Τα παθογόνα έχουν την προσοχή του κόσμου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα παθογόνα έχουν την προσοχή του κόσμου

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ηγηθούν μιας νέας ώθησης κατά των βιολογικών όπλων

Ο νέος κορωνοϊός έχει δείξει πόσο καταστροφικό μπορεί να είναι ένα μεταδοτικό παθογόνο -και πόσο δύσκολο να περιοριστεί. Μετά από έναν χρόνο εξάπλωσης της πανδημίας, η COVID-19, η ασθένεια που προκαλεί ο ιός, σκότωσε περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια άτομα, κατέστρεψε την παγκόσμια οικονομία και ξεκίνησε έναν καταρράκτη κοινωνικών και πολιτικών συνεπειών που ο κόσμος μόλις αρχίζει να αντιλαμβάνεται.

17032021-1.jpg

Ένας τεχνικός της βιολογίας στην Smailholm, στην Σκωτία, τον Μάρτιο του 2007. David Moir / Reuters
-----------------------------------------------------

Αλλά η πικρή αλήθεια είναι ότι, καθώς προχωρούν οι θανατηφόρες ασθένειες, ο κόσμος απέκτησε τύχη. Το παγκόσμιο ποσοστό θνησιμότητας περιστατικών από COVID-19 είναι περίπου 2%. Κάποιος πρέπει απλώς να το συγκρίνει με το SARS (10%), την ευλογιά (30%), τον πνευμονικό άνθρακα (80%) ή τον Έμπολα (90%) για να θεωρήσει ότι ο κορωνοϊός θα μπορούσε εύκολα να ήταν πολύ, πολύ χειρότερος. Επιπλέον, όλα αυτά είναι φυσικά παθογόνα. Το τίμημα από έναν ιό γενετικά σχεδιασμένο για να αυξήσει τη μεταδοτικότητα και την θνησιμότητα ως βιολογικό όπλο θα μπορούσε να είναι σχεδόν αδιανόητο.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έχει μιλήσει συχνά [1] για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας των Ηνωμένων Πολιτειών ως παγκόσμιου ηγέτη. Αυτό το καθήκον, το οποίο έρχεται σε μια στιγμή παγκόσμιας κρίσης, θα απαιτήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες να επαναλάβουν την πολυμερή διπλωματία, ακόμη και όταν διαχειρίζονται μια επικίνδυνα επιδεινούμενη σχέση με την Κίνα. Με το να δράσει στην βιοασφάλεια -μια παραμελημένη προτεραιότητα που κρύβεται [ενώ βρίσκεται] σε κοινή θέα- ο Biden μπορεί να σημειώσει πρόοδο σε όλους αυτούς τους στόχους. Η Ουάσιγκτον έχει την ευκαιρία να ηγηθεί σε μια εποχή αυξημένου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, να αντιμετωπίσει την ανάγκη για μέτρα ελέγχου των εξοπλισμών που μειώνουν τον κίνδυνο βιολογικών όπλων, και ενδεχομένως ακόμη και να ωθήσει την Κίνα να συνεργαστεί προς το σκοπό αυτό.

ΜΙΑ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ως προς την καταστροφική ικανότητα των βιολογικών όπλων. Πράγματι, η απελευθέρωση ενός τέτοιου όπλου, είτε εκ προθέσεως είτε ακουσίως, θα μπορούσε να έχει αποτέλεσμα εντελώς συγκρίσιμο με εκείνο ενός πυρηνικού όπλου. Και ένα οπλοποιημένο παθογόνο δεν είναι καθόλου τόσο δύσκολο να παραχθεί σε σύγκριση με την πιο πρωτόγονη πυρηνική συσκευή: ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέληξε στο συμπέρασμα [2] το 2015 ότι ο ιός που είναι υπεύθυνος για την ευλογιά θα μπορούσε να ξαναδημιουργηθεί σε τρεις μήνες μέσω της συνθετικής βιολογίας, χρησιμοποιώντας κοινώς διαθέσιμα γονιδιώματα , σε μια διαδικασία που οι περισσότεροι τεχνικοί εργαστηρίου ή προπτυχιακοί φοιτητές θα μπορούσαν να διαχειριστούν.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, αναγνώρισε αυτή την καταστροφική δυνατότητα το 1969 όταν διέταξε τον τερματισμό του επιθετικού προγράμματος βιολογικών όπλων των Ηνωμένων Πολιτειών εκείνο το έτος, δηλώνοντας [3] ότι «η ανθρωπότητα έχει ήδη στα χέρια της πάρα πολλούς από τους σπόρους της καταστροφής της». Η απόφασή του άνοιξε τον δρόμο για την υπογραφή το 1972 της εμβληματικής Σύμβασης Βιολογικών Όπλων (Biological Weapons Convention, BWC), η οποία απαγορεύει την ανάπτυξη, παραγωγή ή αποθήκευση βιολογικών παραγόντων που δεν έχουν ειρηνική χρήση. Σήμερα, έχουν υπογράψει συνολικά 183 χώρες (όλες κράτη-μέλη του ΟΗΕ εκτός από δέκα).

Παρ' όλα αυτά, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η προσοχή στο θέμα εξασθένησε. Η BWC ήταν πάντα ένα ημιτελές έργο, καθώς δεν διέθετε κανένα νομικά δεσμευτικό μηχανισμό για την επαλήθευση της συμμόρφωσης. Από το 1994, τα κράτη-μέλη συνεργάστηκαν για να καταρτίσουν ένα πρωτόκολλο για την παροχή ενός τέτοιου μηχανισμού. Όμως το 2001, η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους [του νεώτερου], όχι μόνο απέρριψε την πρόταση ως εκτός του εθνικού συμφέροντος, αλλά, μέσω των προσπαθειών του τότε υφυπουργού Εξωτερικών, Τζον Μπόλτον, σκότωσε με επιτυχία το προτεινόμενο πρωτόκολλο και εμπόδισε τις περαιτέρω διαπραγματεύσεις.

Τώρα, ωστόσο, το αμερικανικό κοινό -και ολόκληρος ο κόσμος- έχει επίγνωση της βαθιάς, αλληλένδετης ευπάθειας της ανθρωπότητας σε βιολογικές απειλές. Όπως καταδεικνύει η πανδημία της COVID-19, οι ιοί δεν φέρουν διαβατήρια και δεν σέβονται σύνορα. Τα παθογόνα που προκύπτουν από οποιαδήποτε γωνιά του κόσμου μπορούν να επιβάλουν σοβαρό τίμημα στον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι, η τωρινή εποχή παρέχει μια ευκαιρία για εξαιρετική ενότητα πίσω από έναν νέο γύρο πολυμερών διαπραγματεύσεων για την βιοασφάλεια. Πράγματι, οι πολίτες είναι πιθανό να το απαιτήσουν αυτό από τις κυβερνήσεις τους.

Στην πραγματικότητα, η συζήτηση είναι πιθανώς αναπόφευκτη. Από σύμπτωση ή από πρόνοια, η Αναθεωρητική Διάσκεψη της BWC, μια συνάντηση που πραγματοποιείται κάθε πέντε χρόνια για την αξιολόγηση της απόδοσης της σύμβασης, προγραμματίζεται [4] για τον Νοέμβριο του 2021. Η πορεία προς το συνέδριο κατά την διάρκεια του τρέχοντος έτους, συμπεριλαμβανομένης μιας προπαρασκευαστικής συνάντησης τον Απρίλιο, είναι βέβαιο ότι θα γίνει το επίκεντρο της παγκόσμιας συζήτησης σχετικά με το τι πρέπει να γίνει για την αύξηση της βιοασφάλειας και της βιοπροστασίας.

ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΠΛΟΦΑ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Η διοίκηση Μπάιντεν έχει την ευκαιρία να αποκαταστήσει τον ηγετικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στα βιολογικά όπλα -αλλά κάτι τέτοιο θα απαιτήσει πλοήγηση μέσα στην τεταμένη σχέση των ΗΠΑ με την Κίνα. Το Πεκίνο και η Ουάσινγκτον ξόδεψαν μεγάλο μέρος του 2020 φιλονικώντας για την βιοασφάλεια και την προέλευση του κορωνοϊού. Η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ισχυρίστηκε ότι ο ιός θα μπορούσε να έχει δραπετεύσει από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν και μάλιστα ενίσχυσε αυτήν την κατηγορία σε μια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ του 2021 [5] όπου κατηγόρησε το εργαστήριο ότι διεξήγαγε «μυστικά έργα με τον στρατό της Κίνας». Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, Hua Chunying, απάντησε [6] ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «θα πρέπει να ανοίξουν το βιολογικό εργαστήριό τους στο Fort Detrick … [και] να καλέσουν ειδικούς του ΠΟΥ να πραγματοποιήσουν εντοπισμό καταγωγής [του ιού] στις Ηνωμένες Πολιτείες», αντηχώντας μια θεωρία συνωμοσίας ότι ο στρατός των ΗΠΑ εισήγαγε τον ιό στην Κίνα.

Η Κίνα έχει ήδη προετοιμαστεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην βιοασφάλεια. Τον περασμένο Οκτώβριο, στα Ηνωμένα Έθνη, δεσμεύτηκε να «ενισχύσει [την] παγκόσμια διακυβέρνηση βιοασφάλειας» και να «ασχοληθεί με τις … απειλές που θέτουν ο βιολογικός πόλεμος και η βιοτρομοκρατία». Επιπλέον, προσπάθησε να απεικονίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τη μόνη χώρα που αντιτίθεται στην συνεργασία για την βιοασφάλεια. Στον ΟΗΕ, η Κίνα δήλωσε ότι «παροτρύνει την πλευρά των ΗΠΑ να σταματήσει να εμποδίζει τις διαπραγματεύσεις για ένα πρωτόκολλο επαλήθευσης της BWC». Το Πεκίνο μέχρι που έχει χρησιμοποιήσει την υποτιθέμενη αντίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών ως δικαιολογία για να μην εμπλακεί γενικά με τον έλεγχο των εξοπλισμών. Για παράδειγμα, το 2020, η Ουάσινγκτον κάλεσε το Πεκίνο να συμμετάσχει σε διμερείς συνομιλίες για την αντιμετώπιση ανησυχιών περί των πυρηνικών δοκιμών. Ωστόσο, το Πεκίνο αρνήθηκε, χαρακτηρίζοντας την έκκληση της Ουάσινγκτον «παράλογη» επειδή «οι Ηνωμένες Πολιτείες εμπόδισαν τις διαπραγματεύσεις για ένα πρωτόκολλο [BWC] που περιλαμβάνει καθεστώς επαλήθευσης».

Η κυβέρνηση του Μπάιντεν πρέπει να κινηθεί για να αποκαλύψει προληπτικά τη μπλόφα της Κίνας. Πρέπει να συσπειρώσει την παγκόσμια συνεργασία για την βιοασφάλεια -προτού το Πεκίνο μπορέσει να σφετεριστεί την διαδικασία επανεξέτασης της BWC για να εδραιώσει το δικό της αφήγημα ως ότι είναι η λεγόμενη υπεύθυνη δύναμη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να τείνουν μια προσφορά να ξεκινήσουν νέες διαπραγματεύσεις -κάτι που η Κίνα θα δυσκολευτεί να δικαιολογήσει να απορρίψει.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα έχουν να κερδίσουν περισσότερα από την συνεργασία στην βιοασφάλεια από όσο με το να επιτρέπουν στις διαφορές τους να εμποδίζουν την πρόοδο. Η συμβολική οπτική της παραγωγικής συμμετοχής σε αυτό το ζήτημα θα φέρει όφελος και στις δυο χώρες, απεικονίζοντας αμφότερες ως ηγέτες της διεθνούς τάξης. Και μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε, με έναν λεπτό τρόπο, να συμβάλει στην σταθεροποίηση της σχέσης ΗΠΑ-Κίνας. Με τις σχέσεις αναμφισβήτητα στο χαμηλότερο σημείο από την ομαλοποίησή τους πριν από τέσσερις δεκαετίες, τόσο η Ουάσινγκτον όσο και το Πεκίνο έχουν συμφέρον να βρουν κάποιους εναπομείναντες τομείς συνεργασίας σε θέματα πραγματικού κοινού ενδιαφέροντος. Η βιοασφάλεια φωνάζει ως ένας τέτοιος τομέας. Επιπλέον, η συνεργασία στα βιολογικά όπλα μπορεί να βοηθήσει στην παροχή βάσης για μελλοντικό διάλογο για άλλες, πιο περίπλοκες και αμφιλεγόμενες ανησυχίες σχετικά με τον έλεγχο των όπλων, όπως τα πυρηνικά όπλα, οι υπερηχητικοί πύραυλοι, και τα αυτόνομα όπλα.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αποδείξουν την δέσμευσή τους σε μια ανανεωμένη προσπάθεια βιοασφάλειας ανακοινώνοντας μια σειρά συνόδων κορυφής, που θα έχουν ως παράδειγμα τις συνόδους που διεξήγαγε η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, για την πυρηνική ασφάλεια, στην Ουάσινγκτον, την Σεούλ και την Χάγη. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν πρέπει να αποκλείσει αυτόματα το ενδεχόμενο να φιλοξενήσει το Πεκίνο μια από αυτές τις συνόδους κορυφής, υπό την προϋπόθεση της προθυμίας του Πεκίνου να κάνει αρχικά βήματα, όπως να μην κατηγορεί πλέον την Ουάσινγκτον ότι υποτίθεται εισήγαγε τον νέο κορωνοϊό στην Γουχάν.

Οι σύνοδοι κορυφής θα επέτρεπαν μια πολυμερή συζήτηση για τις αναδυόμενες βιολογικές απειλές που δεν ήταν στον ορίζοντα όταν η BWC εκπονήθηκε πριν από σχεδόν μισό αιώνα. Μεταξύ αυτών των ανησυχιών είναι νέα επιστημονικά εργαλεία με πιθανές στρατιωτικές εφαρμογές, όπως η συνθετική βιολογία και η επεξεργασία γονιδίων. Οι συμμετέχοντες στην σύνοδο κορυφής θα μπορούσαν επίσης να εργαστούν για την ανάπτυξη ενός πολύ απαραίτητου μηχανισμού επαλήθευσης για την BWC. Επί του παρόντος, ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της μη συμμόρφωσης είναι ένα κράτος που έχει υπογράψει, να ζητήσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών να διερευνήσει επίσημα ένα άλλο -αλλά η υποβολή ενός τέτοιου αιτήματος είναι μια πράξη υψηλής αντιπαράθεσης, οπότε τα κράτη δεν την χρησιμοποιούν.

Η BWC θα μπορούσε επίσης να επικαιροποιήσει επειγόντως την άλλη διοικητική της αρχιτεκτονική, ακόμη και πριν εφοδιαστεί με έναν μηχανισμό επαλήθευσης. Η δημιουργία και χρηματοδότηση ενός μόνιμου σώματος με μεγαλύτερη εξουσία και ικανότητα να επιβλέπει την BWC πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της συνόδου κορυφής. Προς το παρόν, η σύμβαση εξαρτάται για τις διοικητικές της ανάγκες από τη μικροσκοπική Μονάδα Υποστήριξης Εφαρμογής (Implementation Support Unit, ISU), ένα γραφείο που στεγάζεται στο παράρτημα της Γενεύης του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για Θέματα Αφοπλισμού και έχει μια πολύ περιορισμένη εντολή και ένα σύνολο τριών υπαλλήλων πλήρους απασχόλησης. Η ISU χρηματοδοτείται όχι από τον προϋπολογισμό των Ηνωμένων Εθνών, αλλά από συνεισφορές από χώρες-μέλη, πολλές από τις οποίες απέτυχαν επανειλημμένα να πληρώσουν. Εάν η Κίνα ή οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να επιδείξουν ηγετικό ρόλο στην βιοασφάλεια, μπορούν να ξεκινήσουν αυξάνοντας σημαντικά τις οικονομικές συνεισφορές στην ISU και ωθώντας άλλα κράτη να πληρώσουν όσα οφείλουν.

Το πιο σημαντικό -ακόμη περισσότερο κι από τα στοιχεία των προσπαθειών της κυβέρνησης Μπάιντεν να αναζωογονήσει την παγκόσμια συνεργασία στον τομέα της βιοασφάλειας- θα είναι ότι η Ουάσινγκτον θα αναλάβει ηγετικό ρόλο σε ένα θέμα του οποίου ο επείγων χαρακτήρας δεν ήταν ποτέ πιο ξεκάθαρος. Ο συμβολισμός αυτής της δράσης θα είναι εξίσου σημαντικός με τον πρακτικό αντίκτυπο. Η ηγεσία για την βιοασφάλεια είναι ένας εύκολα προσβάσιμος καρπός, και η διοίκηση του Μπάιντεν θα ήταν συνετό να τον πάρει γρήγορα.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2021/02/04/rem...
[2] https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/198357/WHO_HSE_PED_2015...
[3] https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/frus/nixon/e2/83597.htm
[4] https://www.un.org/disarmament/biological-weapons/about/meetings/
[5] https://2017-2021.state.gov/fact-sheet-activity-at-the-wuhan-institute-o...
[6] https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xwfw_665399/s2510_665401/t1847010.shtml

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-03-16/pathoge...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition