Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ελέγξουν μόνες τους την Κίνα

Στα μέσα Νοεμβρίου, το προσωπικό σχεδιασμού πολιτικής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δημοσίευσε μια έκθεση 74 σελίδων [1] υποστηρίζοντας ότι η Κίνα στοχεύει να αναθεωρήσει θεμελιωδώς την παγκόσμια τάξη προς την εξυπηρέτηση των αυταρχικών στόχων και των ηγεμονικών φιλοδοξιών της. Επιδιώκοντας να διασαφηνίσει τις «πνευματικές πηγές της συμπεριφοράς της Κίνας», το έγγραφο επεδίωκε σαφώς να επικαλεστεί τις «Πηγές της Σοβιετικής Συμπεριφοράς» [2], το επιδραστικό άρθρο που έγραψε ο πρώτος διευθυντής σχεδιασμού πολιτικής, George Kennan, στο Foreign Affairs υπογράφοντας ως «Χ» το 1947. Η νέα έκθεση, που προοριζόταν ως ένα σχεδιάγραμμα της πολιτικής για την Κίνα κατά την δεύτερη θητεία του Trump που τελικά δεν προέκυψε, εγείρει προβλήματα που παραμένουν σχετικά για την εισερχόμενη κυβέρνηση Biden. Αλλά έχει πολύ λίγα να πει όταν πρόκειται για τις λύσεις.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, επιθεωρεί μια στρατιωτική φρουρά στη νότια Κίνα, τον Ιούνιο του 2017. Li Gang Xinhua / eyevine / Redux
--------------------------------------------------

Η έκθεση της κυβέρνησης Trump ορθώς βλέπει την Κίνα ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δείχνοντας πώς το Πεκίνο έχει γίνει πιο αυταρχικό στο εσωτερικό και πιο επιθετικό στο εξωτερικό. Αναγνωρίζει επίσης ορθώς πώς η Κίνα προσπάθησε να κερδίσει ένα πλεονέκτημα εφαρμόζοντας οικονομική πίεση και διεξάγοντας κατασκοπεία -καθώς και εκμεταλλευόμενη την αφέλεια που κάνει πολλούς ξένους να παραβλέπουν την καταπιεστική φύση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ). Ωστόσο, η έκθεση οριοθετείται από ιδεολογικούς και πολιτικούς περιορισμούς. Δεδομένου ότι είναι ένα έγγραφο της διοίκησης του Τραμπ, πρέπει να απηχεί την δυσαρέσκεια του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τους διεθνείς οργανισμούς, παρόλο που αποτελούν «κλειδί» για την αντιμετώπιση της Κίνας.

Πέρυσι, σε ένα δοκίμιο για το Foreign Affairs («The Sources of Chinese Conduct» [3], Σεπτέμβριος / Οκτώβριος 2019), ασχολήθηκα με τις προσπάθειες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής να παρουσιάσουν μια ενημερωμένη εκδοχή της ανασχετικής πολιτικής του Κένναν και αξιολόγησα τους παραλληλισμούς μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης τότε και της Κίνας σήμερα. Όπως υποστήριξα εκεί, οι διαφορές μεταξύ του Ψυχρού Πολέμου και της τρέχουσας πρόκλησης είναι μεγαλύτερες από τις ομοιότητες, και παρόλο που οι αξιωματούχοι πρέπει να μάθουν από την προηγούμενη πολιτική, δεν πρέπει να περιορίζονται από αυτήν. Πράγματι, η μεγαλύτερη αδυναμία της έκθεσης της κυβέρνησης Τραμπ είναι η ανικανότητά της να απελευθερωθεί από αυτό που έχει κάνει την πολιτική των ΗΠΑ προς την Κίνα να σκοντάφτει μέχρι τώρα: μια προσπάθεια εφαρμογής θεραπειών του εικοστού αιώνα σε προβλήματα του 21ου αιώνα. Αν και η διάγνωση της διοίκησης μπορεί να πλησιάζει στο να είναι ακριβής, η προτεινόμενη θεραπεία προορίζεται να αποτύχει.

ΤΙ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΚΙΝΑ

Η εξωτερική πολιτική της Κίνας σήμερα καθοδηγείται από ένα τοξικό μείγμα εθνικισμού και παραπόνων από το παρελθόν, αλλά είναι επίσης εμποτισμένη με ρεαλισμό και υπομονή. Με την εξαίρετη οικονομική ανάπτυξή της, η Κίνα προσπαθεί συνεχώς να δοκιμάζει την ικανότητα οποιασδήποτε ξένης χώρας να ανταποκρίνεται στα συμφέροντά της, όπως ορίζονται από το ΚΚΚ. Όπως αναγνωρίζει η έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών, αυτή η πολιτική δεν αποκλείει με κανέναν τρόπο την περιορισμένη συνεργασία με άλλες χώρες. Ούτε αυτό το είδος συμπεριφοράς εξωτερικής πολιτικής είναι άγνωστο αλλού˙ ο εθνικισμός σε διάφορες μορφές αυξάνεται σε όλο τον κόσμο. Όμως η Κίνα είναι μοναδική τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς τις μελλοντικές προοπτικές της. Είναι επίσης μια καταπιεστική δικτατορία στην οποία μια μικρή, αυτο-εκλεγμένη ελίτ λαμβάνει όλες τις σημαντικές αποφάσεις, ένα σύστημα διακυβέρνησης που κάνει άλλες χώρες να την φοβούνται ακόμη περισσότερο.

Ποιοι είναι οι στόχοι των σημερινών ηγετών του ΚΚΚ; Δύο ξεχωρίζουν. Ο πρώτος και πιο σημαντικός είναι να συνεχίσουν την οικονομική άνοδο της Κίνας έτσι ώστε η χώρα να γίνει ισχυρότερη εγχωρίως και η διακυβέρνηση του ΚΚΚ –που βασίζεται ήδη σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική επιτυχία– να παραμείνει εδραιωμένη στο εσωτερικό. Ο δεύτερος είναι να καθιερωθεί η Κίνα ως η κυρίαρχη δύναμη σε μεγάλο μέρος της Ασίας, συμπεριλαμβανομένων του δυτικού Ειρηνικού, της Κεντρικής Ασίας, της ανατολικής Ρωσίας, των Ιμαλαΐων και του Ινδικού Ωκεανού. Οι πολιτικές της αλλού, μέχρι στιγμής, είναι σε μεγάλο βαθμό αντιδραστικές και ευκαιριακές. Αλλά σε αυτήν την κρίσιμη ζώνη -κρίσιμη όχι μόνο για την Κίνα αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο- έχει προχωρήσει πιο κοντά στην απόκτηση της υπεροχής που επιζητεί απεγνωσμένα. Αυτή η διαδικασία έχει υποβοηθηθεί από την αδυναμία της Ρωσίας, τη μακρά αδιαθεσία της Ιαπωνίας, και την ασυναρτησία της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Αλλά αυτοί οι παράγοντες δεν ήταν οι μόνοι υπεύθυνοι. Η συμπεριφορά της Κίνας οφείλεται κυρίως σε εγχώριους παράγοντες. Το να ρίχνουμε την ευθύνη για τον κινεζικό επεκτατισμό στα λάθη των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως κάνει η έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών, δεν είναι μόνο εγωκεντρικό και επομένως ελαττωματικό αλλά και αναλυτικά επικίνδυνο.

Ο μόνος πιθανός τρόπος προόδου για την στρατηγική των ΗΠΑ είναι η εκμετάλλευση των αντιφάσεων μεταξύ των δύο κύριων στόχων του ΚΚΚ: η διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης και η εφαρμογή μιας επεκτατικής εξωτερικής πολιτικής. Όπως καταλήγει η έκθεση, κάποια από αυτή την αντίφαση θα αποκαλυφθεί από μόνη της, καθώς ο υπόλοιπος κόσμος ξυπνά σχετικά με την πραγματική φύση του κινεζικού καθεστώτος. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να κάνουν περισσότερα για να αναγκάσουν την Κίνα να επιλέξει μεταξύ αυτών των δύο στόχων. Η κυβέρνηση Μπάιντεν πρέπει να προχωρήσει πέρα από αυτό που έκαναν οι διοικήσεις Ομπάμα και Τραμπ για να βοηθήσουν τις ασιατικές χώρες που θέλουν να αντισταθούν στην κινεζική πίεση. Θα πρέπει να αυξήσει τις στρατιωτικές δυνατότητες των Ηνωμένων Πολιτειών στον Ινδο-Ειρηνικό και να αναπτύξει πολιτικές για το εμπόριο, τις επενδύσεις και την τεχνολογία που να ανταμείβουν την συμμόρφωση της Κίνας στις διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες και να τιμωρούν τις παραβάσεις της.

ΕΚΕΙΝΟ ΗΤΑΝ ΤΟΤΕ, ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΩΡΑ

Ένα βασικό μάθημα από τον εικοστό αιώνα που παραμένει έγκυρο και σήμερα είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο χωρίς ευρεία συνεργασία διεθνών συμμάχων και φίλων. Το να προχωρήσουν μόνες τους σήμερα θα υπερέβαινε τις δυνατότητες των ΗΠΑ, πολύ περισσότερο από όσο θα συνέβαινε όταν ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος. Τότε, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπολογίζονταν σχεδόν στο 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ και πάλι χρειάστηκαν συμμαχική υποστήριξη για να πετύχουν. Σήμερα, το μερίδιο των ΗΠΑ είναι λιγότερο από το μισό από εκείνο, και χωρίς μια αναζωογόνηση της αμερικανικής οικονομίας, πρόκειται να μειωθεί ακόμη περισσότερο.

Ωστόσο, η έκθεση προτείνει ότι είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να καταστρέψουν και, στην συνέχεια, να ανοικοδομήσουν επιλεκτικά τους υπάρχοντες διεθνείς θεσμούς. Δεδομένης της τρέχουσας οικονομικής ισορροπίας δυνάμεων, αυτή η ιδέα είναι απόλυτη τρέλα. Το ίδιο ισχύει και για την απροθυμία της κυβέρνησης Trump να διατηρεί και να υποστηρίζει περιφερειακούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ένωση Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN), οι οποίοι χρησιμεύουν ως άγκυρες πλουραλισμού και διεθνούς συνεργασίας. Επιπλέον, αναμφίβολα θα ήταν προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να αναζητήσουν άλλες ευκαιρίες συνεργασίας, όπως να προσπαθήσουν να κάνουν την Ρωσία να συνεργαστεί ευρύτερα με την Δύση, χωρίς να συγκρατηθούν από το να ασκήσουν κριτική στην διεθνή συμπεριφορά της Μόσχας.

Αυτός δεν είναι ο Ψυχρός Πόλεμος, στον οποίο ο αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν περισσότερο ή λιγότερο αυτο-απομονωμένος και αποκόμιζε τις ζοφερές ανταμοιβές του περιορισμού του. Σε αντίθεση με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης, το ΚΚΚ θέλει η χώρα του να «βγει έξω», όπως το θέτει, και να συνεργαστεί περισσότερο με τον υπόλοιπο κόσμο για να προωθήσει τους στόχους του. Για την αντιμετώπιση τέτοιων κινεζικών πολιτικών, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να έχουν μόνο συγκεκριμένες στρατηγικές και θεσμικές απαντήσεις. Πρέπει, επίσης, πιο ουσιαστικά, να αναδιατυπώσουν μια απάντηση στο ερώτημα γιατί πρέπει να έχουν μια ισχυρή παγκόσμια θέση, ενώ άλλες δυνάμεις πρέπει να ασκούν λιγότερη επιρροή. Για μεγάλο μέρος του εικοστού αιώνα, η απάντηση ήταν προφανής: οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν οικονομικά, τεχνολογικά και στρατιωτικά προεξάρχουσες, και ήταν πρόθυμες να δημιουργήσουν συμμαχίες και διεθνείς θεσμούς μέσω των οποίων άλλες χώρες θα μπορούσαν να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Λίγα από αυτά είναι προφανή σήμερα. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, ο εξουθενωτικός κομματισμός του αμερικανικού πολιτικού συστήματος και η απόλυτη αδυναμία αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19 αποκάλυψαν τις αμερικανικές αδυναμίες σε όλους. Αυτή την στιγμή, για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούν τις πολιτικές και τους θεσμούς των ΗΠΑ ως άξια μίμησης.

Είναι βαθιά ανησυχητικό -αν και ίσως δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της έλλειψης αυτογνωσίας της κυβέρνησης Τραμπ- ότι μια στρατηγική έκθεση που κάνει έκκληση για αμερικανικές πολιτικές που θα «διασφαλίσουν την ελευθερία» αγνοεί σχεδόν εντελώς το πιο βασικό γεγονός για την τρέχουσα κατάσταση, δηλαδή ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά την Κίνα μόνο μέσω θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται καλύτερη υγειονομική περίθαλψη. Χρειάζεται καλύτερες υποδομές. Χρειάζονται καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας για τους απλούς ανθρώπους και προσιτή εκπαίδευση που να τους προετοιμάζει για έναν βαθύτατα αλλαγμένο χώρο εργασίας. Και για να επιτευχθούν όλα αυτά, χρειάζονται μια ισχυρή, ικανή και άξια κυβέρνηση, βασισμένη τουλάχιστον σε μια περιορισμένη πολιτική συναίνεση σχετικά με το είδος του έθνους που οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να είναι. Χωρίς τέτοια ανοικοδόμηση στο σπίτι, οποιαδήποτε προσπάθεια ανταγωνισμού στο εξωτερικό θα είναι μάταιη.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.state.gov/wp-content/uploads/2020/11/20-02832-Elements-of-Ch...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/1947-07-01/so...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-08-12/sources-chinese...

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2020-12-10/us-cant-check-c...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition