Πώς να πετύχει το ευρωπαϊκό Green Deal | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς να πετύχει το ευρωπαϊκό Green Deal

Η ΕΕ δεν μπορεί να διαχωρίσει την κλιματική πολιτική από την εξωτερική πολιτική

Αυτές οι αλλαγές είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσουν αντιδράσεις από χώρες εκτός της ΕΕ. Κάποιες μπορεί να ξεκινήσουν συμπληρωματικές δικές τους πρωτοβουλίες για το κλίμα. Άλλες ενδέχεται να ανακατευθύνουν τις εμπορικές και επενδυτικές ροές τους μακριά από την Ευρώπη. Και ακόμη άλλες μπορεί να πάρουν εντελώς εχθρικά μέτρα για να αντιμετωπίσουν τα αποτελέσματα της Πράσινης Συμφωνίας.

Οι εξαγωγείς ενέργειας κοντά στην Ευρώπη θα αισθανθούν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Στην Αλγερία, για παράδειγμα, τα έσοδα από την εξαγωγή προϊόντων ορυκτών καυσίμων, ιδίως φυσικού αερίου, αντιπροσωπεύουν το 95% της αξίας των εξαγωγών της χώρας και πληρώνουν το 60% του εθνικού προϋπολογισμού της [2]. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των εξαγωγών πηγαίνει στην ΕΕ και η Αλγερία έχει λίγες εναλλακτικές αγορές για τους ενεργειακούς της πόρους. Για την Αλγερία και άλλες χώρες της περιφέρειας της Ευρώπης, οι μεγάλες μειώσεις της ζήτησης από την ΕΕ θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια κατάρρευση σε αργή κίνηση, που θα δημιουργούσε αστάθεια στην Βόρεια Αφρική και θα ενέπνεε μαζική μετανάστευση στην ΕΕ.

Για την πρόληψη τέτοιων αποτελεσμάτων, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να βοηθήσει τις χώρες της γειτονιάς της να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους προωθώντας την ηλιακή ενέργεια και, πιο τυχοδιωκτικά, αναπτύσσοντας αγορές υδρογόνου. Δεν είναι καθόλου σαφές, ωστόσο, το ότι οι κυβερνήσεις σε αυτές τις χώρες θα ενδιαφερθούν να διαφοροποιηθούν: για πολλές από αυτές, ο έλεγχος των ενεργειακών πόρων υποστηρίζει την αυταρχική διακυβέρνηση. Στην Αλγερία, για παράδειγμα, η Πράσινη Συμφωνία θα χτυπήσει στον πυρήνα του κυβερνητικού ελέγχου της κοινωνίας απειλώντας μια επιδοματική οικονομία που επιτρέπει την διαφθορά μεταξύ των στελεχών του καθεστώτος και χρηματοδοτεί επιδοτήσεις που παρέχουν στο καθεστώς κάποιον βαθμό λαϊκής αποδοχής. Επομένως, είναι υψηλές οι πιθανότητες ότι η σημερινή ηγεσία θα συνεχίσει να καθυστερεί την διαφοροποίηση και να επιδιώκει να διατηρήσει έναν ισχυρό έλεγχο στις επιδοτήσεις, ακόμη και αν αυτό απειλεί τη συνολική οικονομική ευημερία της Αλγερίας.

Η Πράσινη Συμφωνία θα θέσει επίσης προκλήσεις για μεγαλύτερες και πλουσιότερες χώρες, επίσης. Πάρτε για παράδειγμα την Ρωσία. Το 2016, τα έσοδα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο αποτελούσαν το 36% του προϋπολογισμού της χώρας [3] και η Ευρώπη απορροφούσε το 75% των εξαγωγών φυσικού αερίου της Ρωσίας και το 60% των εξαγωγών αργού πετρελαίου [4]. Ένας ευρωπαϊκός συνοριακός μηχανισμός προσαρμογής θα μείωνε σε μεγάλο βαθμό αυτά τα έσοδα και θα επηρέαζε επίσης αρνητικά ένα ευρύ φάσμα προϊόντων ρωσικής κατασκευής, πολλά από τα οποία τείνουν να είναι έντασης άνθρακα [5]. Εν τω μεταξύ, η εξόρυξη πετρελαίου στην Σαουδική Αραβία δημιουργεί χονδρικά μόνο το μισό αποτύπωμα άνθρακα [σε σύγκριση με] του ρωσικού [6], οπότε ένας συνοριακός μηχανισμός προσαρμογής άνθρακα θα καταστήσει το ρωσικό πετρέλαιο πιο ακριβό από το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας στην ΕΕ, ακόμη και πριν μειωθεί η κατανάλωση πετρελαίου στην ΕΕ.

Ωστόσο, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, συνεχίζει να αρνείται ότι η κλιματική αλλαγή προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και επιμένει [7] ότι η Ρωσία διαθέτει «το πιο πράσινο σύστημα ενέργειας στον κόσμο». Η ΕΕ θα μπορούσε να προσπαθήσει να συνεργαστεί με την Ρωσία για την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποφεύγοντας την διαρροή μεθανίου που καθιστά την παραγωγή φυσικού αερίου της ιδιαίτερα επιβλαβή για το κλίμα, και βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση. Αλλά η πιο πιθανή απάντηση της Ρωσίας στην Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ θα είναι απλώς να απομακρυνθεί από τις πωλήσεις στην Ευρώπη και να στραφεί η εστίασή της στην Κίνα. Αυτή η στρατηγική, ωστόσο, δεν είναι χωρίς δυσκολίες: οι ρωσικές εταιρείες ενέργειας δεν μπόρεσαν να αυξήσουν την παρουσία τους στις ασιατικές αγορές σε βαθμό που θα μπορούσε να αντισταθμίσει κατ’ ελάχιστον τις πιθανές απώλειές τους [8] στις Δυτικές αγορές.

Οι Κινέζοι, αντιθέτως, μπορούν να αντέξουν [οικονομικά] μια πολύ πιο λεπτή προσέγγιση στην Πράσινη Συμφωνία. Η μείωση της ευρωπαϊκής ζήτησης ορυκτών καυσίμων θα μείωνε τις παγκόσμιες τιμές ενέργειας, κάτι που θα ήταν επωφελές για την Κίνα, έναν καθαρό εισαγωγέα ενέργειας. Επιπλέον, η Κίνα είναι ένας σημαντικός προμηθευτής ορυκτών σπάνιων γαιών που είναι απαραίτητα για την τροφοδότηση μιας πράσινης οικονομίας. Έτσι, η κύρια απάντηση του Πεκίνου στην Πράσινη Συμφωνία θα μπορούσε να προκύψει από τις σχέσεις της με τρίτα μέρη. Η Ευρώπη πιθανότατα θα επιδιώξει να συμπληρώσει την Πράσινη Συμφωνία προσφέροντας στις πληγείσες χώρες όπως η Αλγερία και η Ρωσία επενδύσεις σε τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο. Αυτές οι προσφορές, ωστόσο, ενδέχεται να συνοδεύονται από συνθήκες που θα μπορούσαν να απειλήσουν την λαβή των αυταρχικών καθεστώτων σε αυτά τα μέρη. Για παράδειγμα, η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Αλγερία μπορεί να συνοδεύεται από αιτήματα προς την χώρα να ελευθερώσει τις ενεργειακές της αγορές και να καταργήσει σταδιακά τις επιδοτήσεις της σε εγχώριους παραγωγούς. Η Κίνα πιθανότατα θα αντισταθμίσει με δικές της προσφορές, οι οποίες δεν θα συνοδεύονται από τέτοιες προϋποθέσεις και επομένως δεν θα αμφισβητήσουν την αυταρχική διακυβέρνηση.

Τόσο η Ουάσινγκτον όσο και οι Βρυξέλλες θα ήθελαν να πλαισιώσουν την συνεργασία τους σε θέματα κλίματος ως μια απάντηση σε αυτήν την πρόκληση από την Κίνα. Όμως η συνεργασία ΗΠΑ-Ευρώπης θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσκολη. Κατά την διάρκεια της προεδρικής [προεκλογικής] εκστρατείας στις ΗΠΑ, ο Joe Biden πρότεινε [9] πολιτικές παρόμοιες με εκείνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της επίτευξης της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και της ανάπτυξης ενός τομέα ηλεκτρικής ενέργειας που θα τροφοδοτείται πλήρως από ανανεώσιμες πηγές έως το 2035. Ωστόσο, η αντιπολίτευση στην ατζέντα του στο Κογκρέσο των ΗΠΑ μπορεί να περιορίσει την ικανότητά του να την υλοποιήσει.