Μια ψύχραιμη πολιτική για την Κίνα

Πριν από πενήντα χρόνια τον Ιούλιο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, ανακοίνωσε αυτό που θα γινόταν το επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής του: το άνοιγμα στην Κίνα. Τον επόμενο Φεβρουάριο, σε αυτήν που ο Τύπος ονόμασε «εβδομάδα που συγκλόνισε τον κόσμο», πέταξε στο Πεκίνο για να συναντήσει τον Μάο Τσετούνγκ, αρχηγό της κομμουνιστικής Κίνας. Έτσι ξεκίνησε μισός αιώνας δέσμευσης των ΗΠΑ με το Πεκίνο. Εκείνη την εποχή, η Κίνα ήταν ο πιο σημαντικός σύμμαχος της Σοβιετικής Ένωσης και η αιχμή του δόρατος για την προώθηση των κομμουνιστικών επαναστάσεων παγκοσμίως. Αλλά μέσα στην δεκαετία, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, είχε ομαλοποιήσει την σχέση, αναγνωρίζοντας το καθεστώς στο Πεκίνο ως τη μόνη νόμιμη κυβέρνηση της Κίνας και ανακαλώντας την αμερικανική αμυντική συνθήκη με την Ταϊβάν. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία: η Κίνα βοήθησε τις Ηνωμένες Πολιτείες να κερδίσουν τον Ψυχρό Πόλεμο και η απόψυξη στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας επέτρεψε στην Ασία να αναδυθεί ως η πιο οικονομικά δυναμική περιοχή στον κόσμο.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Richard Nixon, και ο Κινέζος πρωθυπουργός, Zhou Enlai, στην Hangzhou της Κίνας, τον Φεβρουάριο του 1972. Nixon Library / Reuters
----------------------------------------------------------

Πριν από την διοίκηση του Τραμπ, η συνεργασία με την Κίνα είχε επικροτηθεί ως μια σπάνια διμερής επιτυχία στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, με τους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικάνους να συμφωνούν ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να συνεργαστεί με το Πεκίνο για την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων και αξιών. Σήμερα, καθώς η κυβέρνηση της Κίνας έχει καταστεί πιο καταπιεστική στο εσωτερικό και πιο επιθετική στο εξωτερικό, οι ηγέτες και των δύο κομμάτων έχουν κηρύξει την δέσμευση ως αποτυχία. Ως ανώτερος σύμβουλος του προέδρου των ΗΠΑ, Joe Biden, ο Kurt Campbell, και ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου, Jake Sullivan, έγραψαν [1] στο Foreign Affairs το 2019: «Η εποχή της δέσμευσης με την Κίνα έφτασε στο άδοξο τέλος της».

Ωστόσο, αξίζει να θυμηθούμε τι αφορούσε η δέσμευση με την Κίνα. Για το μεγαλύτερο μέρος του τελευταίου μισού αιώνα, οι προσπάθειες για την βελτίωση των δεσμών με την χώρα δεν αφορούσαν την μεταμόρφωσή της. Ξεκινώντας με τον Νίξον, τα κίνητρα [των ΗΠΑ] ήταν σαφώς αντιφατικά: να ισορροπήσουν ενάντια στη Σοβιετική Ένωση, να πείσουν την Κίνα να σταματήσει να εξάγει την επανάσταση, και να βοηθήσουν να άρουν εκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια. Μόνο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο μια επιθυμία για αλλαγή της Κίνας έγινε εξέχων στόχος της πολιτικής των ΗΠΑ.

Σήμερα, καθώς ο Μπάιντεν και η ομάδα του αναπτύσσουν μια νέα στρατηγική για την αντιμετώπιση της καθοριστικής διεθνούς πρόκλησης αυτής της γενιάς, πολλοί τους παροτρύνουν να εγκαταλείψουν εντελώς την δέσμευση. Αυτό θα ήταν λάθος. Αντ' αυτού, η διοίκηση πρέπει να προσέξει το κεντρικό μάθημα των πέντε δεκαετιών της πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα: λειτουργεί καλύτερα όταν εστιάζει ρεαλιστικά σε γεωπολιτικούς στόχους ουσιώδεις για την προστασία των αμερικανικών συμφερόντων, και χειρότερα όταν επιχειρεί να ασχοληθεί με την πολιτική μηχανική για την προώθηση των αμερικανικών αξιών.

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ

Η ιστορική καταγραφή δεν αφήνει κανένα περιθώριο για συζήτηση σχετικά με το τι είχαν στο μυαλό τους ο Νίξον και οι διάδοχοί του κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου Ψυχρού Πολέμου -ο Gerald Ford, ο Jimmy Carter και ο Ronald Reagan- όταν προσπάθησαν να βελτιώσουν τους δεσμούς με την Κίνα. Για καθέναν από αυτούς τους τέσσερις προέδρους, ο στόχος ήταν πρώτα απ' όλα γεωπολιτικός. Ο Νίξον είχε μια επείγουσα απαίτηση: να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την απόσυρση των περισσότερων από 100.000 Αμερικανών στρατιωτών που είχαν κολλήσει στο Βιετνάμ. Και για τους τέσσερις προέδρους, ωστόσο, ο πρωταρχικός στόχος ήταν να γυρίσει η ισορροπία δυνάμεων ενάντια στην Σοβιετική Ένωση, διευρύνοντας τις ρωγμές μεταξύ αυτής και της Κίνας. Το άνοιγμα αντιπροσώπευε ένα βήμα στην «τριγωνική διπλωματία», σύμφωνα με τα λόγια του Henry Kissinger, συμβούλου εθνικής ασφάλειας του Νίξον. Με την διεύρυνση της ρωγμής μεταξύ της Μόσχας και του Πεκίνου, ο καθένας θα ήταν πιο πρόθυμος να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον.

Ο Νίξον, η Φορντ, ο Κάρτερ, και ο Ρέιγκαν είχαν το βλέμμα τους σε αυτό το γεωπολιτικό βραβείο˙ κανένας από αυτούς δεν επιδίωκε να αλλάξει το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Αν σε κάποιον από αυτούς τους προέδρους είχε προσφερθεί μια συμφωνία που υποσχόταν νίκη στον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά μηδενική αλλαγή στο πολιτικό σύστημα της Κίνας, θα την είχαν αποδεχθεί σε μια στιγμή. Ο Ρέιγκαν το παραδέχτηκε αυτό το 1984. Μετά από ένα εξαήμερο ταξίδι στην Κίνα, προσπάθησε να καθησυχάσει όσους αμφισβητούσαν την δέσμευση με το Πεκίνο. «Είμαι αντικομμουνιστής αν μιλάς για τον κομμουνισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε [2], «… αλλά δεν έχω σκεφτεί ποτέ ότι ήταν απαραίτητο να επιβάλουμε τη μορφή της διακυβέρνησής μας σε κάποια άλλη χώρα». Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα, επέμεινε, θα μπορούσαν «να ζήσουν ειρηνικά στον κόσμο μαζί».