Αυτό που πραγματικά σκέφτεται η Ρωσία για την Λευκορωσία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αυτό που πραγματικά σκέφτεται η Ρωσία για την Λευκορωσία

Και γιατί οι Δυτικοί ηγέτες πρέπει να δράσουν
Περίληψη: 

Αντί, όπως έκανε στην Κριμαία, να αναπτύξει «μικρούς πράσινους άνδρες» για να καταλάβει το έδαφος της Λευκορωσίας, η Μόσχα στοχεύει στην «ήπια προσάρτηση», δηλαδή την σταδιακή στρατηγική από την οικονομική ολοκλήρωση στην πολιτική ολοκλήρωση, και τελικά σε ένα πλήρως ενωμένο κράτος που θα σήμαινε την de facto απορρόφηση της Λευκορωσίας από την Ρωσία.

Ο MICHAEL CARPENTER είναι διευθύνων σύμβουλος του Penn Biden Center for Diplomacy and Global Engagement.
Ο VLAD KOBETS είναι ειδικός της πολιτικής της Λευκορωσίας και εκτελεστικός διευθυντής και συνιδρυτής του iSANS, του International Strategic Action Network for Security.

Οι λαϊκές διαμαρτυρίες ενάντια στο αυταρχικό καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο στην Λευκορωσία έχουν αφήσει τους Δυτικούς ηγέτες να ανησυχούν για το πώς θα αντιδράσει η Ρωσία. Η βίαιη παρέμβαση δεν φαίνεται να είναι εκτός του χαρακτήρα του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος σημείωσε [1] στην κρατική τηλεόραση ότι ο Λουκασένκο του ζήτησε να κρατήσει τα «ΜΑΤ» σε ετοιμότητα σε περίπτωση που «η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο». Αλλά μια τέτοια πορεία δράσης σχεδόν σίγουρα δεν αποτελεί την προτίμηση του Πούτιν για την Λευκορωσία. Το Κρεμλίνο εισέβαλε και κατέλαβε έδαφος στην Γεωργία και την Ουκρανία για να εμποδίσει τις χώρες αυτές να κινηθούν γεωπολιτικά προς την Δύση. Ωστόσο, οι νεοϊμπεριαλιστές του Κρεμλίνου φύτεψαν βαθιές ρίζες αντίστασης στην ρωσική κατοχή και ενέτειναν την λαϊκή υποστήριξη για την ευρωατλαντική ολοκλήρωση -ειδικά μεταξύ των νεαρότερων Γεωργιανών και Ουκρανών. Καθυστερημένα, η Μόσχα μαθαίνει ότι καμία ποσότητα παραπληροφόρησης δεν μπορεί να αντιστρέψει αυτές τις τάσεις.

10092020-1.jpg

Διαδηλωτές αντανακλώνται στα γυαλιά ηλίου ενός συμμετέχοντα ομολόγου τους στο Μινσκ της Λευκορωσίας, τον Αύγουστο του 2020. Vasily Fedosenko / Reuters
-------------------------------------------------------

Για αυτόν τον λόγο, ο Πούτιν έχει ένα διαφορετικό σχέδιο στο μυαλό του για την Λευκορωσία. Αντί να αναπτύξει «μικρούς πράσινους άνδρες» [στμ: “little green men”, μια αναφορά στους ντυμένους στρατιωτικά αλά χωρίς διακριτικά άνδρες που κατέλαβαν την Κριμαία] για να καταλάβει το έδαφος της Λευκορωσίας, η Μόσχα στοχεύει σε κάτι που έχουμε ονομάσει «ήπια προσάρτηση» (“soft annexation”) [2]. Η στρατηγική είναι να «σιγοβράζει τον βάτραχο» [στμ: μια μεταφορά του αστικού μύθου ότι αν βάλει κάποιος έναν βάτραχο σε κρύο νερό κι αρχίσει να το ζεσταίνει, αυτός δεν θα καταλάβει ότι τον βράζουν παρά όταν είναι πολύ αργά] σταδιακά, ξεκινώντας από την οικονομική ολοκλήρωση και ένα κοινό νόμισμα, στην συνέχεια από πολιτική ολοκλήρωση μέσω μιας κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, και καταλήγοντας σε ένα πλήρως ενωμένο κράτος που θα σήμαινε την de facto απορρόφηση της Λευκορωσίας από την Ρωσία.

Τα τελευταία χρόνια, ο Πούτιν πιέζει τον Λουκασένκο να υποταχθεί σε αυτό το σχέδιο με το να τονίζει την οικονομική του διάσταση. Η Ρωσία παρείχε από καιρό στην Λευκορωσία μεγάλες επιδοτήσεις στις εξαγωγές πετρελαίου˙ ο Πούτιν τις διέκοψε με την ελπίδα να υποτάξει την οικονομία της Λευκορωσίας. Μεταξύ άλλων μικροπολιτικών τακτικών, έχει θέσει περιορισμούς στις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της Λευκορωσίας προς την Ρωσία. Τώρα, υπό την κάλυψη της τρέχουσας πολιτικής κρίσης, η Μόσχα στέλνει καραβιές [3] «πολιτικών τεχνολόγων» στην Λευκορωσία, πέραν των μυστικών αξιωματικών πληροφοριών, κυβερνο-πρακτόρων, σύμβουλων για τα media, προπαγανδιστών και συμβούλων ασφαλείας. Αυτοί είναι «μικροί γκρίζοι άντρες» και όχι «πράσινοι», και η ειδικότητά τους είναι οι πολιτικές εχθροπραξίες. Το άμεσο καθήκον τους είναι να θέσουν τις βάσεις για μια ήπια προσάρτηση.

Το Κρεμλίνο χρειάζεται τον Λουκασένκο στην εξουσία για να επιτύχει αυτόν τον στόχο -τουλάχιστον προς το παρόν. Σύμβουλοι που έχουν αναπτυχθεί από την FSB, την ρωσική ομοσπονδιακή υπηρεσία ασφαλείας, συμβουλεύουν τον ηγέτη της Λευκορωσίας να εξουδετερώσει το κίνημα διαμαρτυρίας μέσω ενός συνδυασμού μαζικής καταστολής και συγκεκριμένων απειλών εναντίον ηγετών της αντιπολίτευσης -απειλές, για παράδειγμα, ότι θα πάρουν τα παιδιά τους από αυτούς και θα τα στείλουν σε ορφανοτροφεία. Με βάση το καλά δοκιμασμένο εγχειρίδιο της Μόσχας για την τροφοδότηση εμφύλιων συγκρούσεων σε άλλες χώρες, οι πολιτικοί τεχνολόγοι της Ρωσίας προσπάθησαν να ανοίξουν ρήγματα στο κίνημα διαμαρτυρίας: μεταξύ ανατολικών και δυτικών Λευκορώσων, εργατών και διανοούμενων, και Καθολικών και Ορθόδοξων Χριστιανών. Ρώσοι τηλεοπτικοί παρουσιαστές έχουν επιπέσει από τη Μόσχα για να πείσουν τους Λευκορώσους ότι η εθνική αφύπνισή τους δεν είναι παρά μια ξένη συνωμοσία και οι ηγέτες της είναι ξένοι πράκτορες.

Μέχρι στιγμής, οι Λευκορώσοι δεν πείθονται. Ο Λουκασένκο έχει αποξενώσει απλούς πολίτες αποκαλώντας τους διαδηλωτές «αρουραίους» και εμφανιζόμενος δίπλα στον έφηβο γιο του ντυμένο με πανοπλία σώματος, κρατώντας αδέξια ένα τουφέκι: όχι ακριβώς η εικόνα ενός «ανθρώπου του λαού». Η νομιμοποίησή του έχει πληγεί –μια κρυφή δημοσκόπηση που διεξήχθη από μια μη κυβερνητική οργάνωση στην Λευκορωσία δείχνει ότι η υποστήριξή του είναι κάτω από 10%- και το Κρεμλίνο φαίνεται να γνωρίζει αυτό το γεγονός. Επομένως, ενώ ο Λουκασένκο ασχολείται με το να εκφοβίζει τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, οι γκρίζοι άντρες του Κρεμλίνου αναλαμβάνουν ήσυχα τον έλεγχο των Λευκορωσικών οργάνων ασφαλείας, όπως η KGB, το Υπουργείο Εσωτερικών, και τις ένοπλες δυνάμεις.

Στα τέλη Αυγούστου, δημοσιεύθηκαν αναφορές [4] ότι ο Λουκασένκο συναντήθηκε με έναν ανώτερο αξιωματούχο του Κρεμλίνου στην κατοικία του. Λίγο αργότερα, ο Πούτιν είπε στα ΜΜΕ ότι ο Λουκασένκο ήταν «έτοιμος να εξετάσει την πιθανότητα συνταγματικής μεταρρύθμισης, την υιοθέτηση ενός νέου συντάγματος και την διοργάνωση νέων εκλογών -τόσο κοινοβουλευτικών όσο και προεδρικών- με βάση αυτό το νέο σύνταγμα». Σαν με υποβολέα, ο Λουκασένκο είπε σε ένα κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Λευκορωσίας ότι ήταν έτοιμος για διάλογο με φοιτητές και εργατικά συνδικάτα σχετικά με τις νέες συνταγματικές τροποποιήσεις. Τόνισε, ωστόσο, ότι ποτέ δεν θα συμμετάσχει σε διάλογο με τους ηγέτες του κινήματος διαμαρτυρίας, λέγοντας [5]: «Δεν μιλώ για τους κακοποιούς ταραχοποιούς που βγαίνουν στους δρόμους φωνάζοντας ότι θέλουν διάλογο. Δεν θέλουν κανέναν διάλογο».