Η αποτυχία της ελληνικής αποτροπής έναντι της Τουρκίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αποτυχία της ελληνικής αποτροπής έναντι της Τουρκίας

Είναι άλλο θέμα η αποφυγή του πολέμου και άλλο η αποτροπή του*

Η αμφισβήτηση του εύρους του ΕΕΧ [23] αρχίζει τον Απρίλιο του 1975, όταν η Τουρκία ζήτησε από την Ελλάδα τα περιορίσει στα 6νμ τον ΕΕΧ, προκειμένου τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης και του ΕΕΧ, να ταυτίζονται [24]. Και ενώ σε διπλωματικό επίπεδο η Ελλάδα δεν δέχτηκε την τουρκική θέση και στις εξαγγελίες προς αεροναυτιλλομένους για στρατιωτικές ασκήσεις επάνω από το Αιγαίο συνέχισε να περιλαμβάνει την υπόδειξη «Κανένα αεροσκάφος δύναται να προσεγγίσει το ελληνικό έδαφος πλησιέστερα από τα 10 νμ», τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη άρχισαν να πετούν άοπλα μεταξύ του χώρου των 6 και 10 νμ. Αυτή η πρακτική, με την ανοχή του ελληνικού συστήματος ασφαλείας συνεχίστηκε μέχρι και το 1982. Ενώ λοιπόν ισχύει η αποτροπή, τουρκικά αεροσκάφη παραβιάζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο, χωρίς η Τουρκία να υφίσταται συνέπειες. Μετά το 1983, αρχίζουν οι πρώτες πτήσεις οπλισμένων τουρκικών αεροσκαφών εντός του ιδίου χώρου. Να σημειωθεί ότι μέχρι το 1983, δεν είχαν γίνει πτήσεις άνωθεν των ελληνικών νησιών, δηλαδή υπεράνω εθνικού εδάφους. Η ανοχή των τουρκικών ενεργειών στο διάστημα 1975-1982, αποθρασύνει την Τουρκία η οποία προχωρά ένα βήμα περισσότερο παραβιάζοντας τον ΕΕΧ με οπλισμένα αεροσκάφη κάνοντας υπερπτήσεις και άνωθεν ελληνικών νησιών. Η Ελλάδα απάντησε στις παραβιάσεις με αναχαιτήσεις από ελληνικά μαχητικά, οι οποίες όμως δεν αποφέρουν αποτελέσματα αφού δεν έχουν κόστος για την Τουρκία. Έτσι τον Ιούνιο του 1991, η Τουρκία ανακοίνωσε πως τα αεροπλάνα της θα πετούν πλέον στο Αιγαίο οπλισμένα. Στην ουσία, η στρατηγική της Αποτροπής δεν κατάφερε να περιφρουρήσει το εύρος του ΕΕΧ στα 10 νμ, όπως ίσχυε μέχρι το 1974.

Τέλος, στις 13 Μαρτίου τρέχοντος έτους, τουρκικά F-16 πέταξαν σε ύψος μόλις 150 μέτρων πάνω από ελληνική περιοχή στον βόρειο Έβρο [25], εγκαινιάζοντας μια νέα πρακτική, η οποία κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχιστεί στο μέλλον.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1- Παραβιάσεις και Παραβάσεις ΕΕΧ μεταξύ 1990-2000, οι μερικές εκατοντάδες παραβιάσεις του ΕΕΧ το 1990 και 1991, κατέληξαν σε χιλιάδες από το 1996 και μετά.

28122020-2.jpg

Όμως και στο Αιγαίο, αρχίζουν οι παραβιάσεις των ελληνικών θαλασσίων ζωνών. Η αρχή έγινε την 1η Νοεμβρίου 1973, οπότε η Τουρκία εξέδωσε άδεια στην κρατική εταιρεία πετρελαίου για έρευνα και εκμετάλλευση σε 27 περιοχές μεταξύ των νησιών Λέσβο, Χίο, Λήμνο, Άγιο Ευστράτιο, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ακολούθησε μια δεύτερη φάση νέων αδειών, τον Ιούλιο του 1974, με τις οποίες κάλυπτε το μισό Αιγαίο [26]. Τον Μάιο του 1974, ανακοίνωσε για πρώτη φορά την αποστολή ερευνητικού σκάφους, του «Τσανταρλί», εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Και ενώ οι έρευνες τελικώς δεν πραγματοποιήθηκαν, η πρακτική έμελλε να συνεχιστεί στα επόμενα χρόνια αφού και πάλι δεν υπήρξαν συνέπειες γι’ αυτήν την παράνομη συμπεριφορά. Έτσι το 1976, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας της Τουρκίας απεφάσισε να στείλει το ερευνητικό σκάφος «Χόρα» που είχε μετονομαστεί σε «Σισμίκ-1», για έρευνες στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ των νήσων Αγίου Ευστρατίου και Λέσβου. Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 6 και 15 Αυγούστου, παρά την αντίδραση της Ελλάδας σε διπλωματικό επίπεδο [27].

Πιστή στην ίδια συμπεριφορά η Τουρκία, τις 26 Μαρτίου 1987, ανακοίνωσε την πρόθεση της να προβεί σε έρευνες σε περιοχές αμφισβητούμενης υφαλοκρηπίδας ανάμεσα στην Σαμοθράκη και Θάσο με το ωκεανογραφικό σκάφος «Σισμίκ-1». Δήλωσε δε ότι τυχόν επίθεση κατά του Σισμίκ-1, θα αντιμετωπιζόταν ως πράξη πολέμου [28]. Η Ελλάδα κινητοποίησε τις Ένοπλες Δυνάμεις, παράλληλα με διπλωματικές προσπάθειες για διαμόρφωση συμμαχιών, επιδεικνύοντας αποφασιστικότητα, οπότε το «Σισμίκ-1» αναχώρησε την 28η Μαρτίου για την βάση του. Κατά τον χειρισμό αυτής της κρίσεως απεδείχθη ότι, η αποφασιστικότητα και η πολιτική βούληση για την χρήση στρατιωτικής ισχύος επιφέρουν αποτελέσματα. Δυστυχώς, όμως, σε συνάντηση των δυο πρωθυπουργών τον Ιανουάριο του 1988 στο Νταβός της Ελβετίας, ο Έλληνας πρωθυπουργός συμφώνησε να τεθούν στο περιθώριο όλα εκείνα τα μείζονα θέματα που ενοχλούσαν τις δυο χώρες, όπως το Κυπριακό και η υφαλοκρηπίδα [29]. Έτσι η Τουρκία απέκτησε άλλο ένα πλεονέκτημα αφού, αντί μετά την κρίση στην οποία υποχώρησε να πιεστεί ώστε να αναγκαστεί να συζητήσει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 νμ, μπόρεσε να προσθέσει στο πακέτο των διεκδικήσεων της άλλα θέματα, όπως η οχύρωση των νησιών και η μουσουλμανική μειονότητα στην Θράκη.

Η Τουρκία μετά το 1990, διετύπωσε την άποψη ότι τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου εκχωρήθηκαν στην Ελλάδα υπό την προϋπόθεση να είναι αποστρατιωτικοποιημένα [30]. Έκτοτε επιμένει στην αποστρατικοποίηση τους, ενώ απέναντι τους εδρεύει η 4η τουρκική Στρατιά, η οποία σε περίοδο επιχειρήσεων αναλαμβάνει την διοίκηση της Ταξιαρχίας Αμφιβίων Δυνάμεων που εδρεύει στην Φώκαια, απέναντι από την Χίο [31], δηλαδή του σχηματισμού που έχει αποστολή την κατάληψη ελληνικής/ων νήσου/ων.

Τον Ιούνιο του 1995, η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο θεωρεί αιτία πολέμου την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 νμ, ενώ τον επόμενο χρόνο στην Μαδρίτη, ο Έλληνας πρωθυπουργός αποδέχθηκε να γραφεί σε κείμενο ότι, η Τουρκία έχει νόμιμα ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο [32].