Πώς θα αρθεί το αδιέξοδο στη Σομαλία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς θα αρθεί το αδιέξοδο στη Σομαλία

Με την al Shabab και την Κυβέρνηση Εξίσου Αδύναμες πλέον Ήρθε η Ώρα της Προσέγγισης των Πολιτών

Από το 2007, η al Shabab, μία μαχητική οργάνωση με διασυνδέσεις με την al Qaeda, έχει εμπλακεί σε ένα βίαιο αδιέξοδο σκηνικό με την αδύναμη και δυσλειτουργική σομαλική Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση (ΜΟΚ). Το 2009, ήταν ξεκάθαρο ότι αυτή η σύγκρουση ήταν τουλάχιστον αναπόφευκτη: Η σημερινή τραγωδία είναι αποτέλεσμα μία σειράς κακών πολιτικών επιλογών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, περιφερειακούς παράγοντες, και τα Ηνωμένα Έθνη. Και έχει υποστεί παρεμβάσεις από εξωτερικές δυνάμεις- η al Qaeda προμήθευε την al Shabab με χρήματα και συμβουλές τακτικής ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες ενισχύουν την ΜΟΚ, δυναμιτίζοντας μία αντιπαραγωγική σύγκρουση. Οι σομαλοί στο Μογκαντίσου έχουν χαρακτηρίσει το αιματηρό έπος που διαδραματίζεται, ένα «πόλεμο διασποράς», καθώς και οι δύο πλευρές είναι μερικώς πληρεξούσιες ξένων δυνάμεων.

Μέχρι αυτό το καλοκαίρι, η al Shabab προσπαθούσε ανεπιτυχώς να κατατροπώσει τη ΜΟΚ στα οχυρά της, το προεδρικό παλάτι και τα λιμάνια, ενώ η ΜΟΚ δεν ήταν σε θέση να επιβάλει την εξουσία της παρά μόνο στοιχειωδώς σε μερικές από τις γειτονιές του Μογκαντίσου. Οι καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την al Shabab και οι τακτικές επιθέσεις των ειρηνευτικών δυνάμεων που χτυπούσαν αδιακρίτως, αποτέλεσαν ένα άγριο βάρος για τους κατοίκους του Μογκαντίσου. Εκατοντάδες χιλιάδες έφυγαν από τα σπίτια τους προς άλλα μέρη της Σομαλίας, στη Κένυα και την Υεμένη, και προς της Μέση Ανατολή. Η σύγκρουση κατέστρεψε τη σομαλική οικονομία, στράγγιξε τους πόρους της χώρας, αποδυνάμωσε το πληθυσμό της και έστησε τις προϋποθέσεις εμφάνισης ενός καταστροφικού λιμού που εξολόθρευσε τον πληθυσμό στο νότιο μισό κομμάτι της χώρας.

Το αδιέξοδο έμοιαζε λίγο πολύ παγιωμένο μέχρι τη πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου όταν δυνάμεις της al Shabab έβαλαν στον ώμο τα όπλα τους και κατευθύνθηκαν εκτός Μογκαντίσου χωρίς να το περιμένει κανείς. Λιγότερο από ένα χρόνο πριν, η ειρηνευτική δύναμη της Αφρικανικής Ένωσης (γνωστή από τα ακρωνύμια της ως AMISOM) είχε καταφέρει να αποκτήσει κάποια επιπρόσθετα εδάφη μετά την αποτυχία της επιχείρησης της al Shabab, το Σεπτέμβρη του 2010, που ονομάστηκε «Επίθεση του Ραμαζανιού» (σ.σ.: «Ramadan Offensive»). Όταν η al Shabab αποσύρθηκε, η Αφρικανική Ένωση υποστήριξε ότι η υποχώρηση ήταν το αποτέλεσμα μίας δύσκολης νίκης αλλά ταυτόχρονα προειδοποίησε ότι η συγκεκριμένη κίνηση ήταν μάλλον προσωρινή και τακτικής φύσεως- ένα σημάδι ότι η al Shabab σκόπευε να επιστρέψει στις αντάρτικες τακτικές τύπου «χτυπώ και φεύγω», τακτικές που ακολουθούσε πριν από δύο χρόνια όταν οδήγησε 17.000 στρατιώτες από την Αιθιοπία (μία δύναμη πολύ μεγαλύτερη από τη στρατιά των 10.000 της AMISOM) εκτός Μογκαντίσου. Πράγματι, καθώς έφευγε από τη πόλη, ο σεΐχης Hassan Dahir Aweys, ο ηγέτης της al Shabab, κατέδειξε ότι η οργάνωση συζητούσε μία αλλαγή στις ακολουθούμενες τακτικές. Ο Fazul Abdullah Mohammed, υψηλόβαθμο επιχειρησιακό στέλεχος της al Qaeda που σκοτώθηκε νωρίτερα φέτος, είχε αποδεδειγμένα προσπαθήσει να πιέσει την οργάνωση να εγκαταλείψει τις μετωπικές συγκρούσεις με τις δυνάμεις της Αφρικανικής Ένωσης προκειμένου να προχωρήσει σε μία κατά τόπους εκστρατεία εκφοβισμού που θα κάλυπτε τη περιοχή της Μογκαντίσου- αν όχι όλης της Σομαλίας- με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας.

Ένα τέτοιο σενάριο είναι σίγουρα τρομακτικό αλλά αρκετά απίθανο. Οι προηγούμενες επιτυχημένες αντάρτικες εκστρατείες της al Shabab ήταν προϊόν περισσότερο πολιτικής παρά στρατιωτικής ικανότητας. Μετά την εισβολή της Αιθιοπίας στη Σομαλία το 2006 για να εκτοπίσει το δημοφιλές ισλαμικό καθεστώς, η al Shabab κατέλαβε ηγετική θέση στην εθνικιστική σύρραξη που ακολούθησε. Συγκρότησε εύκολες συμμαχίες με φυλές, ομάδες ληστών και αλλοδαπών οπαδών της τζιχάντ αλλά η ενότητα των σκοπών τους ήταν βραχύβια. Από τη στιγμή που αποχώρησε ο στρατός της Αιθιοπίας, τον Ιανουάριο 2009, η al Shabab προσπαθεί με νύχια και δόντια να διατηρήσει τη συνοχή ανάμεσα στα κατακερματισμένα τμήματά της.

Είναι αλήθεια πως η al Shabab δεν υπήρξε ποτέ τόσο αδύναμη. Οι μαχητές της αρχικά αγκαλιάστηκαν από το σομαλικό λαό ως η τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι στους ξένους εισβολείς – είτε αυτοί ήταν αιθίοπες είτε αμερικάνοι που είχαν εμπλακεί σε αδέξιες αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Αλλά σήμερα, ο περισσότερος κόσμος απεχθάνεται την al Shabab για τους ακρωτηριασμούς, τους λιθοβολισμούς και αποκεφαλισμούς σομαλών πολιτών (τιμωρίες που είναι εντελώς ξένες προς τη σομαλική ισλαμική παράδοση), τη στρατολόγηση ανηλίκων, τη χρήση αθώων πολιτών σαν ανθρώπινη ασπίδα που την προστατεύει από επιθέσεις, ακόμα και το σκληρό φορολογικό σύστημα που επιβάλλει. Χωρίς λαϊκή υποστήριξη, η al Shabab ίσως προχωρήσει σε περιστασιακές βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας ή συνεχίσει να φυτεύει νάρκες σε επαρχιακούς δρόμους στη μέση της νύχτας. Αλλά μία διαρκής αντάρτικη εκστρατεία θα είναι απλώς κατακερματισμένη και αναποτελεσματική.

Εν τω μεταξύ, αρκετές αντιτρομοκρατικές επιθέσεις από τις Ειδικές Δυνάμεων των ΗΠΑ και κάμποσες ατυχείς αποσκιρτήσεις διαφόρων μαχητών της Shabab, έχουν αποδυναμώσει μόνιμα τμήμα της ηγεσίας της οργάνωσης στη Σομαλία. Με το πέρασμα του χρόνου, οι σχέσεις με την al Qaeda ξεθώριασαν. Τα αντιτρομοκρατικά χτυπήματα έχουν εξουδετερώσει τους ηγέτες που εκπαιδεύτηκαν ή πολέμησαν στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν πριν την 11η Σεπτεμβρίου και που είχαν προσωπικές σχέσεις με τον πυρήνα της al Qaeda, ενώ έχει εξουδετερωθεί και το μεγαλύτερο κομμάτι των οπαδών της τζιχάντ που πολεμούσε στο πλευρό της Shabab, το οποίο φαίνεται ότι έχει μεταφερθεί από τη Σομαλία στην Υεμένη. Η υπόλοιπη διοίκηση της al Shabab φαίνεται να ενδιαφέρεται τόσο στο να βγάζει κέρδος από το λαθρεμπόριο κάρβουνου –και ζάχαρης- όσο και στη συνέχιση της τζιχάντ. (Η χρηματοδότηση από το εξωτερικό για τη σύγκρουση στη Σομαλία έχει μειωθεί ενώ ο λιμός κατέστρεψε το επικερδές φορολογικό πλέγμα που είχε χτίσει η al Shabab στο νότο της χώρας, οπότε η οργάνωση έχει στερέψει από μετρητά). Η λογική υποδεικνύει ότι η απόσυρση των δυνάμεων από το Μογκαντίσου έχει να κάνει περισσότερο με τη μείωση των εσόδων παρά με κάποιο σοφό τακτικό ελιγμό.

Την ίδια στιγμή, οι πιθανότητες της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης να επωφεληθεί από την αποδυνάμωση της al Shabab είναι μικρές. Αποτελεί ειρωνεία ότι η αποχώρηση της al Shabab από το Μογκαντίσου ήρθε σε μία στιγμή που η διεθνής υποστήριξη για τη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι η μικρότερη δυνατή. (Η αδυναμία της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης μπορεί και να είναι ένας από τους λόγους που η al Shabab αποσύρθηκε- η διάχυτη πεποίθηση στη Σομαλία ότι η κυβέρνηση έχει εγκαταλειφθεί από τους διεθνείς υποστηρικτές της και ότι είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης, ελαχιστοποίησε και τον λόγο ύπαρξης της ίδιας της al Shabab). Τον Αύγουστο, παρότι ο ΟΗΕ συναίνεσε στην παράταση ης μεταβατικής εντολής για ένα ακόμη χρόνο, σημείωσε ότι η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση απέτυχε να εκπληρώσει τον παραμικρό στόχο που έχει βάλει μέσα σε επτά χρόνια της ζωής της. Μερικοί από τους στόχους που είχε, ήταν να διαμορφώσει ένα Σύνταγμα για τη Σομαλία και να προχωρήσει σε τοπικές και περιφερειακές εκλογές με τη προθεσμία που της είχε δοθεί να μεταφέρεται από το 2008 στο 2010 και το 2011.

Φέτος, η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και οι διαμεσολαβητές του ΟΗΕ συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα «οδικό χάρτη» για να πραγματοποιηθούν αυτοί οι στόχοι και αποφάσισαν να θέσουν ως προτεραιότητα τη διενέργεια τοπικών εκλογών. Αυτή ήταν μία έξυπνη κίνηση, αφού αυτή η εξέλιξη θα καθυστερήσει τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές αφήνοντας ανέπαφους στις θέσεις τους τον παρόντα πρόεδρο, τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της Βουλής. Δεδομένης της αδυναμίας του προέδρου, σεΐχη Sharif Sheikh Ahmed, να συνεργαστεί με οποιαδήποτε ομάδα εκτός του προεδρικού φάσματος, είναι απίθανο ότι θα διεξαχθούν ούτε καν τοπικές εκλογές. Ο «οδικός χάρτης» το μόνο που έχει κάνει είναι να αναβάλει τον αναπόφευκτο λογαριασμό για ένα ακόμη χρόνο.

Κατά τη διάρκεια του λιμού, η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση έχει επιδείξει αμέλεια αναφορικά με τη προστασία του πληθυσμού. Παράλληλα, παρεμποδίζει ενεργά τη παράδοση της ανθρωπιστικής βοήθειας στις κατεστραμμένες από το λιμό περιοχές. Τα κυβερνητικά «στρατεύματα» δεν είναι τίποτα περισσότερο από ομάδες τοπικών πολεμάρχων που στο παρελθόν έχουν κατηγορηθεί για κλοπές, βιασμούς, απαγωγές, φόνους και, το πιο σύνηθες, για στήσιμο οδοφραγμάτων με σκοπό τη ληστεία. Κλέβουν σταθερά τροφή που προορίζεται για ανθρωπιστική βοήθεια ενώ έχει καταγραφεί μεμονωμένο περιστατικό όπου πυροβόλησαν και σκότωσαν πεινασμένους Σομαλούς την ώρα που τα Ηνωμένα Έθνη μοίραζαν συσσίτιο.

Δεν υπάρχουν, λοιπόν, μεγάλες ελπίδες ότι η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση θα καταφέρει να κερδίσει την απόσυρση της al Shabab από το Μογκαντίσου. Οι δυνάμεις της κυβέρνησης και της Αφρικανικής Ένωσης έχουν τόσο λίγη δύναμη που ακόμα και με αποχώρηση της Shabab από το Μογκαντίσου η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση δεν κατάφερε να ανακαταλάβει τη πόλη. Μαχητές της al Shabab έχουν ήδη γυρίσει στο Μογκαντίσου και σιγά σιγά διασκορπίζονται σε τουλάχιστον τρία από τα συνολικά 16 διαμερίσματα της πόλης.

Η αδυναμία και της al Shabab και της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης έχουν δημιουργήσει ένα περίεργο κενό ασφάλειας στο Μογκαντίσου, το οποίο φαίνεται πως μεταφέρεται και εκτός της πρωτεύουσας. Καθώς και οι δύο παραπαίουν, οι άγρυπνες φυλές της Σομαλίας φαίνεται πως έχουν μπει στο πολιτικό κάδρο. Μία σειρά πολεμάρχων, συμπεριλαμβανομένων κάποιων που καθοδηγούνται από οπλαρχηγούς που στο παρελθόν έκλεβαν τροφή και βασάνιζαν σομαλούς κατά τη διάρκεια του λιμού του 1991, συναγωνίζονται σήμερα για τον έλεγχο. Αλλά αυτό που φαίνεται ως επιστροφή στη κυριαρχία των φυλών ίσως είναι περισσότερο σημασιολογικό παρά ουσιαστικό. Σε πολλές περιπτώσεις, η λεγόμενη ως «επιστροφή των φυλών» δεν διαφέρει πολύ από το να δει κανείς τους μαχητές της al Shabab να ξυρίζουν τις γενειάδες τους. (Πολλοί αρχηγοί της al Shabab- συμπεριλαμβανομένων των Aweys, Muktar Robow και Fuu’ad Shongole, που έχουν ασκήσει κριτική στις παγκόσμιες φιλοδοξίες των αλλοδαπών ηγετών της al Shabab και επιδιώκουν μία εθνικιστική ατζέντα για την al Shabab- αποδεδειγμένα έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσει ανεξάρτητα, βασισμένα στις φυλές, μικρά κρατίδια για τους εαυτούς τους). Η συνήθεια της al Shabab να δουλεύει εντός του συστήματος των φυλών και όχι εναντίον τους καθώς και ο αυξανόμενος σομαλικός ενθουσιασμός για το νόμο της σαρίας ως πηγή ενότητας και τάξης, σημαίνει ότι η συντηρητική επιρροή της al Shabab είναι πιθανόν να διαρκέσει ακόμα και όταν η ίδια η οργάνωση θα καταρρεύσει. Κάτι που σημαίνει πως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα μία διαφορετική μορφή της al Shabab να εμφανιστεί ως απάντηση στην επερχόμενη σομαλική κρίση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αντιμέτωπες σε αυτή τη φάση με ένα μεγάλο εμπόδιο. Όταν βοήθησαν την εγκαθίδρυση της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης το 2006, ο πρωταρχικός στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών στη χώρα ήταν να σταματήσουν την επέκταση των εξτρεμιστικών δυνάμεων και να εμποδίσουν το σχηματισμό θυλάκων και στρατοπέδων εκπαίδευσης της al Qaeda. Η al Shabab είναι πράγματι πιο αδύναμη τώρα αλλά αυτό δεν οφείλεται στη πολιτική των ΗΠΑ. Επίσης, πριν ακόμα η οργάνωση χάσει έδαφος στη Σομαλία, είχε καταφέρει να στήσει ένα σύνθετο παγκόσμιο επιχειρησιακό δίκτυο με στρατόπεδα εκπαίδευσης- όλα αυτά χρηματοδοτημένα από ένα εντυπωσιακό πλέγμα φορολόγησης και εξαγωγών. Υπάρχει μία πολύ σοβαρή πιθανότητα πως οι διάφοροι θύλακες της al Shabab στο εξωτερικό- για παράδειγμα στη Κένυα, τη Νότια Αφρική, την Υεμένη- θα αναδυθούν ως μελλοντικές απειλές για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Μία υπέρ-επιθετική αντιτρομοκρατική εκστρατεία , που θα περιελάμβανε προσπάθειες στήριξης της ανίκανης Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ως αντίδοτο ενάντια στην al Shabab, θα μπορούσε αναζωπυρώσει τη σύρραξη. Και οι προσπάθειες ανάδειξης τοπικών, περιφερειακών ή βασισμένων σε φυλές ηγεσιών, όπως έχουν προτείνει κάποιοι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, θα μπορούσε να αναθερμάνει τον πόλεμο μεταξύ των φυλών. Το 2009 η Bronwyn Bruton πρότεινε ένα «δημιουργικό απεγκλωβισμό» ως τη καλύτερη πολιτική για να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Μία πολιτική δημιουργικού απεγκλωβισμού σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστηρίξει τις αναπτυξιακές προσπάθειες στη Σομαλία χωρίς καμία εμπλοκή στη διακυβέρνηση και συνεργαζόμενη με ρεαλισμό με οποιαδήποτε οργάνωση εγγυηθεί μία ειρηνική παροχή ωφελημάτων στους σομαλούς πολίτες. Σε αυτό το σχέδιο συμπεριλαμβάνεται και η al Shabab.

Από τότε, έχουν υπάρξει απογοητευτικά λίγες αλλαγές στη πολιτική των ΗΠΑ. Οι ιθύνοντες χάραξης πολιτικής έχουν αναγκαστεί να αναγνωρίσουν ότι η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι ανεπανόρθωτα ανεύθυνη και διεφθαρμένη. Ένας εμπιστευτικός έλεγχος της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης από έναν διεθνή αναγνωρισμένο χρηματοοικονομικό οίκο έδειξε ότι η κυβέρνηση ήταν ανίκανη να καταλογίσει το 96% της διμερούς ανθρωπιστικής βοήθειας. Τα ευρήματα του ελέγχου που περιέχονται στην έκθεση του Ιουλίου της Οργάνωσης του ΟΗΕ για την Επίβλεψη της Σομαλίας προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού ίσως ήταν ακόμα πιο καταδικαστικά. «Η εκτροπή όπλων και πυρομαχικών από την Ομοσπονδιακή Μεταβατική Κυβέρνηση και τις συνεργαζόμενες με αυτή στρατιωτικές δυνάμεις είναι ένας παράγοντας που ευθύνεται για το εμπόριο όπλων στο Μογκαντίσου και κατ’ επέκταση για τον εξοπλισμό της al Shabab», σημειώνει η αναφορά. Ωστόσο, με εξαίρεση τις περιστασιακές συναντήσεις με αξιωματικούς της σταθερής μεν αλλά αποσχιστικής βορειοδυτικής περιφέρειας της Σομαλίας, οι διπλωμάτες των ΗΑ ακόμα συνομιλούν σχεδόν αποκλειστικά με τη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση.

Η σημερινή πολιτική των ΗΠΑ για τη Σομαλία δεν είναι ούτε εμπλεγμένη επαρκώς ώστε να μπορεί να λύσει τα προβλήματα της χώρας ούτε είναι τόσο αποστασιοποιημένη ώστε οι ΗΠΑ να μην θεωρούνται ως υποκινητές της σύρραξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να διαιωνίσουν την εντολή της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ούτε μπορούν να χρηματοδοτούν επ’ αόριστον την Αφρικανική Ένωση για να προωθεί τις απέλπιδες διαμεσολαβήσεις της στην μάχη κατά της al Shabab. Δε μπορούν καν να υποδείξουν στη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση πώς να προστατεύσει τον εαυτό της: Από τα 9.000 σομαλών στρατιωτών που έχουν εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, περίπου το 90% έχει αποστατήσει και τις περισσότερες φορές έχει πάρει μαζί του και τον οπλισμό. Εν τω μεταξύ, ο δημιουργικός απεγκλωβισμός είναι τώρα κάτι λιγότερο από βέλτιστη επιλογή καθώς ο λιμός σαρώνει στη περιοχή. Οι πολιτικές των ΗΠΑ είναι μερικώς υπεύθυνες για την έκταση και τη βαρύτητα της κρίσης. (Από το 2009, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παρακρατήσει ανθρωπιστική βοήθεια στις περιοχές που ελέγχονται από την al Shabab. Μεταξύ του 2008 και 2010, η συνολική βοήθεια σε τρόφιμα στη Σομαλία μειώθηκε κατά 88%). Η παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αφρική θα εξαρτηθεί εν μέρει από το κατά πόσο βοηθάει αυτή τη περίοδο εκείνους που έχουν ανάγκη.

Εάν η διάσωση της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης είναι στην καλύτερη περίπτωση αντιπαραγωγική και ο «δημιουργικός απεγκλωβισμός» είναι ασύμφορος, τότε ποια θα πρέπει να είναι η επόμενη κίνηση;

Το πρώτο και πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πως οι περισσότερες συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει στη Σομαλία τις τελευταίες δεκαετίες έχουν μεγεθυνθεί από τις εξωτερικές επεμβάσεις – είτε αυτές είναι ανθρωπιστικές όπως τη δεκαετία του ’90 είτε οι πιο πρόσφατες βίαιες ξένες επεμβάσεις οπαδών της τζιχάντ- που προσπαθούν να επηρεάσουν τις εξελίξεις υποστηρίζοντας και χρηματοδοτώντας τη μία ή την άλλη πλευρά. Οι προσπάθειες αυτές έχουν πυροδοτήσει ένα κύμα δυσαρέσκειας στη Σομαλία, ενώ, το χειρότερο είναι ότι έχουν ξεκινήσει έναν ανταγωνισμό σχετικά με τον πλούτο της Σομαλίας (δηλαδή την ξένη βοήθεια), του τύπου «ο νικητής τα παίρνει όλα».

Αντιθέτως, αυτό που θα έπρεπε να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι να προσεγγίσουν τους σομαλούς ηγέτες συμπληρωματικά, ανεξαρτήτως της ταυτότητας των πιθανών νικητών και ηττημένων. Στους διάφορους σομαλούς πρωταγωνιστές – κυβερνητικούς παράγοντες, περιφερειακές αρχές, φυλές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών- θα αναγνωρίζεται ίσης ευκολίας πρόσβαση στους διεθνείς πόρους, αλλά μόνο στο βαθμό που θα είναι αποδεδειγμένα ικανές να εκπληρώνουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να αξιοποιούν τη βοήθεια που θα τους δοθεί για την ανακούφιση των πληθυσμών και την ανάπτυξη. Οι ηγέτες της al Shabab που αποκήρυξαν την al Qaeda, υποσχέθηκαν περιφερειακή συνεργασία και εστίασαν στη προστασία των φυλών τους, πρέπει να είναι οι πρώτοι στόχοι για επαφή, ενώ οι μαχητές οπαδοί της τζιχάντ πρέπει να εξαιρεθούν. Οι ηγέτες που θα προσεγγιστούν με βάση αυτή τη πρόταση πρέπει , στην πράξη, να αποκτήσουν βοήθεια αποδεικνύοντας τη νομιμότητά τους με στοιχεία. Η βοήθεια που θα λάβουν και θα διανείμουν, θα ενδυναμώσει με τη σειρά της αυτούς τους δεσμούς.

Από τη πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντί να επιλέξουν τους «σωστούς υποψήφιους» νικητές θα ανταμείψουν όσους αποδείξουν πως είναι άξιοι. Αυτή η προσέγγιση έχει το πλεονέκτημα ότι βασίζεται σε μία μακρά σομαλική παράδοση διακυβέρνησης από τη λαϊκή βάση και θα ήταν ένα πιο αποτελεσματικό μέσο διαχείρισης των βαθιών κοινωνικών ρωγμών της Σομαλίας. Αυτή η στρατηγική, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «εμπλοκή που έχει κερδηθεί», διαφέρει από την προαναφερθείσα παράδοση περί διακυβέρνησης λαϊκής βάσης, γιατί καθιστά ξεκάθαρα υπεύθυνους τους Σομαλούς να δημιουργήσουν οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης τους ταιριάζει, χωρίς επιφυλάξεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επειδή αυτή η πολιτική είναι άχρωμη και δεν επιζητεί να κατοχυρώσει κάποιους ηγέτες αντί άλλων, η εμπλοκή των ΗΠΑ θα ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να πυροδοτήσει αντιδράσεις του τύπου «ο νικητής τα παίρνει όλα».

Οι επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες από το εξωτερικό για εγκαθίδρυση μίας εθνικής κυβέρνησης στη Σομαλία (να σημειωθεί πως η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι η δέκατη τέταρτη ή δέκατη πέμπτη τέτοια προσπάθεια, αναλόγως πώς το βλέπει κανείς) έχουν καταφέρει να ενδυναμώσουν τη τρομοκρατική απειλή από τη Σομαλία και έχουν πυροδοτήσει το μεγαλύτερο λιμό των τελευταίων δεκαετιών. Η τωρινή ανθρωπιστική καταστροφή υπογραμμίζει το σημαντικό λάθος να δίνεται βαρύτητα σε «από πάνω προς τα κάτω» εθνοκεντρικές διαδικασίες. Ο ΟΗΕ, οι δυτικές κυβερνήσεις, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ και άλλα αφρικανικά κράτη έχουν επανειλημμένα προσπαθήσει να κτίσουν μία τέτοια κρατική οντότητα με την οποία να αισθάνονται άνετα να συνομιλούν, αδιαφορώντας για τις τοπικές κοινωνικές και πολιτικές δυναμικές καθώς και για την ιστορία της περιοχής. Η επίμονη άρνηση για την παραδοχή της πραγματικότητας στη Σομαλία έχει ως αποτέλεσμα το επανειλημμένο μπλοκάρισμα ακόμα και των πιο καλοπροαίρετων, προσεκτικά σχεδιασμένων προσπαθειών από αυτούς τους διαφθορείς των οποίων η έλλειψη νομιμότητας προκάλεσε τη κρίση εξαρχής Η πραγματική τραγωδία είναι ότι η αποτυχία να γίνει αντιληπτό αυτό το μάθημα προξένησε όχι μόνο σπατάλη δισεκατομμυρίων δολαρίων τα τελευταία χρόνια αλλά συνεχίζει να προκαλεί τεράστιο ανθρωπιστικό άγος σε μία από τις πιο ευάλωτες γωνιές του πλανήτη.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/68315/bronwyn-bruton-and-j-peter-...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://www.foreignaffairs.com/articles/65462/bronwyn-bruton/in-the-quick...