Ο φόνος του Μοχσέν Φαχριζαντέ και το δίλημμα του Τζο Μπάιντεν

Η δολοφονία του πυρηνικού επιστήμονα Μοχσέν Φαχριζαντέ σε οδικό άξονα στα περίχωρα της Τεχεράνης τις απογευματινές ώρες της 27ης Νοεμβρίου 2020, συνδέεται άμεσα με μια άλλη δολοφονία που σημειώθηκε στην Βαγδάτη στις 3 Ιανουαρίου 2020, ενός άλλου σημαντικού Ιρανού αξιωματούχου, του στρατηγού Κασέμ Σολεϊμανί, ηγετικού στελέχους της Δύναμης Αλ-Κουντς, της ιρανικής στρατιωτικής δύναμης στην Συρία που υπάγεται στους Φρουρούς της Επανάστασης.

Τόσο ο Μοχσέν Φαχριζαντέ, όσο και ο Κασέμ Σολεϊμανί συνδέονται ο καθένας τους άμεσα με δύο ζητήματα-κλειδιά της ιρανικής περιφερειακής πολιτικής που δικαίως απασχολούν εδώ και χρόνια την Δύση, και ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ, την Σαουδική Αραβία και τις υπόλοιπες σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου:
Αφ’ ενός το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, για το οποίο, σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της Τεχεράνης, η διεθνής κοινότητα θεωρεί πως υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις κατασκευής οπλοστασίου μαζικής καταστροφής, ικανού να διαταράξει τις υφιστάμενες ισορροπίες ασφαλείας στην πλούσια σε πετρελαϊκά αποθέματα περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Λειτουργοί του ιερού τεμένους του Ιμάμ Ρεζά μεταφέρουν το φέρετρο του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα, Mohsen Fakhrizadeh, στη Mashhad, στο Ιράν, στις 29 Νοεμβρίου 2020. Massoud Nozari/WANA (West Asia News Agency) via REUTER
------------------------------------------------------------

Αφ’ ετέρου, η στρατιωτική παρουσία του Ιράν στην Συρία –μια παρουσία που αρχικά είχε ζητηθεί από το καθεστώς Άσαντ, σήμερα, όμως, αντιμετωπίζεται ως ένα «τετελεσμένο αναγκαίο κακό», το οποίο με κάποιον τρόπο θα πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο και βαθμιαία να εξαλειφθεί.

Σε αντίθεση με την διπλωματική γλώσσα που εκφράζεται εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας αλλά και της ιδιότυπης τουρκικής θεώρησης ως προς τον ρόλο της Τεχεράνης στην περιοχή, για το Ισραήλ το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η στρατιωτική του παρουσία στην Συρία αποτελεί «κόκκινο πανί». Έχει γίνει πλέον παράδοση την τελευταία δεκαετία, σε κάθε εναρκτήρια σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, να αφιερώνει το σημαντικότερο τμήμα της ομιλίας του στην ανάγκη αναχαίτισης του ιρανικού αναθεωρητισμού, ζητώντας από την διεθνή κοινότητα να αναλάβει ενεργό δράση. Οι δηλώσεις αυτές συνοδεύονται κατά καιρούς με αεροπορικούς βομβαρδισμούς κατά ιρανικών στρατιωτικών στόχων στην Συρία, που αποδίδονται στην ισραηλινή πολεμική αεροπορία. Αυτό, όμως, που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι η ισραηλινή πλευρά έχει προηγουμένως λάβει την σιωπηρή συγκατάθεση των ρωσικών δυνάμεων που εγκαταστάθηκαν εκεί, αποτελώντας ουσιαστικά την κυριότερη αιτία διατήρησης του καθεστώτος Άσαντ στην εξουσία.

Κατόπιν των ανωτέρω, τόσο μετά από κάθε αεροπορικό κτύπημα με θύματα Ιρανούς στρατιώτες στην Συρία, ή μετά την δολοφονία του Κασέμ Σουλεϊμανί τον περασμένο Ιανουάριο, καμία υπολογίσιμη διεθνής δύναμη δεν βρίσκεται να εκδηλώσει με θέρμη την αλληλεγγύη της προς την Τεχεράνη. Στην περίπτωση Φαχριζαντέ, σημειώθηκε μια ενδιαφέρουσα εξαίρεση: το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών με σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε την επομένη του συμβάντος (28.11.2020) πρωτοτύπησε, καταδικάζοντας την δολοφονία και εκφράζοντας τα συλλυπητήριά του στην ιρανική κυβέρνηση και την οικογένεια του εκλιπόντος. Ο κανόνας, όμως, είναι ότι η πανταχόθεν έλλειψη αλληλεγγύης προς το Ιράν επικαλύπτεται από φλύαρες εκτιμήσεις περί του ποια ή ποιες χώρες φέρονται αναμεμιγμένες ή μη στο τι ακριβώς συνέβη το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής, 27 Νοεμβρίου 2020, στα περίχωρα της ιρανικής πρωτεύουσας, με θύμα τον Μοχσέν Φαχριζαντέ, τον «πατέρα» του πυρηνικού προγράμματος της χώρας του.

ΥΠΟΨΙΕΣ ΓΙΑ ΑΝΑΜΙΞΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

Η συζήτηση περί ισραηλινής ανάμιξης άρχισε λίγες ώρες μετά την δολοφονία Φαχριζαντέ, όταν η εφημερίδα New York Times επικαλέστηκε σε δημοσίευμά της τρεις αξιωματούχους των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, που υποστήριξαν ότι πρόκειται για επιχείρηση πρακτόρων της Μοσάντ. Την ίδια στιγμή, στο Ισραήλ εφαρμόσθηκε η συνήθης τακτική της επίσημης σιωπής, που συνδυάζεται πάντοτε με πληθωρικό σχολιασμό των τοπικών ΜΜΕ.

Έτσι, λίγες ώρες μετά το συμβάν, η ισραηλινή κρατική τηλεόραση, αφού τόνισε ότι δεν υπάρχει καμία επίσημη επιβεβαίωση ή διάψευση των φημών εκ μέρους της κυβέρνησης, πρόβαλε μαγνητοσκοπημένο απόσπασμα ομιλίας του Βενιαμίν Νετανιάχου από το 2018, όταν είχε κατονομάσει τον Μοχσέν Φαχριζαντέ ως τον ιθύνοντα νου του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Αμέσως μετά, προβλήθηκαν αποσπάσματα δηλώσεων του Εχούντ Όλμερτ, που είχε διατελέσει πρωθυπουργός της χώρας κατά την περίοδο 2006-2009, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι σχεδιαζόταν ήδη από τότε η δολοφονία του Φαχριζαντέ –πλην όμως, την τελευταία στιγμή, αποφασίσθηκε η αναβολή της επιχείρησης.

Εύλογα κανείς διερωτάται μέχρι πότε το Ιράν θα συνεχίσει να επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση και εάν τελικά έχει έρθει η στιγμή να ανταπαντήσει στις αλλεπάλληλες βολές που έχει δεχθεί την τελευταία τετραετία της διακυβέρνησης Τραμπ (υπαναχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος, αμερικανικό εμπορικό εμπάργκο και οικονομικές κυρώσεις, στρατιωτικά πλήγματα σε Συρία και Υεμένη, δολοφονία Σουλεϊμανί). Στην περίπτωση Φαχριζαντέ, θεωρείται μάλλον απίθανο να παρασυρθεί το Ιράν σε μια ηχηρή ανταπάντηση που θα μπορούσε να προσφέρει στην διακυβέρνηση Τραμπ την ευκαιρία να λάβει ακόμα δραστικότερα μέτρα –παρότι η θητεία της τερματίζεται σε λίγες μόλις εβδομάδες.