Μαθήματα από τρία χρόνια σε ιρανική φυλακή

Οι κυρώσεις των ΗΠΑ [3] μπορεί να φαίνονται ως βαρύ τίμημα για την «διαχειρίσιμη» εχθρότητα. Αλλά ακόμη και οι κυρώσεις μπορούν να μετατραπούν σε όφελος, αρκεί να αφήνουν περιθώρια για να κερδίζει το καθεστώς μονοπωλώντας βασικούς τομείς της οικονομίας σε βάρος των απλών πολιτών, ακόμη και διαιωνίζοντας τον μύθο της ιρανικής θυματοποίησης για το εγχώριο και το διεθνές κοινό. Ορισμένες προνομιούχες ομάδες, όπως το Γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη και το IRGC, έχουν επωφεληθεί πάρα πολύ παρακάμπτοντας τις κυρώσεις με παράνομα μέσα όπως το ξέπλυμα χρήματος και το λαθρεμπόριο. Αρκετοί κρατούμενοι που στο παρελθόν εργάστηκαν για το καθεστώς στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και στην παράκαμψη των κυρώσεων, μοιράστηκαν με υπερηφάνεια μαζί μου τα επιτεύγματά τους σε αυτό το θέμα. Παραδέχτηκαν επίσης ότι τυχόν καλύτερα βαθμονομημένες και εφαρμοζόμενες κυρώσεις θα μπορούσαν να έχουν μεγάλο κόστος και να είναι δύσκολο να παρακαμφθούν και, ως εκ τούτου, θα ασκούσαν μεγαλύτερη πίεση στο καθεστώς.

Μερικές φορές, παρατηρητές και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περιβάλλει τις ελπίδες τους, ακόμη και τις πολιτικές τους, με την πιθανότητα οι εντάσεις μεταξύ των πολιτικών φατριών του Ιράν να χρησιμεύσουν για την εξασθένιση των αντι-αμερικανικών δεσμεύσεων του καθεστώτος. Τέτοιες σκέψεις αποτελούν ευσεβείς πόθους στην καλύτερη περίπτωση. Οι λεγόμενοι μετριοπαθείς στο Ιράν δεν είναι μια ενοποιημένη πολιτική δύναμη, με μια σαφώς καθορισμένη πολιτική ατζέντα και ηγεσία, που να μπορούν να προσφέρουν μια ρεαλιστική εναλλακτική λύση στους σκληροπυρηνικούς «αντιπάλους» τους. Ούτε ελέγχουν σημαντικούς οικονομικούς ή στρατιωτικούς πόρους ακόμη και όταν κατέχουν εκλεγμένη εξουσία. Αντίθετα, είναι ένα άλλο πρόσωπο του ίδιου καθεστώτος, τέτοιο που ζει συμβιωτικά με το αντίστοιχό του: οι σκληροπυρηνικοί βασίζονται στους μετριοπαθείς για να ηγούνται όλων των νόμιμων αλληλεπιδράσεων με την διεθνή κοινότητα εκ μέρους του καθεστώτος, ενώ οι μετριοπαθείς εξαρτώνται από τους σκληροπυρηνικούς για να διατηρούν τα πολιτικά προνόμιά τους στην χώρα. Οι δύο παρατάξεις μοιράζονται τον κοινό στόχο της διατήρησης του θεοκρατικού καθεστώτος από το οποίο εξαρτώνται τα συμφέροντα αμφοτέρων. Πολλοί Ιρανοί έχουν δει τους μετριοπαθείς –όπως ο πρόεδρος Χασάν Ρουχανί και οι σύμμαχοί του, που διαχειρίζονται τις καθημερινές υποθέσεις του κράτους– ως εργολάβους του καθεστώτος στην διαχείριση της χώρας. Είναι επίσης αποδιοπομπαίοι τράγοι που μπορούν να βοηθήσουν να προστατευθούν από την ευθύνη για αποτυχίες ο ανώτατος ηγέτης και το IRGC που ασκούν την πραγματική εξουσία στο σύστημα.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΕΙΛΗ ΠΑΡΑ ΥΠΟΣΧΕΣΗ

Η φυλάκισή μου στο Ιράν συνέπεσε με την αρχική εφαρμογή της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν [4], μια ιστορική συμφωνία που στα χαρτιά επρόκειτο να περιορίσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ως αντάλλαγμα για την άρση ορισμένων διεθνών κυρώσεων, αλλά στο πνεύμα χρησιμοποιήθηκε ως ένδειξη ελπίδας για μια νέα εποχή στις σχέσεις Ιράν-ΗΠΑ. Από εκεί που καθόμουν, ο ιδεαλισμός φαινόταν εξίσου λανθασμένος όσο και η ελπίδα για εσωτερική πολιτική μεταρρύθμιση.

Το ιρανικό καθεστώς, όπως το είδα, ήταν πολύ αμφίσημο για την πυρηνική συμφωνία. Ήταν πρόθυμο να επωφεληθεί οικονομικά, αλλά ιδιαίτερα το IRGC φοβόταν ότι η συμφωνία θα μπορούσε να οδηγήσει σε αιτήματα για πολιτική και οικονομική απελευθέρωση που θα ήταν επιζήμια για τα συμφέροντα του καθεστώτος. Στην πραγματικότητα, το ιρανικό καθεστώς και οι σκληροπυρηνικοί υποστηρικτές του είδαν την ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων στο Ιράν λόγω της συμφωνίας ως απειλή, και ανησυχούσαν ότι ένας αναπτυσσόμενος ιδιωτικός τομέας θα ενίσχυε την κοινωνία εις βάρος του κράτους. Για τον λόγο αυτό, έσπευσαν να καταπνίξουν τον ιδιωτικό τομέα, ιδίως τον κλάδο της τεχνολογίας.

Η βιομηχανία τεχνολογίας του Ιράν [5] θα μπορούσε εύκολα να γίνει κινητήρας οικονομικής ανάπτυξης, δεδομένης της τεράστιας ομάδας ταλέντων της χώρας από μηχανικούς παγκόσμιας κλάσης. Αλλά οι σκληροπυρηνικοί το είδαν ως μια απειλή. Λίγο μετά την σύναψη της πυρηνικής συμφωνίας, ξεκίνησαν μια αδυσώπητη εκστρατεία ενάντια σε κάτι που ονόμασαν nofuz ή αλλιώς διείσδυση. Η εκστρατεία κατηγόρησε συγκεκριμένα την βιομηχανία τεχνολογίας και τους επιχειρηματίες των start-up ότι είναι σύμμαχοι με την Δύση (ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες) και επιδιώκουν να υπονομεύσουν ήπια το ιρανικό καθεστώς για να επιφέρουν αλλαγή καθεστώτος. Γνώρισα έναν μεγάλο αριθμό καλά εκπαιδευμένων επιχειρηματιών, ειδικούς της τεχνολογίας, και διανοούμενους στην φυλακή. Όλοι είχαν συλληφθεί κάτω από την λογική του nofuz. Κατά την ίδια περίοδο -αμέσως μετά την εφαρμογή της πυρηνικής συμφωνίας- το καθεστώς συνέχισε την καταστολή του εναντίον των ακτιβιστών των δικαιωμάτων των γυναικών, των θρησκευτικών μειονοτήτων και των φιλελεύθερων διανοουμένων, μεταξύ άλλων. Συνάδελφοι κρατούμενοι με εξοικείωση με αυτές τις ομάδες μού είπαν ότι πίστευαν πως αυτή η δίωξη στην πραγματικότητα εντατικοποιήθηκε.

Περιφερειακά, επίσης, το ιρανικό καθεστώς ήταν πρόθυμο να εκφράσει την ανεξαρτησία του και την αμείωτη αντίστασή του στα συμφέροντα των ΗΠΑ μετά την υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας. Δοκίμασε βαλλιστικούς πυραύλους και συνέχισε να υποστηρίζει πληρεξούσιους στο Ιράκ, την Υεμένη, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη, καθώς και το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ [6] στην Συρία. Προκάλεσε εντάσεις στην Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν. Το βασικό μήνυμα ήταν δυνατό και ξεκάθαρο: το Ιράν δεν πρόκειται να αναμορφώσει την συμπεριφορά του στην περιοχή λόγω της συμφωνίας, αλλά αντ’ αυτού θα επεκτείνει την επιρροή του.