Το κεντρί στην ουρά της COVID-19

Για παράδειγμα, σε χώρες που έχουν πληγεί από πόλεμο, η πανδημία δεν ενέπνευσε τα κράτη και τις ένοπλες ομάδες να αποδεχθούν το αίτημα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, για παγκόσμια κατάπαυση του πυρός [17]. Αντίθετα, από το Αφγανιστάν [18] έως την βόρεια Συρία [19] και μέχρι την Υεμένη [20], οι οικονομικές και υγειονομικές επιπτώσεις της COVID-19 έχουν προσθέσει στο ανθρώπινο κόστος πολέμου. Τον Οκτώβριο του 2020, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (Food and Agricultural Organization) και το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (World Food Program, WFP) προειδοποίησαν [21] ότι σε τοποθεσίες συγκρούσεων, η πανδημία οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους σε επισιτιστική ανασφάλεια, αυξάνοντας τον κίνδυνο πείνας στη Μπουρκίνα Φάσο, την βορειοανατολική Νιγηρία, το Νότιο Σουδάν, και την Υεμένη. Η πανδημία παρενέβη στη μεταφορά αγαθών σε πολεμικές ζώνες, και σημαντικές εκκλήσεις για χρηματοδότηση παραμένουν ανεκπλήρωτες [22] -για παράδειγμα, το WFP έπρεπε να μειώσει την παράδοση τροφίμων [23] στην Υεμένη από μηνιαία σε μια φορά κάθε δεύτερο μήνα, από τον Απρίλιο του 2020. Τα παιδιά της Υεμένης πεθαίνουν από την πείνα [24].

Οι πολιτικά εύθραυστες, εξαρτώμενες από το πετρέλαιο οικονομίες έχουν πληγεί κατά την διάρκεια της πανδημίας. Ήδη κλονισμένη από έναν πόλεμο τιμών [25] μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας, η παγκόσμια αγορά πετρελαίου έχει καταρρεύσει. Οι πετρελαιοεξαγωγικές χώρες έχουν δει το δημόσιο χρέος τους να διογκώνεται και τους προϋπολογισμούς τους να συρρικνώνονται. Το Ιράκ, ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου, τώρα είναι ιδιαίτερα πιεσμένος [26] με μηνιαίο έλλειμμα μεταξύ 3,5 και 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων και συναλλαγματικά αποθέματα μόλις 53 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Οκτώβριο του 2020. Τον Νοέμβριο, ο πρωθυπουργός Mustafa al-Kadhimi προειδοποίησε [27] ότι πάλευε να πληρώσει τους μισθούς του δημοσίου. Μέρες αργότερα, διαδηλωτές εργαζόμενοι του δημοσίου συγκρούστηκαν [28] με δυνάμεις ασφαλείας στο βόρειο Ιράκ με θανατηφόρα βία. Στα τέλη Δεκεμβρίου, η κεντρική τράπεζα του Ιράκ υποτίμησε [29] το νόμισμά του κατά το ένα πέμπτο, προκαλώντας περαιτέρω ταραχή. Αναμένονται περισσότερες υποτιμήσεις [30].

Τρεις από τους κορυφαίους παραγωγούς πετρελαίου στην Αφρική έχουν επίσης βιώσει αυξανόμενες αναταραχές από την έναρξη της πανδημίας. Τον Νοέμβριο, η αστυνομία στην πρωτεύουσα της Αγκόλας, Λουάντα, χρησιμοποίησε κανονικές σφαίρες, δακρυγόνα και σκύλους [31] για να διαλύσει μια ειρηνική διαδήλωση ενάντια στο αυξανόμενο κόστος ζωής και την αναβολή των δημοτικών εκλογών λόγω της πανδημίας. Στη Νιγηρία [32], η οποία αντιμετωπίζει την χειρότερη οικονομική της ύφεση σε τέσσερις δεκαετίες, ξέσπασαν τεράστιες διαμαρτυρίες κατά της αστυνομικής βίας και της οικονομικής κακοδιαχείρισης και της διαφθοράς, οδηγώντας το ΔΝΤ να προειδοποιήσει [33] ότι η αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας κατά την διάρκεια της πανδημίας τροφοδοτούν την κοινωνική αστάθεια. Η Αλγερία [34] έχει χρησιμοποιήσει τα lockdowns για την COVID-19 ώστε να περιορίσει τις δημόσιες διαμαρτυρίες καθώς οι κοινωνικοοικονομικοί δείκτες συνεχίζουν να επιδεινώνονται.

Η πανδημία απειλεί να ωθήσει τα ήδη επισφαλή πολιτικά και οικονομικά συστήματα πέρα από τα όριά τους. Πάρτε για παράδειγμα τον Λίβανο. Για περισσότερο από μια δεκαετία [35], το κράτος του Λιβάνου έχει δαπανήσει περισσότερα από όσα λάμβανε ως έσοδα, ενώ αποτύγχανε να παρέχει βασικές υπηρεσίες, όπως η ηλεκτρική ενέργεια και η αποκομιδή απορριμμάτων. Μια δημοσιονομική και νομισματική κρίση έφτασε στο σημείο καμπής τον Οκτώβριο του 2019, όταν οι διαδηλώσεις ακινητοποίησαν ολόκληρη την χώρα. Έως τον Ιανουάριο του 2020, οι διαδηλώσεις είχαν γίνει βίαιες, με περισσότερους από 150 ανθρώπους να τραυματίζονται [36] σε συγκρούσεις με την αστυνομία.

Διαδηλωτές συγκρούονται με την αστυνομία στην Λίμα του Περού, τον Νοέμβριο του 2020. Sebastian Castaneda / Reuters
-----------------------------------------

Στην συνέχεια ήρθε η COVID-19 τον Μάρτιο του 2020 και ένα lockdown τριών μηνών. Η οικονομία του Λιβάνου μπήκε σε περιδίνηση. Μέχρι τον Μάιο, περισσότερο από το ήμισυ [37] του πληθυσμού είχε πέσει κάτω από το όριο της φτώχειας, σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό του προηγούμενου έτους, και μέχρι τον Ιούλιο, ο πληθωρισμός είχε αυξηθεί πάνω από το 100% [38] (ήταν κάτω από το 20% τον Μάρτιο). Η οικονομική κρίση επιδείνωσε το πολιτικό αδιέξοδο [39], καθώς οι πολιτικοί επέρριπταν την ευθύνη ο ένας στον άλλο, καθυστερώντας τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούσε το ΔΝΤ για μια διάσωση. Καθ' όλη την διάρκεια της αναταραχής, το λιβανικό κράτος έχει υποχωρήσει επικίνδυνα: το έγκλημα έχει αυξηθεί, αλλά οι πραγματικοί μισθοί των δυνάμεων ασφαλείας έχουν μειωθεί και οι ανταγωνιστικές ένοπλες φατρίες έχουν εμπλακεί σε έναν αυξανόμενο αριθμό θανατηφόρων περιστατικών [40]. Όπως είπε ένας αξιωματικός του στρατού [41] στο [τηλεοπτικό δίκτυο] Al Arabiya τον Σεπτέμβριο, «όλος ο Λίβανος είναι οπλισμένος, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά γι’ αυτό».

Ο Λίβανος προσφέρει μια προειδοποιητική ιστορία για άλλες χώρες που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τις ταραχές σε μια εποχή που δεν διαθέτουν οικονομική ευελιξία. Στην Λατινική Αμερική, ο αριθμός των θανάτων από COVID-19 υπερβαίνει τους 570.000 [42] και οι οικονομικές συνέπειές της [πανδημίας] απειλούν να αναγκάσουν δεκάδες εκατομμύρια [43] ανθρώπους να περιπέσουν σε φτώχεια. Η κοινωνική αναταραχή έχει εκδηλωθεί στην Γουατεμάλα [44], το Περού [45] και αλλού [46] ως απάντηση στην αποτυχία των κυβερνήσεων να προστατεύσουν τις ζωές και τα προς το ζην από την πανδημία. Όπου τα κράτη υπολείπονται, οι ένοπλες εγκληματικές ομάδες προσπαθούν να καλύψουν το κενό: αυτό συνέβη στην Κολομβία [47], το Ελ Σαλβαδόρ, την Γουατεμάλα, την Ονδούρα και το Μεξικό [48].