Ιράν δεν θέλει να πυροδοτήσει τον αντιιρανικό αραβικό εθνικισμό, ούτε θέλει πόλεμο με το Ισραήλ. Εάν το Ιράν πρόκειται να υποχωρήσει στην αμυντική στρατηγική του, θα πρέπει να προσπαθήσει να ειρηνεύσει με τους περιφερειακούς αντιπάλους του. Οι άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ιράν και Ισραήλ είναι απίθανες, αλλά οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιράν και των Αράβων ανταγωνιστών του θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση ορισμένων ισραηλινών ανησυχιών. Για παράδειγμα, οι περιφερειακές συμφωνίες που περιορίζουν τον αριθμό και το εύρος των πυραύλων στο οπλοστάσιο του Ιράν θα καταπραΰνουν τους φόβους μεταξύ των Αράβων γειτόνων του Ιράν καθώς και του Ισραήλ.

ΦΕΡΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΕΧΕΡΑΝΗ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να ενθαρρύνουν το Ιράν να είναι μια πιο εποικοδομητική δύναμη στην περιοχή εάν κατανοήσουν καλύτερα τα συμφέροντα της Τεχεράνης. Το Ιράν θέλει οι Ηνωμένες Πολιτείες να τερματίσουν την πολιτική της συγκράτησής του, να αποσύρουν πολλά αν όχι όλα τα στρατεύματα των ΗΠΑ από την περιοχή και να αναγνωρίσουν ότι το Ιράν είναι μια περιφερειακή δύναμη με νόμιμα περιφερειακά συμφέροντα. Τα τελευταία 40 χρόνια, το Ιράν βασίστηκε στην αντιπαράθεση για την επίτευξη αυτών των στόχων. Αυτή η μαχητικότητα απέτυχε να φέρει σε πέρας τους στόχους του. Η δολοφονία του Qasem Soleimani, του Ιρανού στρατηγού που ήταν σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την εκτέλεση της στρατηγικής της αντιπαράθεσης, έφερε το Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες στο χείλος του πολέμου, καθιστώντας σαφείς τους περιορισμούς της προσέγγισης του Ιράν. Η οξεία εξωτερική πολιτική της Τεχεράνης έχει επιδεινώσει τόσο τις οικονομικές δυσκολίες όσο και τις πολιτικές αναταραχές εγχωρίως. Οι ηγέτες του Ιράν είναι πιθανότερο να υπολογίσουν αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρουν μια εναλλακτική διαδρομή. Ναι, είναι ενστικτωδώς φιλύποπτοι για τα ανοίγματα και τις υποσχέσεις συμβιβασμού από τις ΗΠΑ. Όμως, όπως συνέβη όταν το Ιράν συνομιλούσε με την κυβέρνηση Ομπάμα, οι ηγέτες του Ιράν δεν είναι ανένδοτοι σε μια σοβαρή διπλωματική προσπάθεια που θα μπορούσε να τους φέρει πιο κοντά στους στόχους που τους έχουν ξεφύγει μέχρι τώρα.

Η απαραίτητη διπλωματική διαδικασία θα πρέπει να εκτυλιχθεί μέσω μιας περίπλοκης γεωμετρίας συνομιλιών που συνδέουν το Ιράν, τις μοναρχίες του Περσικού Κόλπου και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι διαπραγματεύσεις πρέπει να ακολουθούν δύο τροχιές. Οι διπλωμάτες πρέπει να επιδιώξουν να σταθεροποιήσουν την περιοχή τερματίζοντας τις συγκρούσεις στην Συρία και την Υεμένη και με το να υποστηρίξουν τα εύθραυστα κράτη στο Ιράκ και τον Λίβανο, μεταξύ άλλων μέσω της θέσπισης νέων ρυθμίσεων για την κατανομή της εξουσίας. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία το έκαναν μια φορά στο παρελθόν, εφαρμόζοντας την Συμφωνία Taif του 1989 που τερμάτισε τον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου. Το Ιράν και οι Ηνωμένες Πολιτείες πέτυχαν κάτι παρόμοιο στην Συμφωνία της Βόννης του 2001, η οποία ξανάφτιαξε το Αφγανιστάν μετά την πτώση των Ταλιμπάν.

Αμερικανοί στρατιώτες στην στρατιωτική βάση Taji, βόρεια της Βαγδάτης, στο Ιράκ, τον Αύγουστο του 2020. Thaier Al-Sudani / Reuters
---------------------------------------------------------------

Οι διαπραγματευτές πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες σχετικά με το πυραυλικό πρόγραμμα και την χρήση πληρεξουσίων του Ιράν. Πρέπει να προσπαθήσουν να οικοδομήσουν περιφερειακές συμφωνίες σχετικά με το επιτρεπόμενο εύρος και τις δυνατότητες των πυραύλων, την κλίμακα των συμβατικών στρατιωτικών συσσωρεύσεων, και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών όπλων. Τέτοιες συμφωνίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να πείσουν το Ιράν, για παράδειγμα, να μειώσει την υποστήριξη σε ομάδες πληρεξουσίων του στην περιοχή. Η Τεχεράνη μετρά τις επενδύσεις της σε αυτές τις ομάδες σε σύγκριση με τις στρατιωτικές δυνατότητες των εχθρών της. Εάν έχει λιγότερους φόβους από τους αντιπάλους της, τότε ίσως να αισθάνεται λιγότερο υποχρεωμένη να υποστηρίξει τους πληρεξουσίους της στο Ιράκ, τον Λίβανο, την Συρία και την Υεμένη.