Οι Προκλήσεις για τον Μάριο Ντράγκι στην Ε.Κ.Τ.

Το άγχος γύρω από την συνάντηση του G-20 στις Κάννες την περασμένη εβδομάδα μόνο μεγάλωσε όταν ο Έλληνας Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα σχετικά με τη συμφωνία για το χρέος που επιτεύχθηκε μεταξύ της χώρας του και των ξένων δανειστών της, τοποθετώντας την ίδια τη συμφωνία σε κίνδυνο. Παρά το γεγονός ότι ο Παπανδρέου σύντομα ματαίωσε το δημοψήφισμα, οι φόβοι περί μιας ελληνικής χρεοκοπίας υπογράμμισαν μια κρίσιμη μετάβαση στην κορυφή του τραπεζικού συστήματος της Ευρώπης. Η ένταξη του Mario Draghi, πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα βοηθήσει να αποφασιστεί πώς οι Ευρωπαίοι θα αντιμετωπίσουν τα θεμελιώδη προβλήματα στη ρίζα της τρέχουσας δυσκολία για το χρέος.

Ο Draghi αντικαθιστά τον Jean-Claude Trichet, ο οποίος αποχώρησε μετά από οκτώ χρόνια στο τιμόνι της ΕΚΤ. Ο Trichet έκανε την ΕΚΤ ένα σεβαστό και ισχυρό θεσμικό όργανο. Μόνο η Federal Reserve των ΗΠΑ ξεπερνά σήμερα την ΕΚΤ στην καθοδήγηση των προσδοκιών της παγκόσμιας αγοράς. Ο ίδιος ο Jean-Claude Trichet έγινε το κεντρικό πρόσωπο σχετικά με τη χάραξη πολιτικής στην Ε.Ε. και αποτέλεσε απαραίτητο εταίρο για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ωστόσο, συνταξιοδοτείται στη μέση μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Ο Draghi έκανε αμέσως αισθητή την παρουσία και την αποφασιστικότητά του, αμέσως μόλις πήρε τα ηνία, με το να προχωρήσει στη μείωση των επιτοκίων κατά ένα τέταρτο της ποσοστιαίας μονάδας στο 1,25%. Αλλά μπορεί να χρειαστεί να επεκτείνει το ρόλο της ΕΚΤ ακόμη περισσότερο για να αποτρέψει μια καταστροφή στην ευρωζώνη.

Υπό τον Τρισέ, η ΕΚΤ αναμφισβήτητα συνέβαλε στη μείωση των οικονομικών προβλημάτων της Ευρώπης. Το 2007,όταν οι ευρωπαϊκές τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν η μία στην άλλη, λόγω της ανησυχίας ότι τα τοξικά ομολογιακά δάνεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες που βρίσκονταν στα χαρτοφυλάκιά τους θα ανάγκαζε ορισμένες από αυτές να πτωχεύσουν, η ΕΚΤ προχώρησε άμεσα στην παροχή μαζικής ρευστότητας στην αγορά. Αυτό εμπόδισε την κατάρρευση των οικονομικών συναλλαγών, καθώς και άλλες κεντρικές τράπεζες ακολούθησαν σύντομα τον δρόμο που χάραξε η ΕΚΤ. Για να σταματήσει την εξάπλωση του προβλήματος χρέους της Ελλάδας, η ΕΚΤ θέσπισε ένα πρόγραμμα εξαγοράς κρατικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί από ευρωπαϊκές οικονομίες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, μέσω του οποίου απορρόφησε πάνω από $ 240 δισεκατομμύρια χρέους από το Μάιο του 2010. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΚΤ λειτούργησε στα νομικά όρια της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία περιέχει μια ρήτρα μη-διάσωσης που απαγορεύει ρητά στην ΕΚΤ να διασώζει κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικό πρόβλημα. Δεδομένης της σοβαρότητας της κατάστασης, ωστόσο, ο Trichet υποστήριξε ότι η ΕΚΤ έχει την ευθύνη να διασφαλίζει την οικονομική σταθερότητα της ευρωζώνης.

Όμως, ο Trichet αρνήθηκε να υπερβεί εντελώς τα όρια της Συνθήκης. Στη διάρκεια της δικής του θητείας η ΕΚΤ παρενέβη για τη διάσωση κράτους της ευρωζώνης μόνο ως απάντηση σε επικείμενο κίνδυνο οικονομικής κατάρρευσης ή χρεοκοπίας, όπως στην Ελλάδα. Ο Trichet περπάτησε σε ένα τεντωμένο σχοινί μεταξύ της παροχής βοήθειας σε χώρες και της παροχής κινήτρων σε αυτές προκειμένου να θεσπίσουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, πρόσφατα απέρριψε πρόταση του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί η οποία συνίστατο στο να χορηγήσουν οι κυβερνήσεις μια άδεια τραπεζικής λειτουργίας στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το Ταμείο που θέσπισαν τα σημαντικότερα κράτη της ευρωζώνης για να παράσχουν οικονομική βοήθεια στα κράτη – μέλη που βρίσκονται σε αδυναμία. Σύμφωνα με τον Σαρκοζί, αυτό το βήμα θα είχε δεσμεύσει την ΕΚΤ να παρέχει απεριόριστη ρευστότητα προς το EFSF, πείθοντας έτσι τις αγορές ότι με τη δανειοδοτική της ικανότητα θα μπορούσε να χειριστεί σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ο Trichet, όμως, είδε την ιδέα ως παραβίαση του κανόνα μη-διάσωσης.

Αλλά, παρά τις προσπάθειες της ΕΚΤ, η δίνη του χρέους βάθυνε και η εμπιστοσύνη της αγοράς μειώθηκε. Οι επικριτές του Τρισέ καταδίκασαν τα προσεκτικά του βήματα καθώς η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία φαίνονταν έτοιμες να ακολουθήσουν την οδό της Ελλάδας. Η Γαλλία ίσως χάσει την βαθμολόγηση με ΑΑΑ της πιστοληπτικής της ικανότητας, κάτι που θα περιόριζε την ικανότητά της να βοηθήσει τους εταίρους της και να αφήσει τη Γερμανία ως τη μόνη χώρα με ισχυρή πιστωτική ικανότητα στην ευρωζώνη. Αλλά η πιστωτική ικανότητα της Γερμανίας δεν είναι ατελείωτη. Ακόμα κι αν το Βερολίνο είναι έτοιμο να διασώσει τους ασθενέστερους εταίρους του, μπορεί να μην είναι σε θέση να συνεχίσει να παρέχει εγγυήσεις δανείων σε χώρες με ακρωτηριασμένο χρέος. Ο εφιάλτης της μετάδοσης θα μπορούσε στη συνέχεια να γίνει πραγματικότητα, προαναγγέλλοντας χρεοκοπίες κρατών και τραπεζών, μια μεγάλη ύφεση, και ίσως ακόμη και την κατάρρευση του ευρώ.

Για να αποσοβηθεί μια καταστροφή σε ολόκληρο το σύστημα, ο Σαρκοζί και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ προσπαθούν να βρουν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης. Έχουν ζητήσει βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, φλερτάρουν με μια ποικιλία πιθανών υποστηρικτών, από την Κίνα έως και τον ιδιωτικό τομέα, και προσφεύγουν στο G-20 στις Κάννες. Ωστόσο, αν η κατάσταση του χρέους στην Ελλάδα και άλλα κράτη της ΕΕ εξακολουθήσει να επιδεινώνεται, η απροθυμία των επενδυτών έξω από την Ευρώπη να βοηθήσουν θα αυξηθεί.
Η ΕΚΤ, στη συνέχεια, μπορεί να είναι η μόνη οντότητα με αρκετή οικονομική δύναμη πυρός - την ικανότητα να διασώσει υπερχρεωμένες χώρες – ώστε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην αγορά. Οι επικριτές του Trichet υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να είχε χρησιμοποιήσει την δύναμη πυρός της ΕΚΤ πριν από πολύ καιρό. Κατά την άποψή τους, η αποτυχία της ΕΚΤ να ενεργήσει χωρίς ασάφειες ως «δανειστής έσχατης ανάγκης» είναι τουλάχιστον εν μέρει υπεύθυνη για το σπρώξιμο της ευρωζώνης σε ένα φαύλο κύκλο χρέους. Και η πίεση είναι τώρα στον Draghi προχωρήσει στις αντισυμβατικές και ριψοκίνδυνες ενέργειες που ο προκάτοχός του απέφυγε να αναλάβει. Ξεκίνησε θεσπίζοντας μια μέτρια μείωση των επιτοκίων, αλλά μπορεί να χρειαστεί να διασώσει κράτη και τράπεζες που βρίσκονται σε αδυναμία με τεράστια ποσά νέου χρήματος. Αν ο Draghi αποφασίσει να συνεχίσει αυτή την πορεία, θα αντιμετωπίσει μια σοβαρή δυσκολία: να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων ομολόγων του, τόσο μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών όσο και των αρχηγών των κυβερνήσεων.

Παρά τα λάθη του Trichet, οι συνάδελφοί του στο ευρωπαϊκό σύστημα κεντρικών τραπεζών τον σέβονται ακόμα. Ως ένας κεντρικός τραπεζίτης από τη Γαλλία, επωφελήθηκε επίσης από την αντίληψη ότι στάθηκε ως ένας αμερόληπτος διαιτητής ανάμεσα στους κεντρικούς τραπεζίτες περιφερικών κρατών της ΕΕ που αντιμετωπίζουν πρόβλημα και εκείνους που προέρχονται από πιο ασφαλή κράτη της βόρειας Ευρώπης. Ωστόσο, για τον Draghi μπορεί να είναι δύσκολο να κερδίσει το σεβασμό των συνομηλίκων του. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ξεπεράσει τη σχέση του με την Ιταλία, της οποίας το δημόσιο χρέος αποτελεί πλέον μια ανησυχία τόσο μεγάλη όσο εκείνη για την Ελλάδα. Η φήμη του ως δημοσιονομικού ιέρακα σίγουρα θα βοηθήσει, αλλά αν προσπαθήσει να καθιερώσει διαδικασίες διάσωσης οικονομιών χωρίς προηγουμένως να έχει εξασφαλίσει ευρεία υποστήριξη, θα θέσει σε αμφισβήτηση την εξουσία του ως επικεφαλής της ΕΚΤ.

Ο Draghi μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει δυσκολίες να επηρεάσει τις κυβερνήσεις της Ε.Ε., ιδιαίτερα εκείνες της Γαλλίας και της Γερμανίας. Παρά το γεγονός ότι ο Σαρκοζί και Μέρκελ μερικές φορές επέλεξαν να αγνοήσουν συμβουλές του Trichet, πάντοτε τον συμβουλεύονταν και σιωπηρά υπολόγιζαν σε αυτόν για να λύσουν τις διαφορές τους. Για παράδειγμα, στη μεγάλη διαμάχη τους για να «κουρέψουν» το ελληνικό χρέος, οι δύο ηγέτες εισάκουσαν την επίμονη γνώμη του Τρισέ ότι οποιαδήποτε τέτοια μείωση πρέπει να είναι εθελοντική για τις μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες που κατέχουν ελληνικά ομόλογα.

Αν τα προβλήματα του χρέους της Ευρώπης εξακολουθούν να επιμένουν, θα γίνει ακόμη πιο πιθανό να προκύψουν οξείες συγκρούσεις. Και σε αυτό το περιβάλλον, η Ευρώπη θα χρειαστεί από τον Draghi να εξασφαλίσει την επιρροή του γρήγορα και να την ασκήσει ώστε να λύσει τα πολλά προβλήματα που βρίσκονται μπροστά μας. Ο Draghi πρέπει να πείσει τους ομολόγους του, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΚΤ ώστε να αναλάβει τις δραστικές νέες δράσεις που απαιτεί η κρίση.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136643/nicolas-jabko/the-challeng...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.