Γιατί οι αυταρχικοί λατρεύουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί οι αυταρχικοί λατρεύουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Ένα μποϊκοτάζ κατά του Πεκίνου το 2022 θα κάνει λίγα για να ανασχέσει την Κίνα

Περισσότερες από 180 ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικοί και δικηγόροι κάλεσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους να μποϊκοτάρουν τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022 στο Πεκίνο. Επιμένουν ότι η βίαιη μεταχείριση της Κίνας στους φιλο-δημοκρατικούς ακτιβιστές στο Χονγκ Κονγκ και η σκληρή καταστολή των εθνοτικών Ουιγούρων πρέπει να την αποκλείσουν από την διοργάνωση μιας εκδήλωσης τέτοιου παγκόσμιου επιπέδου.

02042021-1.jpg

Η τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008 στο Πεκίνο, στην Κίνα, τον Αύγουστο του 2008. Claro Cortes / Reuters
--------------------------------------------------------

Οι επικριτές του προτεινόμενου μποϊκοτάζ υποστηρίζουν ότι η απόσυρση από έναν αθλητικό διαγωνισμό δεν θα επηρεάσει σημαντικά την κινεζική συμπεριφορά. Και αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό αληθές: ένα μποϊκοτάζ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων πιθανότατα δεν θα ανάγκαζε το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα να αλλάξει ριζικά την πορεία του. Ωστόσο, τα ολυμπιακά μποϊκοτάζ εξακολουθούν να είναι ισχυρά όπλα που πλήττουν τη ματαιοδοξία των αυταρχικών χωρών, γι' αυτό αποτελούν επαναλαμβανόμενο χαρακτηριστικό της σύγχρονης διεξαγωγής των Αγώνων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση αμφότερες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε διάφορους Ολυμπιακούς Αγώνες κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Και εκκλήσεις για μποϊκοτάζ ανέκυψαν επίσης περί τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 στο Πεκίνο και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2014 στο Σότσι της Ρωσίας.

Σε αντίθεση με πολλές δημοκρατίες, η Κίνα, η Ρωσία και άλλα αυταρχικά κράτη ενδιαφέρονται πολύ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, επενδύοντας σε μεγάλο βαθμό τόσο στην διοργάνωση των Αγώνων όσο και στην αύξηση του αριθμού των μεταλλίων τους. Βλέπουν τους Αγώνες ως έναν τρόπο να συνεχίσουν την αντιπαλότητα μεγάλων δυνάμεων με άλλα μέσα. Όσοι υποστηρίζουν ένα μποϊκοτάζ καταλαβαίνουν πόσο σημαντικοί είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες για τις φιλοδοξίες ήπιας ισχύος της Κίνας και άλλων αυταρχικών δυνάμεων και πόσο πολύ το Πεκίνο θέλει να βρεθεί στο προσκήνιο.

ΕΠΙΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

Πριν από έναν αιώνα, ο Αμερικανός οικονομολόγος Thorsten Veblen επινόησε τον όρο «επιδεικτική κατανάλωση» για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο οι πλουτοκράτες των τελών του [19ου] αιώνα επιδείκνυαν τον πλούτο τους για να αποκτήσουν κοινωνικό status. «Δεν αρκεί απλώς να κατέχεις πλούτο ή δύναμη», έγραψε ο Veblen στο [βιβλίο του] The Theory of the Leisure Class. «Ο πλούτος ή η δύναμη πρέπει να τεκμηριωθούν, γιατί η εκτίμηση αποδίδεται μόνο βάσει αποδεικτικών στοιχείων». Αυτό που ήταν αλήθεια τότε για τους νεόπλουτους ισχύει τώρα για τις αυταρχικές χώρες: η φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων και η επιτυχία σε αυτούς είναι κλασικές περιπτώσεις επιδεικτικής κατανάλωσης.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι ειδικά σχεδιασμένοι για [να προσδίδουν] status νικητή στην διεθνή σκηνή, και είναι εγγενώς επιδεικτικοί. Κάθε δύο χρόνια, είτε η θερινή είτε η χειμερινή εκδοχή των Ολυμπιακών Αγώνων βρίσκεται στο επίκεντρο και προσελκύει παγκόσμια προσοχή. Η φιλοξενία μιας καλά εκτελεσμένης ολυμπιάδας μπορεί να καταδείξει την ανάπτυξη και τα επιτεύγματα μιας χώρας, παρέχοντας αποδεικτικά στοιχεία για την οικονομική ανάπτυξη και την θεσμική ικανότητα. Οι κυβερνήσεις είναι επομένως πρόθυμες να δαπανήσουν φαινομενικά παράλογα ποσά για την επιδίωξη του κερδισμένου status μέσω της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Sochi 2014 κόστισε 50 δισεκατομμύρια δολάρια, ξεπερνώντας τους Αγώνες του Πεκίνου 2008 ως τους πιο ακριβούς Ολυμπιακούς Αγώνες στην ιστορία.

Το γόητρο της διοργάνωσης Ολυμπιακών Αγώνων έρχεται επίσης με την πίεση της απόδοσης στον στίβο. Η Κίνα και η Ρωσία εξακολουθούν να βλέπουν τους Αγώνες όπως η παλιά Σοβιετική Ένωση, ως επέκταση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Η επιτυχία στον αθλητικό χώρο προσφέρει ένα ευρύτερο είδος δικαίωσης. Σίγουρα, οι δημοκρατίες έχουν κερδίσει περισσότερα μετάλλια από τα αυταρχικά καθεστώτα στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κερδίσει συνολικά πάνω από δύο φορές περισσότερα μετάλλια από την Ρωσία και τέσσερις φορές περισσότερα από την Κίνα. Ωστόσο, υπολογίζοντας το γεγονός ότι οι δημοκρατικές χώρες τείνουν να είναι πλουσιότερες από τις αυταρχικές, όπως κάνουμε στην έρευνά μας [1], οι περισσότεροι τύποι αυταρχικών καθεστώτων είναι πολύ πιο πιθανό να κερδίσουν Ολυμπιακά μετάλλια.

ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΩΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Τα αυταρχικά κράτη πηγαίνουν πέρα από τις δυνάμεις τους για έναν απλό λόγο: προσπαθούν σκληρότερα. Κάνουν την επιδίωξη της Ολυμπιακής επιτυχίας ένα είδος βιομηχανικής πολιτικής. Η ακριβής έκταση των επενδύσεων της Κίνας στους ολυμπιακούς αθλητές της δεν είναι γνωστή. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ρωσία ξόδεψε τουλάχιστον 25 εκατομμύρια δολάρια [2] για να υποστηρίξει τους ολυμπιακούς αθλητές της πριν από τους Χειμερινούς Αγώνες του 2018, ένα ποσό αφιερωμένο στην συντήρηση κορυφαίων εγκαταστάσεων προπόνησης, σε πληρωμές επιδομάτων για προπονητές, γιατρούς και αθλητές, και στην χρηματοδότηση ταξιδιών και προπονήσεων των αθλητών στο εξωτερικό . Οι κινεζικές και ρωσικές επενδύσεις στη νίκη δεν είναι μόνο οικονομικές. Η Κίνα μιμείται το παλιό σοβιετικό μοντέλο με το λειτουργών από το κράτος σύστημά της, το οποίο απομακρύνει τα παιδιά από τα σπίτια τους και τα τοποθετεί σε σχολεία που τα υποβάλλουν σε έντονη εκπαίδευση και πίεση να ξεχωρίσουν από νεαρή ηλικία. Το κράτος κατευθύνει τα παιδιά σε αθλήματα στα οποία η Κίνα είναι ανεπαρκής ή σε εκείνα για τα οποία καυχάται [ότι διαθέτει] ήδη ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Η έντονη προσπάθεια αυτών των χωρών να κερδίσουν, μερικές φορές τις σπρώχνει στα άκρα. Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία αντιμετώπισαν αξιόπιστες κατηγορίες για εξαπάτηση. Η Κίνα έχει κατηγορηθεί ότι εμπλεκόταν σε κρατικό ντόπινγκ [3] στην δεκαετία του 1980 και του 1990 και, πιο πρόσφατα, σε ψευδείς δηλώσεις για τις ηλικίες των αθλητών της. Η αντι-ντόπινγκ υπηρεσία της Ρωσίας κατηγορείται εδώ και δεκαετίες για πώληση απαγορευμένων ουσιών σε αθλητές, για την χρήση εσωτερικής πληροφόρησης, ψευδών ονομάτων, και ψευδών δειγμάτων ούρων για να βοηθήσει τους αθλητές να αποφύγουν να πιαστούν για ντόπινγκ και να καλύψει θετικά τεστ για [απαγορευμένες] φαρμακευτικές ουσίες. Η τεράστια κλίμακα και η διείσδυση του ντόπινγκ στο ρωσικό αθλητικό σύστημα ανάγκασε την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή να απαγορεύσει στην Ρωσία να αγωνιστεί στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο φέτος.

Η αμερικανική προσέγγιση στον αθλητικό ανταγωνισμό έρχεται σε αντίθεση με την από πάνω προς τα κάτω (top-down) αποφασιστικότητα των αυταρχικών ομολόγων της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επενδύσει στην Ολυμπιακή επιτυχία και στα διεθνή αθλήματα ούτε καν κοντά στον βαθμό όπως και η Κίνα και η Ρωσία. Δεν παρέχουν δημόσια χρηματοδότηση για την Ολυμπιακή και Παραολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ, αφήνοντας μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης των αθλητών τους στον ιδιωτικό τομέα. Ο πιο σημαντικός τρόπος που συμβάλλει στην επιτυχία των κορυφαίων αθλητών τους είναι μέσω της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης πανεπιστημίων, τα οποία έχουν εκπαιδεύσει περισσότερους από χίλιους Ολυμπιονίκες των ΗΠΑ από το ξεκίνημα των Αγώνων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να είχαν περισσότερα κίνητρα για να κερδίζουν κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όταν έριξαν χρήματα στα πανεπιστήμιά τους για να ανταγωνιστούν την Σοβιετική Ένωση. Αλλά αυτή η χρηματοδότηση έχει συρρικνωθεί. Σήμερα, η Αμερικανική Ολυμπιακή και Παραολυμπιακή Επιτροπή προσφέρει αρκετά μετριοπαθή βραβεία [4] σε αθλητές που κερδίζουν μετάλλια: για χρυσό στους επερχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, οι Αμερικανοί αθλητές θα λάβουν 37.500 δολάρια, ένα ποσοστό που είναι μόλις το ένα τρίτο από εκείνο που έχει πληρώσει η ρωσική κυβέρνηση στους αθλητές της στους πρόσφατους Ολυμπιακούς Αγώνες και σταγόνα στον ωκεανό σε σύγκριση με το 1 εκατομμύριο δολάρια που προσέφερε η Σιγκαπούρη στους αθλητές της στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Pyeongchang της Νότιας Κορέας, το 2018. Τα χρηματικά έπαθλα που συνήθως απονέμει η Κίνα στους αθλητές της δεν είναι τόσο διαφορετικά από εκείνα που μοιράζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά στην Κίνα, στην Ρωσία και σε άλλα αυταρχικά κράτη, οι επιτυχημένοι αθλητές λαμβάνουν συχνά δουλειές, διαμερίσματα και πολυτελή αυτοκίνητα από τις κυβερνήσεις τους, πέρα από τα χρηματικά έπαθλα.

Ακριβώς όπως δεν κάνει πολλά για να υποστηρίξει άμεσα τους ολυμπιακούς [αθλητές] της, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν προσφέρει μεγάλη οικονομική υποστήριξη σε πόλεις των ΗΠΑ που επιδιώκουν να φιλοξενήσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Για τους τελευταίους Ολυμπιακούς Αγώνες που πραγματοποιήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Σολτ Λέικ Σίτι το 2002, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση συνεισέφερε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια -λιγότερο από το ήμισυ του προϋπολογισμού των 3,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022 και πολύ λιγότερο από τα 23,4 δισεκατομμύρια δολάρια [5] σε υποδομές και εγκαταστάσεις για τους αγώνες του Σότσι. Το 2000, ο εκλιπών γερουσιαστής John McCain, Ρεπουμπλικανός της Αριζόνα, χαρακτήρισε το ποσό που οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδίαζαν να ξοδέψουν στους Αγώνες της Σολτ Λέικ Σίτι «ντροπή», αποδίδοντάς το σε «μια λογική συνέπεια του τι παίρνεις όταν ξεκινάς τις μικροπολιτικές δαπάνες (pork-barrel spending )». Πολλοί τοπικοί πολιτικοί στη Νέα Υόρκη ήταν επιφυλακτικοί για την πρόταση της πόλης για τους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012 και ήταν ικανοποιημένοι όταν η πρόταση απέτυχε. Πιο πρόσφατα, η κυβέρνηση Trump προσπάθησε ακόμη και να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες [6] στους Special Olympics.

Η ΕΠΙΔΙΩΞΗ ΤΟΥ STATUS

Η επιδίωξη του status είναι τόσο ένα κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς όσο είναι και η επιδίωξη του πλούτου ή της ασφάλειας. Και αυτό που ισχύει για τα άτομα ισχύει επίσης για τις ομάδες με τις οποίες ταυτίζονται, ιδίως τις χώρες τους. Οι ηγέτες όλων των ειδών των κρατών λαχταρούν το status, αλλά το αναζητούν με διαφορετικούς τρόπους. Με το συγκριτικό τους πλεονέκτημα στον Ολυμπιακό διαγωνισμό, είναι λογικό τα αυταρχικά κράτη να επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στους Αγώνες. Ειδικά για την Κίνα -μια εκκολαπτόμενη υπερδύναμη- οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσφέρουν την προοπτική να κατευθύνουν την παγκόσμια προσοχή στα νέα κατορθώματα της χώρας, δίνοντάς της την αναγνώριση που οι Κινέζοι ηγέτες πιστεύουν ότι δικαιούνται.

Η επιδίωξη διεθνούς status μέσω της ολυμπιακής δόξας τροφοδοτεί επίσης τα λιγότερο υψηλά κίνητρα της εσωτερικής πολιτικής στα αυταρχικά καθεστώτα. Οι ηγέτες αυτών των καθεστώτων συχνά βασίζονται σε έναν σχετικά στενό κύκλο υποστηρικτών-κλειδιά σε σύγκριση με τις δημοκρατικές κυβερνήσεις, και πρέπει να τους αποζημιώνουν ακόμη και καθώς παρέχουν λιγότερες υλικές ανταμοιβές στον ευρύτερο πληθυσμό. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσφέρουν σημαντικές απολαβές σε αυτούς τους εμπίστους του καθεστώτος, δίνοντας παράλληλα την άυλη ανταμοιβή της εθνικής δόξας και υπερηφάνειας στον ευρύτερο πληθυσμό.

Τα άμεσα οφέλη των επενδύσεων στα κορυφαία σπορ επικεντρώνονται σε λίγα άτομα και δεν διαχέονται στον γενικό πληθυσμό. Αντ' αυτού, το κοινό αποκτά μια αίσθηση εθνικής εκτίμησης που έρχεται όταν μια χώρα κερδίζει στην παγκόσμια σκηνή. Τα αυταρχικά καθεστώτα διαχειρίζονται τον τρόπο με τον οποίο οι πληθυσμοί τους κατανοούν την σημασία των Ολυμπιακών Αγώνων, δεδομένου του ελέγχου τους στα μέσα ενημέρωσης. Οι Χειμερινοί Αγώνες της Ρωσίας στο Σότσι το 2014 το απεικονίζουν αυτό τέλεια: Οι άνθρωποι του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στον επιχειρηματικό κόσμο προσπορίστηκαν δισεκατομμύρια σε συμβόλαια με απ’ ευθείας ανάθεση, ενώ οι Ρώσοι είδαν ένα θεαματικό σόου που φαινόταν να ενισχύει την παγκόσμια θέση της χώρας τους.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δημοκρατικές χώρες έχουν πολύ διαφορετική σχέση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τα ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξετάζουν έντονα κάθε πρόταση για την διοργάνωση των Αγώνων. Οι Αμερικανοί νοιάζονται για το πώς εκλαμβάνονται οι Ηνωμένες Πολιτείες στην παγκόσμια σκηνή, αλλά η επίτευξη μεγαλύτερου διεθνούς κύρους δεν θεωρείται υψηλή προτεραιότητα για τους ψηφοφόρους αφού η χώρα τους είναι κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη για σχεδόν έναν αιώνα. Επιπλέον, το κοινό των ΗΠΑ αισθάνεται άβολα με το επίπεδο των κυβερνητικών δαπανών σε ολυμπιακές εγκαταστάσεις και αθλητικά στάδια γενικότερα. Ως αποτέλεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες Δυτικές δημοκρατίες έχουν μικρό ενδιαφέρον να αντιπαραβληθούν με τους αυταρχικούς αντιπάλους τους στον ευρύτερο διαγωνισμό για status των Ολυμπιακών Αγώνων.

Εάν οι Δυτικές δημοκρατίες αποφασίσουν να αποσυρθούν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022, η ίδια η απόφαση θα έθετε το σκηνικό για έναν ανταγωνισμό για status, έναν [ανταγωνισμό] που η Κίνα θα προσπαθούσε να κερδίσει με το να ελαχιστοποιήσει τον αντίκτυπο οποιουδήποτε μποϊκοτάζ. Η Κίνα έχει ήδη καυχηθεί ότι το μποϊκοτάζ είναι «καταδικασμένο σε αποτυχία» και έχει υποσχεθεί να επιβάλει κυρώσεις εναντίον οποιουδήποτε κράτους απειλεί να μποϊκοτάρει τους αγώνες. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τους εκτεταμένους πόρους της για να τιμωρήσει τις προσβλητικές χώρες. Από την άλλη πλευρά, οι σφιχτοχέρηδες λαοί των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων δημοκρατιών, θα εμπόδιζαν τις κυβερνήσεις τους να δαπανήσουν τους απαραίτητους πόρους για να αντισταθούν στις προσπάθειες του Πεκίνου να υπονομεύσει ένα μποϊκοτάζ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους μπορεί να επικαλεστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλα υψηλά ιδανικά στην επιλογή τους να μείνουν μακριά από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά η υλική δύναμη της Κίνας είναι πιθανό να βγει νικητής.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.researchgate.net/publication/339031903_The_Domestic_Politics...
[2] https://meduza.io/en/feature/2017/12/06/russia-reportedly-spent-at-least...
[3] https://www.dw.com/en/systematic-doping-of-chinese-athletes-in-olympic-g...
[4] https://www.teamusa.org/Team-USA-Athlete-Services/Financial-Resources
[5] https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/did-the-winter-olympics-i...
[6] https://www.nbcnews.com/news/amp/ncna987751

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-03-25/why-authoritari...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition