Το ναυτικό του Ιράν νέα απειλή στον Περσικό Κόλπο

Ενώ η προσοχή του κόσμου είναι στραμμένη στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν [1], η Τεχεράνη έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια σε ένα άλλο μέτωπο που αφορά την άμυνά της - τη σταθερή αύξηση της αποτελεσματικότητας και του βεληνεκούς των ναυτικών δυνάμεων της. Ο στόχος του Ιράν είναι μέχρι το 2025, αν όλα πάνε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει καθοριστεί, οι ναυτικές δυνάμεις του να μπορούν να παραταχθούν σε οποιοδήποτε σημείο εντός του στρατηγικού τριγώνου που διαγράφεται από τα στενά του Ορμούζ στην Ερυθρά Θάλασσα και μέχρι τα Στενά της Μάλακα.

Σε περίπτωση που υλοποιηθούν τα παραπάνω σχέδια - καθώς το Ιράν σημειώνει σταθερή πρόοδο - η Τεχεράνη θα έχει χαράξει εκ νέου τις στρατηγικές ισορροπίες σε μία ήδη ασταθή περιοχή [2]. Μερικές από τις πολυτιμότερες γραμμές ανεφοδιασμού στο κόσμο περνάνε από το Περσικό Κόλπο, διαδρομές ζωτικής σημασίας για το παγκόσμιο ενεργειακό εφοδιασμό. Τα τελευταία χρόνια, το Ιράν έχει επενδύσει σημαντικά ποσά σε μια εγχώρια αμυντική βιομηχανία που έχει πλέον τη δυνατότητα να παράγει μεγάλα πολεμικά πλοία, υποβρύχια και πυραύλους.

Από το τέλος του πολέμου του Ιράν με το Ιράκ το 1988 [3], το Ιράν έχει επιδιώξει σε μεγάλο βαθμό μία στρατηγική αναχαίτισης συγκρούσεων. Οι δυνάμεις ξηράς, που ανέρχονται στις περίπου 450.000 άτομα, είναι εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες για να αντιμετωπίσουν μία παρατεταμένη, ασύμμετρη αμυντική μάχη σε εγχώριο έδαφος. Ομοίως, η ιρανική Πολεμική Αεροπορία μπορεί να προστατεύσει υψηλής σημασίας εγχώριους στόχους, όπως το εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου Νατάνζ, καθώς και μία πλειάδα πολιτικών και στρατιωτικών κέντρων διοίκησης εντός της Τεχεράνης. Δεν είναι σε θέση, όμως, να διενεργήσει μεγάλης εμβέλειας χτυπήματα στο εξωτερικό. Το Ιράν απλά δεν διαθέτει την ικανότητα να προβάλει ισχυρή δύναμη στα γειτονικά κράτη.

Ωστόσο, το ναυτικό του Ιράν είναι μία άλλη περίπτωση. Πρόκειται για την αρτιότερα οργανωμένη, εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη υπηρεσία της συμβατικής άμυνας της χώρας. Ο στόλος που διαθέτει είναι μία σημαντική παράμετρος στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής της χώρας περισσότερο και από το πρόγραμμα απόκτησης πυρηνικών όπλων, το οποίο πιθανότατα θα λειτουργήσει ως μέτρο παθητικής αποτροπής. Η ηγεσία του Ιράν, συμπεριλαμβανομένου του Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι οι ναυτικές της δυνάμεις είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και ευημερία της χώρας.

Στη πραγματικότητα, το Ιράν διαθέτει δύο στόλους— το Ναυτικό της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιραν ή ΝΙΔΙ (Islamic Republic of Iran Navy ή IRIN) και το περίφημο Ναυτικό της Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς ή ΝΙΕΦ (Iran Revolutionary Guard Corps Navy ή ΙRGCN). Οι αρμοδιότητες και των δύο Στόλων έχουν διευρυνθεί από το 2007. Η ΙΔΙΝ δραστηριοποιείται σε συμβατικές επιχειρήσεις στην επιφάνεια ή υπό της θαλάσσης, και διεκπεραιώνει έναν πιο παραδοσιακό ναυτικό ρόλο. Είναι υπεύθυνη για τη Κασπία Θάλασσα, τον Κόλπο του Ομάν και τα νερά ανοιχτά του Περσικού Κόλπου. Το ΝΙΕΦ, που εκτελεί ασύμμετρες επιχειρήσεις διαθέτοντας σμήνη μικρών πλοίων που μπορούν να υπερνικήσουν μεγαλύτερα πλοία, έχει επιφορτιστεί με το βαρύ φορτίο της προάσπισης του Περσικού Κόλπου και των Στενών του Ορμούζ. Αυτή η αναδιοργάνωση του ναυτικού του Ιράν αντανακλά την επιθυμία της Τεχεράνης να αποτελέσει μια ναυτική δύναμη ικανή να αναπτύξει και να λειτουργήσει δυνάμεις μακριά από τον Περσικό (μέσω του ΝΙΔΙ), την ίδια στιγμή που θα διατηρεί μία ισχυρή παράκτια γραμμή υπεράσπισης στον Περσικό Κόλπο (μέσω του ΝΙΕΦ).

Η αυξανόμενη ναυτική αυτοπεποίθηση του Ιράν είναι ευδιάκριτη. Τον Δεκέμβριο του 2010, το Ιράν συμμετείχε σε ναυτική άσκηση με το Τζιμπουτί. Οι δυνάμεις της Τεχεράνης απέπλευσαν από εκεί έχοντας στα χέρια της μία συμφωνία που επιτρέπει στο Ιράν να χρησιμοποιεί το Τζιμπουτί ως υλικοτεχνική βάση, η οποία θα λειτουργεί υποβοηθητικά στη προγραμματισμένη μεγαλύτερη και πιο επίμονη ιρανική παρουσία στον Κόλπο του Άντεν και την Ερυθρά Θάλασσα. Δύο μήνες αργότερα, για πρώτη φορά από το 1979, το Ιράν έστειλε δύο πλοία, μέσω της διώρυγας του Σουέζ, προς την Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας την οργή τόσο του Ισραήλ όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών. Καμία από τις δύο χώρες δεν ανταπέδωσε την πρόκληση, αλλά το Ισραήλ παρακολούθησε στενά τα πλοία καθώς ταξίδευαν κατά μήκος των ισραηλινών ακτών. Το περασμένο καλοκαίρι, το Ιράν έστειλε ένα υποβρύχιο κατηγορίας Kilo στην Ερυθρά Θάλασσα στα πλαίσια μίας επιχείρησης εναντίων πειρατικών δυνάμεων. Τέλος, το Ιράν ισχυρίστηκε πρόσφατα [4] ότι σχεδιάζει να στείλει ναυτικές περιπολίες στην δυτική περιοχή του Ατλαντικού. Πέραν του ότι το Ιράν κατά πάσα πιθανότητα δεν διαθέτει την ικανότητα να διεκπεραιώσει μία αποστολή τέτοιας κλίμακας, το είδος της ρητορικής που χρησιμοποιεί η Τεχεράνη μαρτυρά τις μεγάλες φιλοδοξίες της και δώσει έμφαση στην άποψή της ότι η παρουσία του ναυτικού των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο στερείται νομιμοποίησης.

Αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, μικρά σκάφη του ΝΙΕΦ έχουν έρθει επικίνδυνα κοντά σε αμερικανικά και δυτικά πολεμικά πλοία που επιχειρούν στον Περσικό Κόλπο. Σε κάθε περίπτωση, αυτό δεν αποτελεί μία αφύσικη εξέλιξη και συνήθως καταλήγει με την απομάκρυνση των μικρών πολεμικών πλοίων. Μία πρόσφατη αλλαγή, όμως, έχει αυξήσει το κίνδυνο της κλιμάκωσης. Από το 2005, το Ιράν έχει αποκεντρώσει τη διοίκηση και τον έλεγχο των δυνάμεων της, αφού, πλέον, δεν απαιτεί από τους χαμηλόβαθμους διοικητές να πάρουν έγκριση για όλες τις ενέργειες που πραγματοποιούν από τους ανώτερούς τους στην Τεχεράνη. Έτσι, το 2007, ένας διοικητής σκάφους του ΝΙΕΦ ανέλαβε τη πρωτοβουλία και συνέλαβε ένα ολιγάριθμο πλήρωμα από Βρετανούς ναύτες, σε μια επιχείρηση τακτικής που είχε στρατηγικές επιπτώσεις. Σε περίπτωση που το ΝΙΕΦ γίνει πιο δυναμικό, τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν να βγουν εκτός ελέγχου.

Το ενθαρρυμένο ναυτικό του Ιράν αυξάνει, επίσης, την επιρροή της χώρας σ’ ολόκληρη την περιοχή. Το ναυτικό είναι η μόνη στρατιωτική δύναμη που διαθέτει την επιχειρησιακή δυνατότητα να επισκεφθεί χώρες που δεν συνορεύουν με το Ιράν. Οι επισκέψεις αυτές συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των πολιτικών σχέσεων, αλλά, το πιο σημαντικό, παρέχουν τα θεμέλια για την ανάπτυξη στρατιωτικών δεσμών που θα μπορούσαν δυνητικά να αποφέρουν επιχειρησιακά οφέλη. Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας διάφορα λιμάνια (σε περιοχές όπως το Τζιμπουτί) ως σημεία ανεφοδιασμού παρέχεται η δυνατότητα στο Ιράν να αυξήσει το εύρος και τη διάρκεια που μπορεί να παρατάξει τις δυνάμεις του σε ύδατα εκτός των παραδοσιακών ζωνών που μέχρι τώρα δραστηριοποιείται. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι με μία τέτοια διευρυμένη παρουσία, το ΝΙΔΙ θα μπορούσε να εφοδιάσει με όπλα διάφορες ομάδες ιρανικής επιρροής στο εξωτερικό.

Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναγκασμένες τώρα να αντιμετωπίσουν τη παρουσία των πλοίων του ΝΙΔΙ και εκτός του Περσικού Κόλπου. Αυτή η εξέλιξη έχει τεράστιες επιπτώσεις για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς- για παράδειγμα, θα μπορούσε να εξαναγκαστεί το Ναυτικό των ΗΠΑ να πάρει ενισχυμένα μέτρα προστασίας σε ύδατα, όπως η Ερυθρά Θάλασσα, που κάποτε θεωρούνταν λιγότερο ασταθή. Το Ιράν σύντομα θα έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί την είσοδο των ΗΠΑ από τα Στενά του Ορμούζ μέχρι τον Περσικό Κόλπο.

Από πολλές απόψεις, η ενίσχυση του ιρανικού ναυτικού έχει προέλθει από το εμπάργκο με το οποίο οι ΗΠΑ χαστούκισαν τη Τεχεράνη κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, πριν από δύο δεκαετίες. Έκτοτε, η Τεχεράνη έχει επιδιώξει αυτό που η ίδια αποκαλεί «αυτάρκεια». Έχει επενδύσει πολλά σε μια εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Χρησιμοποιώντας κινέζικη, ρώσικη, και βορειοκορεάτικη τεχνολογία, το Ιράν έχει ξεκινήσει τη κατασκευή δικών του πλοίων, υποβρυχίων και πυραύλων.

Αυτή η αμυντική βιομηχανία άρχισε τώρα να αποδίδει. Το 2010, το ΝΙΔΙ έριξε στη θάλασσα για πρώτη φορά το εγχώριας κατασκευής σκάφος πολλαπλού ρόλου κλάσης Mowj. Η Τεχεράνη έχει κατασκευάσει επίσης τέσσερα περιπολικά σκάφη καθοδηγούμενων πυραύλων κλάσης Combattante II. Τον Αύγουστο του 2010, επέκτεινε τη παραγωγή της σειρά σκαφών Peykaap / Tir, ενός σκάφους ταχείας επίθεσης που μπορεί να μεταφέρει πυραύλους Κρουζ που χρησιμοποιούνται ενάντια σε πολεμικά πλοία και που πλέει με ταχύτητα 55 κόμβων. Η αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών του Ναυτικού (U.S. Office of Naval Intelligence) αναφέρει ότι αυτά τα προγράμματα «αποδεικνύουν την ικανότητα του Ιράν να παράγει από μεσαία μέχρι μεγάλου μεγέθους πλοία» καθώς και ότι αυτό είναι κάτι που «κατά πάσα πιθανότητα θα ακολουθήσουν και άλλοι."

Το Ιράν παράγει, επίσης, τα δικά του υποβρύχια και πυραύλους. Από τότε που αναδιοργανώθηκε, έχει προσθέσει στο δυναμικό του μία σειρά μίνι υποβρυχίων κατηγορίας Ghadir. Το 2007, το Ιράν είχε μόνο τρία τέτοια υποβρύχια εν υπηρεσία. Τώρα διαθέτει έντεκα, και αναμένει άλλα εννέα μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Το 2008, η Τεχεράνη ανακοίνωσε την έναρξη μιας γραμμής παραγωγής μεγαλύτερων και ισχυρότερων υποβρύχιων, την χιλίων τόνων κλάση Qa'em. Λειτουργεί με ένα δικό του πυραυλικό σχεδιασμό, που έχει προκύψει κατόπιν της αποκωδικοποίησης του τρόπου που λειτουργούσαν παλαιότερα κινεζικά μοντέλα. Το ΝΙΕΦ εκτόξευσε δοκιμαστικά έναν τέτοιο πύραυλο την περασμένη άνοιξη και ισχυρίστηκε ότι έφτασε επαρκώς σε ακτίνα βολής 186 μιλίων. Τον περασμένο μήνα, η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι έχει προχωρήσει σε πλήρη παραγωγή του συγκεκριμένου μοντέλου βασιζόμενη στις δοκιμές που πραγματοποίησε.

Οι αντιδράσεις για τη συγκέντρωση δυνάμεων στο Κόλπο είναι μικτές. Για τα περισσότερα από τα έξι κράτη που απαρτίζουν το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν παραμένει το κυρίαρχο μέλημα για τη περιφερειακή ασφάλεια. Με τον Πέμπτο Στόλο των ΗΠΑ να βρίσκεται σταθμευμένος στο Μπαχρέιν και να λειτουργεί ως ο βασικός εγγυητής για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας σ’ ολόκληρη τη περιοχή, το ΣΣΚ δεν αγωνιά ιδιαίτερα για την αυξανόμενη ναυτική δύναμη του Ιράν. Η Σαουδική Αραβία, ωστόσο, έχει λάβει στα σοβαρά την διογκούμενη αυτοπεποίθηση της Τεχεράνης. Σύμφωνα με τα δελτία ειδήσεων [http://bit.ly/san46z], το Ριάντ αναμένεται να δαπανήσει άλλα 30 δισ. δολάρια για την αναβάθμιση του Βασιλικού Ναυτικού της Σαουδικής Αραβίας (ένα ποσό που δεν συμπεριλαμβάνεται στην προϋπάρχουσα συμφωνία αγοράς όπλων ύψους 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων που υπεγράφη μεταξύ Ουάσιγκτον και Ριάντ το 2010). Η επικύρωση της νέας συμφωνίας πιθανόν να ανακοινωθεί μέχρι το τέλος του έτους.

Εν τω μεταξύ, η Ουάσινγκτον, έχει απαντήσει με διάφορους τρόπους. Πριν από ένα μήνα, ο τότε πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου, ναύαρχος Mike Mullen, πρότεινε [5] να συνδεθούν η Τεχεράνη και η Ουάσινγκτον με μία απευθείας τηλεφωνική γραμμή για την αποφυγή παρεξηγήσεων και τυχόν ναυτικών εμπλοκών που θα μπορούσαν να ωθήσουν τα πράγματα εκτός ελέγχου. Η Τεχεράνη απέρριψε την ιδέα, προφανώς γιατί κάτι τέτοιο θα προσέδιδε νομιμότητα σε μια συνεχή παρουσία του ναυτικού των ΗΠΑ στο Περσικό Κόλπο. Ερωτηθείς σχετικά με τη ανακοίνωση του Ιράν τον Σεπτέμβριο, ότι θα παρατάξει πολεμικά πλοία στις αμερικανικές ακτές του Ατλαντικού, ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Jay Carney, απέρριψε [6] το ενδεχόμενο, λέγοντας ότι ο Λευκός Οίκος δεν έχει λάβει τέτοιες δηλώσεις στα σοβαρά.

Το Ιράν προφανώς δεν θα γίνει ποτέ ισοδύναμο σε ναυτική δύναμη με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά οι χώρες του Κόλπου, ακόμη και με τα νέα, δυτικής προέλευσης και κατασκευής πλοία τους, πιθανότατα θα έχαναν σε μία ναυτική συμπλοκή με το Ιράν, κυρίως λόγω του μικρού αριθμών των δυνάμεων τους και της ανικανότητάς τους να συντονίσουν οποιαδήποτε ναυτική εκστρατεία. Εφ 'όσον οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να παρέχουν ασφάλεια στη θάλασσα στη Μέση Ανατολή, στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου μπορούν να επαναπαύονται. Αλλά το Ιράν διατηρεί ένα προβάδισμα και το ΣΣΚ θα πρέπει να αναλογιστεί στα σοβαρά το ενδεχόμενο να εκσυγχρονίσει τις ναυτικές του δυνάμεις και να αναπτύξει ένα δικό του σχεδιασμό.

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136614/w-jonathan-rue/irans-navy-...

Συνδέσεις:
[1] http://www.foreignaffairs.com/articles/67474/dima-adamsky-karim-sadjadpo...
[2] http://www.foreignaffairs.com/articles/67162/eric-s-edelman-andrew-f-kre...
[3] http://www.foreignaffairs.com/articles/43387/david-segal/the-iran-iraq-w...
[4] http://abcnews.go.com/Blotter/iran-send-navy-us-coast-reports/story?id=1...
[5] http://www.nytimes.com/2011/09/29/world/middleeast/iran-mass-produces-ne...
[6] http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i-IKmwLwi0PC-eoOU31eH...